«Inoiz ez dugu SESBeko Hitzarmen Ekonomikoa bere osotasunean sinatuko»

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Independentzia, letoniar kultura eta egoera ekonomikoari buruz, Arvids Ulme eta Peteris Zilgalvis Letoniako Alderdi Berdeko ordezkariak.
Arvids Ulme eta Peteris Zilgalvis Letoniako Alderdi Berdeko ordezkariak:
«Inoiz ez dugu SESBeko Hitzarmen Ekonomikoa bere osotasunean sinatuko»
Arvids Ulme Letoniako Legebiltzarreko diputatua eta Ingurugiro Batzordeko lehendakaria da. Peteris Zilgalvis Ingurugioraren Babeserako Batzordeko talde ekologistaren Kontseilari burua da. Letonia eta Euskal Herriko zenbait arazo oso antzerakoak direla diote eta, beraiek bezala, Euskal Herriak ere aurki independentzia lortuko duela baieztatzen dute segurtasunez. Independentzia, letoniar kultura eta egoera ekonomikoa izan ditugu mintzagai nagusiak.
A. Zer balorazio egiten duzue independentzia prozesuaz?
ARVIDS ULME. Finean, gure herriaren nortasunaren onarpen bat izan da. Independentziaren onarpenarekin justizia egin zaio gure herriari. Orain herria oso pozik dago, eta nazioarte mailako ezagutzaren bidez, posible izango dugu aurreko erregimenaren alor txarrak izan direnak gainditzea. Gehienak, zapalkuntzak ezin bait dezake inoiz gauza onik ekarri.
A. Ez da apur bat bitxia alderdi berde bateko kideak zuek lortu duzuen indarra izatea, eta nazionalismo kontutan aintzindari izatea?
A.U. Ez, hori ona da, eta Baltikoan normala. Errepublika Baltikoetan ezin liteke nazionalismoa eta ekologia banatu, oso elkar lotuta doaz. Baltikoan ekologiaz hitz egitean, ezinbestekoa da nazionalismoen biziraupenaz hitz egitea. Ekologiak erakutsi zuen politika sovietarrak zituen akatsak.
A. Zeintzuk dira orain Letonink dituen arazo nagusienak?
PETERIS ZILGALVIS. Arazo larrienetakoa gure herriaren krisi ekonomikoa da. Halaber, sovietar armadak oraindik gure lurrean jarraitzen du. Letonian garai batean, sovietarren okupazioaren aurretik, nekazaritza zen nagusi. Gero Stalinek. Soviet Batasuneko gainontzeko leku gehienetan bezala, industrializazio prozesu basatiari ekin zion, eta honek ondorio tamalgarriak utzi ditu alor askotan. Kontaminazio handia dugu airean, erreketan eta Baltikoko Itsasoan bertan. Hondakin toxikoei dagokienean, oraindik ez dugu inongo legedirik egin...
A. U. Egungo egoeran errejimen zaharreko egitura guztiak deuseztu behar ditugu, orduko ezer ezin liteke salba eta. Stalinek eraikitako egitura industrial guzti hori letoniar herria menperatzeko beste modu bat besterik ez da izan. Industria astunerako azpiegitura guztia jarri zuten gure herrian baina Letoniak ez du maila horretarako baliabide energetikorik. Beraz, ekonomia aldetik hori izan zen lehenbiziko lotura ekonomikoa. Bigarren lotura eskulana izan zen, hemen ez zegoen eta kanpotik ekarri zuten, batik bat Errusiatik. Euskal Herrian inmigrante espainiarrekin gertatutako antzerako gauza bat izan da.
A. SESBk eraiki zuen sistema ekonomikoak interdependentzia handia ekarri die errepublikei. Orain SESB Hitzarmen Ekonomikoa aurrera ateratzeko ahaleginetan ari denean, parte hartuko al du Letoniak Hitzarmenean.
A. U Guk tratatuak sina ditzakegu Batasuneko beste errepublika batzuekin eta Hitzarmenetik ateratzen den Batasunarekin, baina inoiz ez dugu Hitzarmena bere osotasunean sinatuko. Bi herrialde subiranoen arteko hitzarmena eta bien onerako izango litzateke. Espainia eta Alemaniaren artekoa moduloa esaterako.
A. Zer bilatu nahi duzue hitzarmenekin?
P.Z. Ondasunen eta energi iturrien trukatzea batik bat. Gure egungo industria astuna industria arinera birmoldatu behar dugu, eta horretarako badugu nahiko ahalmen energetiko (altzarigintza, kontsumo ondasunak...). Ez dugu berriro ere erabateko menpekotasun energetikorik pairatu nahi.
