«Euskaltzaindiak ospea eta legitimazioa baino, pertsona langileak behar ditu»


1992ko maiatzaren 10ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Miren Azkaraterekin Euskaltzaindiari buruz
MIREN AZKARATE
«Euskaltzaindiak ospea eta legitimazioa baino, pertsona langileak behar ditu»
Miren Azkaratek 1979an hasi zuen bere lana Euskaltzaindian. Gaur egun, lehen emakume euskaltzain osoa da. 13 urte hauetan, donostiar honek gogor ekin dio lanari: Gramatika Batzordeko, Lexiko Erizpideen Finkapenerako Batzordeko eta Euskara Batuko Hiztegi Batzordeko kidea da hauen sorreratik. Badirudi, sarrerarako hitzaldia Barandiaran eta euskararen ingurukoa izango dela, eta bere tesiaren zuzendari eta laguna den Patxi Altuna aukeratu du aitabitxi bezala. Telebistarako ere kolaborazio batzuk egin ditu.
ARGIA. Emakundek zure kandidatura bultzatu zuen. Zer suposatzen du lehen emakume euskaltzaina izateak?
M. AZKARATE. Emakundekoek Euskaltzaindiari karta bat idatzi zioten, emakume baten izendapena eskatuz, eta Haritxelarren erantzuna izan zen Euskaltzaindiak badituela bideak euskaltzain berriak aukeratzeko, emakume izatea edo ez izatea alde batera utzita.
Neretzat, oraingoz, zoramena suposatu du... poztasun handia ere. Guzti honetaz, orain konturatzen ari naiz. Dena den, nere ustez gauzak bere onetik atera dira. Emakumeen aldarrikapenak ulertzen ditut, baina ez dut uste Euskaltzaindiaren erizpideen artean emakume baten izendatzea edo ez dagoenik. Gauzak aldatu egin dira, eta garai batean, beharbada, bazeuden euskaltzain izan zitezkeen emakumeak, eta ez zituzten izendatu garaia halakoa zelako. Baina gaur egun ez da horrela gertatzen. Orain arte Euskaltzaindian emakumerik ez bada egon, aukera egokirik ez delako eman izan daiteke agian baina ez euskaltzainek emakumeen kontra zerbait dutelako.
A. Komunikabideetan agertutako beste hautagai posiblea Txillardegi izan zen. Zein da zure iritzia berataz?
M.A. Nik asko estimatzen dut Txillardegi , baina hautagai bezala ez zen aurkeztu. Egia da bere aldeko hainbat artikulu agertu direla komunikabideetan, eta bere kandidatura bultzatu nahi izan zela. Baina badirudi euskaltzainek ez dutela horrela ikusi. Edo behintzat ez dute aurkeztu...
A. 1979an hasi zinen lan egiten Euskaltzaindian. Espero al zenuen egunen batean euskkaltzain osoa izatera heltzea?
M.A. Hasieran ez nuen horrelakorik espero, baina gero, egunen batean, beharbada, helduko nintzela pentsatu nuen. Baina ez hain azkar... Dena den, nere buruari ez diot gehiegi planteatu halako edo bestelako erronkarik. Batzordeak eta Lana hor daude, eta ez dut pentsatu hau egiten badut euskaltzain osoa izango naiz.
A. Baina zure ustez, zein izan da zure tranpolina euskaltze osoa izateko?
M.A. Nik uste dut, Gramatilka eta LexkLo Erizpideen Finkapenerako Batzordeetako lanak izan direla eta hauek nere tesiarekin lotura zuzena dute. Azken urteatan gramatika eta lexiko kontuetan burubelarri ibili naiz, eta lexikoa, batez ere, izugarrizko garrantzia hartzen ari da. Beharbada, hau izan da.
A. Euskaltzaindiak erabakiak hartzeko behar duen denbora luzearen ingurukoa aspaldito eztabaida da.
M.A. Euskaltzaindiari beste inungo akademia bati eskatzen ez zaiona eskatzen zaio, eta zuk aipatutako zentzu horretan ni naiz erabaki falta hori sentitzen duen lehena, baina askotan oso desberdina izaten da kanpoan esaten dena eta barruko lan egiteko modua. Euskaltzaindiako lana gure ogi bideaz kanpo egiten den lana da, eta horre k erritmo jakin bat ezartzen du. Euskaltzaindian ez dago liberatuirik, euskaltzainak eurak ere ez. Bestetik, ez da batere erraza erabaki hauek hartzea, eta jendeak ez daki gauza txikienak ere zenbat lan ordu eskatzen dituen. Eztabaidatu, berriro egin... Hala eta guztiz ere, denboraren aurka goaz, eta askotan ezintasuna sentitzen dugu. Oinarri sendo bat izateko denbora asko behar da, baina gaudenak gaude, eta ez gehiago.
A. Euskaltzaindia mitifikatuta al daukagu?
M.A. Badirubi Euskaltzaindia gauza guztien gainetik dagoen zerbait dela, eta ikuspuntu hori denok izan dugu. Bestetik, oso ondo iruditzen zait horrelako erakunde bat edukitzea, hizkuntza batzeko beharrezkoa bait da, nahiz eta akademia ez izan. Bidea markatuko duen eta guztiek onartutakoa den erakunde bat izan behar da, eta zentzu honetan Euskaltzaindiak funtzionatu egin du; eta oraindik ere indarra badauka. Nik ez dakit Euskaltzaindia beste guztiaren gainetikako zerbait den ala ez den. Azken finean, euskaltzainak pertsonak dira, eta mugak dituzte. Eta denbora aldetik oso muga estuak daude.
