«Urtetan lan serio eta sakonak egiten egon zaitezke ia inork jakin gabe»

1993ko otsailaren 07an

Rosa Miren Pagolari elkarrizketa
«Urtetan lan serio eta sakonak egiten egon zaitezke ia inork jakin gabe»
Rosa Miren Pagola arduratu da Bonaparteren dialektologia lanak biltzeaz
Proiektu berria abiatu da Rosa Miren Pagolaren zuzendaritzapean Louis Lucien Bonaparte dialektologoak utzitako ondareaz. Deustuko Unibertsitateko Euskal Ikasketen Institutuko buru denak euskal dialektologiaren egoeraz hainbat xehetasun eman dizkigu eta baita ikerketa lanen egoerari buruz ere.
ARGIA. Zertan neurtu daiteke Bonaparte printzearen ondarea?
R.M. PAGOLA. Euskarari eta Euskal Herriari mesede handia egin zion, euskararen euskalkiak sailkatu egin zituen, eta gainera, lehenengo sailkapen zehatza berak egin zuen. Zehatza, egituratua eta nahiko zientifikoa egin zuela azpimarratuko nuke. Mapa linguistikoa ere egin zuen.
Metodologia aldetik, bere laguntzaileei, itzulpenak eskatzen zizkien, eta gehienak argitaratu gabe gelditu ziren. Momentu honetan horixe da egiten ari garen lana: eskuizkribu horiek hartu eta horien edizioa prestatu.
A. Zein motatako itzulpenak ziren?
R.M.P. Berak, batez ere, dotrinak eskatzen zituen, momentu hartan erabiltzen zituztenak. Gaur egungo dialektologiak galdekizunak prestatuz lan egiten du, eta galdekizun horiek material oso homogeneoa ematen dute. Garai hartan galdekizunetara iritsi gabe ziren oraindik.
Batzuetan eskuizkribu interesgarriak aurkitzen zituzten, nahiz eta beraiek idatziak ez izan: sermoiak, olerkiak, edo herri kantuak zirela. Laguntzaileek hartu eta bidali egiten zizkioten, bere lana egiteko interesgarriak izango zirelakoan. Horrela, eskuizkribu horien artean, bere laguntzaileenak ez diren lanak ere aurkitu ditugu. Esate baterako, bizkaierarenak egin ditugu eta hor 30 bat sermoi ere badaude, Oñatiko apaiz batek eginak, XIX. mendekoak.
A. Gaurko ikuspegitik, batuaren indartzea dela eta, dialektologiaren funtzioa gainbehera doala esan al daiteke?
R.M.P. Euskal dialektologia bere unerik garrantzitsuenean dagoela uste dut. Nahiko mugimendu garrantzitsua dago, batez ere gaurko hizkerak aztertuz eta abar. Hainbat tesi doktoral ere lantzen ari dira, lan monografikoak ere egiten ari dira, aditza dela, morfologia dela... Horiek ere dialektologiako lanak dira.
Baina, batua zabaltzen ari den neurrian, euskalkiak indarra galtzen ari al dira? Nire ustez, oso zaila da euskara eta euskalkiak bereiztea. Erabilera zabaltzen doan neurrian, zalantzarik gabe, euskara batua zabalduz doa.
Soziolinguistek diotenez edozein hizkuntza gordetzen da, nagusiki, erabiltzen diren bertako hizkerak gordetzen diren neurrian, eta ez hizkuntza horrek hiztun berriak bereganatuz. Bizirik dagoen edozein hizkuntza aldatuz joaten da, eta euskalkiak ere aldatuz doaz. Aldatu bai, baita egokitu ere, baina desagertuko direnik ez dut uste. Itxura aldatuko dute, normala denez. Horregatik, hauei buruzko lanek garrantzi handia daukate, beharbada, momentu hau oso egokia delako, oraindik garaiz gabiltzalako euskalkiak diren bezala jasotzeko.
A. Egiten ari zareten lan hauetan, batetik itzulpena, eta bestetik argitalpen kritikoa paratu duzue. Bien garrantzia orekatuta al dago?
R.M.P. Proiektu hau zazpi urtetan egitekoa da, eta urtero euskalki desberdin bat jorratuko dugu, gutxi gorabehera. Bizkaieraren lanak argitaratu ditugu, aurten gipuzkeraren lanekin ari gara, eta hurrengo urterako lapurterarekin jarraitu nahi genuke. Hala ere, euskalki guztiek ez daukate pisu berbera. Esate baterako, bizkaierak hiru ale hartu ditu, gipuzkerak sei ale izango dituela aurrikusten dugu, eta lapurterak, berriz, bi. Euskalkiz euskalki, guztira, bilduma osoak hogei bat ale bilduko dituela aurrikusten dugu.
Bestalde, edizioa kritikoa baino, anotatua dela esango nuke. Zergatik? Kritikoa ezin da egin, eskuizkribu gehienak orain arte argitaratu gabe daudelako, eta argitaratuta baldin badaude, egin den argitalpen bakarra, kasu askotan, Bonapartek berak egindakoa delako. Guk, testua bera, egileak egin duen bezala errespetatzen dugu. Gero, orrialdeen behealdean komentagarria dena, batez ere hizkuntzalaritza aldetik, bildu eta komentatu dugu: komunztadura dela, deklinabide kasuren bat dela, komentario linguistikoak edota lexikoak... Irakurleari irakurgaitz gerta dakiokeena argitzen saiatzen gara ohar horien bitartez. Hori bai, jatorrizko testua aldatu gabe.
A. Eranskina ere egin duzue.
R.M.P. Hirugarren liburuaren bukaeran. Bertan alderdi linguistikoa ere jorratu dugu: grafia sistema osoa ematen dugu, itzultzaile guztienak, zein sistema desberdin erabili dituzten, baita sistema fonetiko-fonologikoa eta morfo-sintaktikoa ere ematen dugu, aditz paradigma osoa, atzizki bilduma, lexikoa... beti ere euskalkiaren ikuspegitik egina. Beste euskalkietan bereziak gertatuko liratekeen hitzak, zein obra eta eskuizkributan agertzen diren azaltzen dugu.
A. Gaurko euskara idatziaren inguruan, lan hauek zerbait birplanteatzeko balio dezaketela uste al duzu?
R.M.P. Bai, kasu askotan aberasteko. Bai hiztegi aldetik, joskera... eta normatibo bezala ematen diren arauak, frogatzeko, finkatzeko, edo aldatzeko.
A. Gaurko ikerketa lanen osasuna nola dago, unibertsitatetik begiratuta?
R.M.P. Osasunez oso ondo, jendea ondo prestatuta dago. Hala ere, ikerketa ez dago batere baloratuta, ez dauka batere kontsiderazio sozialik, eta hori da grabeena. Edozeinek idatz dezake egunkari batean artikulu bat gai demagogiko bat hartuz, bi ordutan egiten den artikulu bat, eta sekulako arrakasta izan; zerbait esan, gauza gogorren bat eta mundu guztia geldituko da horri buruz hitz egiten eta izugarrizko izena eta ospea hartuko du. Aldiz, urtetan lan serio eta sakonak egiten begiak erretzen egon zaitezke, eta ez dut esaten Bonaparterenak, edozein ikerketa lanengatik esaten dut_ ia inork jakin gabe.
Hala ere, badago ikertzeko gogoa, baina gero errealitatea oso bestelakoa da; ez dago ikerketa mundua batzen duen gunerik eta orduan lanak ere solteagoak dira, eta laguntzak ere ez dira berdin ematen. Nire iritziz, ikerketak egiteko problema nagusia ez da horrenbeste jende prestaturen falta, dirulaguntzena baizik. Eta ikerketa gune hori erakundeek bideratu beharko lukete.
Patxi Sarriegi
Patxi Sarriegi
48-50

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakHistoria li
GaiezKulturaKulturgintz
PertsonaiazPAGOLA3
EgileezSARRIEGI1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Harpidetzen joan-etorria

Xabier Letona Biteri

Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana

Jonathan Cook

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Berangoko Otxantegi Herri Lurra hustu du Ertzaintzak, eta lagun bat atxilotu dute

ARGIA

Ziburuko Liburu eta Disko Azoka aurkeztu dute: Daniel Landart izango da aurtengo omendua

Estitxu Eizagirre

Biolentzia psikiatrikoa salatuko dute Bilbon, Espainiako Estatu osoko Harro Zoro Erradikalek

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2024-05-08 | Palestinarekiko Erantzukizuna Plataforma

Gazte unibertsitarioak protestan Gazako genozidioaren aurka

2024-05-08 | Mikel Garcia Idiakez

Eskola inguruetako kutsadura maila neurtu dute, eta emaitzak oso kezkagarriak dira

Euskal Herrian 28 ikastetxe-ingurune aztertu dituzte: 28ek Osasunaren Mundu Erakundeak segurutzat duen kutsadura maila baino kutsadura handiagoa dute eta %75ak ez du lortzen Europako Batzordeak berak onargarritzat duen kutsadura maila. Maiatzaren 10ean kalera aterako dira... [+]

2024-05-08 | Jean Louis Davant | Enbata

Enbata debekatua (II)

2024-05-08 | Hik Hasi

Udako Topaketa Pedagogikoen aurkezpena

Hik Hasi egitasmo pedagogikoak 2024ko Udako Topaketa Pedagogikoen aurkezpen prentsaurrekoa egin du astearte goizean. Bertan parte hartu dute EHUko Hezkuntza Filosofia eta Antropologia Fakultateko dekano Beñat Amenabarrek eta Hik Hasiko formazio arduradun Mikel... [+]

2024-05-07 | Zigor Olabarria Oleaga

Beste preso bat hil da espetxean, oraingoan Basaurin

Ostiralean aurkitu zuten hilotz, “gaindosi” zantzuekin, Naiz-ek argitaratu duenez. Jaurlaritzak ez du heriotza baieztatu asteartera arte, eta autopsiaren emaitzen zain dagoela adierazi du. EAEko espetxeen eskumena hartu zuenetik espetxean hiltzen den bosgarren presoa... [+]

Eguneraketa berriak daude