Europarekin ere sinatu nahi ditugu akordioak, batez ere, altzariak, produktu kimikoak, irrati eta mikrobus merkeak esportatzeko. Oraingoz Noruegarekin egin ditugu zenbait hitzarmen.
A. 50 urteetako menderakuntza eta gero zein da letoniar kulturaren egoera?
A.U. Urte guzti horiek oso eragin txarra ekarri diote letoniar kulturari. Baina hala ere nahiko ondo eutsi diogu, batez ere, sovietarren inbasioaren aurretik Letoniak oso aurrerapausu handiak ezagutu zituelako. Oso zaila izan zaie lan hura ezabatzea. Maila horretan, Letonian mendebaldeko nazionalitateak baino gutxiago galdu izan dugula iruditzen zait.
Ikustean sovietarrek gure kultura ezabatu nahi zutela, letoniarrek oso gogor ekin genien gure kulturaren ikerketa eta defentsan, folklorea, musika... Gazteentzat guzti hori bere bizitzen alde bat izatera iragan da. Hizkuntza ere ondo mantendu izan dugu, eta gaur egun populazioaren %70k letonieraz hitz egiten edu.
A. Populazioaren %50 ordea kanpotarra da, %54 errusiorra gainera. Sektore horiek ere integratu egin al dira?
P.Z. Bai, asko bai. Errusiarren %20 letonieraz mintzatzen da. Errususiar gehienek gainera erreferendumean baiezkoa eman zioten independentziari. Hala ere badaude zenbait errusiar sektore integratzen ez direnak eta maila horretan oraindik ahalegin handiak egin beharko ditugu. Unibertsitatean esaterako integrazio eza hau oso garesti ateratzen zaigu, bi adar paralelo mantendu behar ditugulako. Hezkun mailan gaur egun gure ikasketa plan gehientsuenak letonieraz dira, eta gutxi batzu besterik ez errusieraz.
Orain garatu dugun lege berri baten arabera, 1993rako Letonian bizi diren guztiek hiru hizkuntz ulertu beharko dituzte, ez hitz egin baina bai ulertu. Arazoak izan litezke lehen aipatutako sektore txiki horiekin: armada, sovietar burokrazia, Letoniara apropos ekarri zituzten armadako jubilatuak...
A. Ze eratako erregimen politikoa eraikiko zenukete? Eta defentsa sistemari begira?
A.U. Sovietar inbasioaren aurreko errepublika parlamentarioa da gure eredua. Defentsa aldetik, desmilitarizazoaren aldekoak gara. Guk konkretuki, Alderdi Berdeak, Goardia Nazionala eta Muga Polizia nahi genituzke bakarrik. Inolaz ere ohizko armadarik.
A. Eta zein indar du Alderdi Berdeak?
A.U. Duela bi urtetik hona alderdi indartsuenak Alderdi Berdea eta Ingurugiroaren Babeserako Kluba izan dira, eta bietan daude letoniarrak zein inmigranteak. Biak dira Herri Frontearen partaide nagusienak. Ikuspuntu desberdinak ditugu, baina legebiltzarrean elkar lanean dihardugu.
A. Nola dakusazue Europako herrien independentzia bolada?
A.U.0so ondo. Defendatu egin behar ditugu talde etniko guztiak, eta horretarako ezinbestekoa da autodeterminazio eskubidearen jabe-izatea, herri bakoitzak bere etorkizunaz erabaki dezan. Ziur Euskal Herriak independentzia lortuko duela. Horren seinalerik onena guk egin ditugun gauz.t asko zuek ere egiten ari zaretela: hizkuntza eta folklorea bizirik mantenarazteko lana ingurugiroaren errespeturako eskakizun eta ahaleginak... Guzti hori independentziaren garantia da.
A. Ba al dago antzekotasunik Letonia eta Euskal Herriaren artean?
A.U. Guk burutu duguna eta zuek zuen herriaren alde egiten ari zareten borroka antzerakoa da. Zuek bezala, badugu haritz sakratua, San Juan eguna ere antzerako moduan ospatzen dugu eta letoniar olerkariak duela 200 urtetatik hona zuek erabiltzen duzuen antzerako txapel bat erabiltzen dute. Gure mezua zuzena da: jarrai ezazue zuen kultura eta hizkuntza defendatzen! azkenean gure bide demokratiko eta berdea independentziaraino hel dadin. Etorkizuna Europako nazio txikien arteko elkar lanean dago.
Xabier Letona
16-18

GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaUEU
PertsonaiazALTONAGA1
EgileezGARTZIA3Gizartea

GaiezPolitikaNazioarteaEstatuak/NaLETONIA
GaiezGizarteaIdeologiakNazionalism
PertsonaiazULME1
PertsonaiazILGALVIS1
EgileezLETONA1Politika

Azkenak
“Inoizko euskal zinemarik indartsuena” izango da 73. Zinemaldian

Astelehenean jakinaraziko dituzte ordutegiak, eta hilaren 14an, igandean, jarriko dituzte salgai lehen egunetako sarrerak. 254 film egongo dira ikusgai, 56 herrialdetakoak.


26 herrialde prest dira Ukrainan esku hartzeko, baina Putinek erantzun die helburutzat joko dituela

Emmanuel Macron Frantziako lehendakariak adierazi du 26 herrialde prest direla gerra amaitu ondoren Ukrainan indar militarra zabaltzeko, “lurrez, airez edo itsasoz” parte hartuz. Vladimir Putin buruzagi errusiarrak erantzun die ez duela horrelakorik onartuko, ez... [+]


Hizkuntza bat gutxiago munduan: azken caddo hiztuna hil da

Caddo hizkuntza gorde eta biziberritzeko ahaleginean ari den ekintzailea da Alaina Tahlate. AEBetako jatorrizko caddo herriko hizkuntza hori jario oneko hiztun bakarrarekin gelditua zen: Edmond Johnson, 95 urteko hiztunarekin. Tahlate gazteak aitortu zion estutasunez bizi zuela... [+]


Asimilazioaren kontrako topagune izanen da Izpegi irailaren 19 eta 20an

Izpegiko besten hirugarren edizioa ospatuko dute, Basaizea Baigorriko kultur elkarteak, Baztango Gazte Asanbladak eta Baigorriko zein Erratzuko gazteek elkarlanean prestaturik. Hitzaldiak, bazkaria, ibilaldia, kontzertuak... izanen dute zeregina.


Azpiegitu handiak
Osasunak bat egin du Nafarroako AHTren aldeko Plataformarekin

Osasuna futbol taldeak bat egin du Nafarroako Abiadura Handiaren aldeko plataformarekin, azken honek ostegun honetan jakinarazi duenez. UGT sindikatuak eta Eraikuntzaren Industrializatzearen Aldeko Nafarroako Klusterrak ere bai.


Bilboko etapa Palestinak “irabazi” zuela azpimarratu dute, eta protestan jarraitzera deitu

Palestinarekin Elkartasunak manifestazio nazionala antolatu du urriaren 4rako. Ostiral honetan Euskal Herriko 130 udaletxeren aurrean protestatzera deitu du Gernika-Palestina ekimenak.


2025-09-05 | Sustatu
Itzulbide jarri dute martxan Osakidetzan, euskarazko lan-hizkuntza eraginkorragoa izateko

Osakidetzak Itzulbide aurkeztu berri du. Itzultzaile neuronal bat da EAEko osasuneko profesionalentzat, euskaraz egiten diren kontsulta medikoetako informazioa gaztelaniara itzultzen duena. Euskara lan-hizkuntza eraginkorra izateko baliabide gehiago eskainiko dizkie... [+]


Ikasle nafarren %30ak ikasiko du aurten euskarazko D ereduan

Hiru urte bete dituzten 1.404 ikasle berri matrikulatu dituzte D edo B ereduetan, Nafarroan. Adin guztiak kontuan hartuz, 27.334 ikaslek ikasiko dute euskaraz. Matrikulen 67,8% ikastetxe publikoen sarean izan da.


Pantailen gehiegizko erabilera, desinformazioa eta indarkeria praktikak identifikatu ditu adingabeen artean Macsonrisas-ek

Ikasleek pantailekin duten harremana aztertu eta "Heziketa digitala LH eta DBH" izeneko txostenean jaso dituzte ondorioak Macsonrisas-eko kideek.


Kaleratze kolektiboa ezarri nahi dute Maderas de Llodion

Asteleheneko bileran helarazi zioten asmo hori enpresa batzordeari, eta irailaren 9rako deitu dute hurrengo bilera. Fabrikak 151 behargin ditu gaur egun, baina ez dute zehaztu zenbat kaleratuko lituzketen.  


Herriko dantzan parte hartzen ari ziren emakumeei eraso egin diete Errioxako Cervera herrian

Emakumeak dantzara atera eta gizonezko dantzariek oztopatu egin dituzte, bultza egin diete eta haien dantza eragozten saiatu dira. Beste batzuetan musikariak geldiarazi dituzte eta ikusleetako batzuk bizkarra eman diete emakume dantzariei. Ez da Baztan, ez Hondarribia edo Irun;... [+]


2025-09-05 | Gedar
Gaztetxea lortu dute Etxaurin

"Bailara eraldatzeko ezinbesteko tresnatzat" hartzen dute Gaztetxea, eta elkartasuna adierazi diete "borrokan dauden beste Gaztetxe guztiei".


“Hondarribiko alardearen bi aldeak parez pare jartzea da zilegitasun bera ematea zapaltzaileari eta zapalduari”

Hondarribiko udal gobernuaren “ausardia faltaz”, kontsentsua bilatzearen tranpaz eta “gatazkaren espiritua berpiztu” nahi duen alarde tradizionalaren aldeko elkarteaz mintzatu zaigu Uxoa Anduaga, Jaizkibel konpainia berdinzaleko kidea. “Ez dira... [+]


Gipuzkoako Aldundiko zaintzaileek ez dute euskara jakin beharrik, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren arabera

Donostiako epaitegi batek aurretik emandako epaia berretsi du EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak. ELAk eta LABek mobilizazioa antolatu dute ostiralerako, eta Euskalgintzaren Kontseiluak bat egin du.


Eguneraketa berriak daude