A. Euskalkien inguruan ere aspaldiko eztabaida euskara batua eta gipuzkeraren inperialismoarena izan da. Duela gutxi euskaltzain batzarrak bizkaiera ere aldarrikatzen zuten.
M.A. Nik ez dakit jendeak horrelako iritziak nondik ateratzen dituen, ez eta Kintanak dituenak ere. Nik dakidanez inork ez du ofizialki esan eseri eta ez jarri edo etorri eta ez jin euskara batukoak direnik. Euskara batuaren lexikoaz inork ez du ezer esan, eta ideia horiek hemen ateratzen dira! Gipuzkoa inguruan euskararen aldeko indar handienak daudelako Argitaletxe nagusiak hemen daude. Itzultzaileen artean edo administrazioaren munduan ari direnak Gasteizen arituko dira, baina azken finean gipuzkoarrak dira denak, eta hitz egiterakoan, idazterakoan, gure euskalkia markatzen dugu. Hiztunak ere badu erantzukizuna bereari eusterakoan eta hori txertatzerakoan amore ez ematerakoan. Ez da Kintana bakarrik, duela gutxi Davantek artikulu bat idatzi zuen gipuzkoarrok Lapurdikoak, Nafarroa Beherekoak eta Zuberoakoak ere hortxe daudela jakin beharko genukela esanez Beste hauek ez lukete hain erraz amore eman beharko, eta eutsi beharko lukete. Beraiena gehiago erabiliz errazago ikasiko genuke, bai guk besteen gauza hatzuk, bai besteek gureak.
A. Zuberera eta behe nafarrera euskalkiak oso egoera larrian daude.
M.A. Egia esan oso irtenbide txarra dauka horrek, jendeak bertatik alde egiten duen neurrian. Zuberoan oso euskaldun gutxi geratzen omen dira milaka batzuk besterik ez, eta egoera honetan oso zaila da bertako euskalkiei eustea. Eskoletan bestalde, ezin da zuberera edo behe nafarrera bakarrik irakatsi, nahitanahiez, euskara batuagoa erakutsi behar da. Arazoa ez da euskararen indar falta, baizik eta bertako gizartearen problema bat, hizkuntza berarekin daramana baina askoz ere orokorragoa dena.
A. Datorren udazkenean, sarrera hitzaldia aurkeztuko duzu, eta komunikabideetan agertu denez, Joxemiel Barandiaran eta euskararen inguruan hitz egingo duzu.
M.A. Oraindik ez daukat batere argi zein izango den nere hitzaldiaren gaia. Astirik ere ez dut eduki horretan pentsatzeko. Gai polita izan zitekela atera zitzaidan galdetu zidatenean eta orain, badirudi dena erabakirik dagoela. Zer dagoen ikusi eta pentsatu egin behar dut... Gustatuko litzaidake, baina Barandiaranen euskarazko idazkiak begiratu beharko nituzke... Ez dakit oraindik hizkuntzaren ikuspegitik zer esan daitekeen. Agian beste gai bati heldu beharko nioke.
A. Badirudi, Barandiaran euskaltzain osoa izendatu zutenean, jende ospetsua behar zutela Euskaltzaindian. Egun, pertsona langileak behar omen dituzte.
M.A. Bai, Euskaltzaindiari ospea emateko. Nik uste dut planteamendu hori zuzena dela. Uste dut Joxemiel Barandiaran behin azaldu zela Euskaltzaindian, eta berriro ez zela azalduko esateko. Izendapena onartu zuen. Ohoretzat hartu zuelako, eta berak zuen ospea ere Euskaltzaindiari emateko. Eta, diotenez, frankismoaren garai horretan akademiak babesa emango zioten izenak eta lanean jarraitzeko legitimazioa bilatzen zituen. Baina gaur egun, egoera zeharo aldatu da. Euskaltzaindiak erabateko onarpena dauka erakunde eta gizartearen aldetik, eta orain lan egingo duen jendea behar du. Eta zentzu honetan, ni identifikatuta sentitzen naiz. Lanerako noa aurrera, eta ez beste ezertarako.
A. Patxi Altuna aukeratu duzu sarrerarako aitabitxi bezala. Zergatik?
M.A. Horrela izatea espero dut, oraindik berari serioski ez esan arren. Bestetik, bera izan da aurkezten nautenetako bat, eta Patxi da azken urteetan gehien animatu eta bultzatu nauena. Nigan ikaragarri sinestu izan du betidanik. Eskerrak azaltzeko modu hat izango litzateke.
A. Dena den, hasieratik pertsona ospetsuez egon zara inguratuta: Koldo Mitxelena, Ibon Sarasola, Patxi Altuna...
M.A. Suerte handia izan dut bizitzan. Behar nituen pertsonak behar nituen momentuan eduki ditut eta, gainera, beraien laguntza osoa izan dut. Inguruan animatu eta bultzatzen zaituzten pertsonak izatea oso garratzitsua da.
Myriam Gartzia
NORTASUN AGIRIA
36 urteKo donostiarra dugu bere familia osoá Bergaraka izan arren
Beti izan da liburuzalea, eta horregatik ikasle fin eta langilearen ospea izan du
Dituen helburuak oso epe laburrekoak dira, eta euskaltzain oso izateak ez du aldaketarik supósatu
Hizkuntzak izugarri gustatzen zaizkio, eta euskaraz aparte hiru hizkuntza menperatu eta beste bi ulertzen ditu
Denetik irokurtzen du, Agatha Christie edo hizkuntzalaritzari buruzko edozein liburu
20-24

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
PertsonaiazAZKARATE4
EgileezGARTZIA3Hizkuntza

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude