"Independentziarako prozesua gero eta fiteago doa"
Abuztuaren 14an azkenekoz espetxeko atea zabaldu ziotenetik, 59 urte bete dituen Julen Madariagari tarte berria zabaldu zaio.ETAren sortzaileetako bat izanik hurbiletik segitu izan ditu azken hamarkadatako gertakizunak, Francoren kontrako garai latzak, transizio politikoa eta independentziaren aldeko uholde zahar eta berriak. Iparraldean 30 urte eman ondoren Bilbon finkatuko omen du etxea.
Aldaketa batzu guztiz hunkigarriak izan dira niretzako, joan den egunean egon nintzen Etxebarria parkean, eta hori guztiz berria zen niretzako, hori eta Begoñako auzoa. Bi orduz ibili nintzen ezagutzeko, udaletxeko plazatxotik atera eta Etxebarrieta anaien plazatik itzuli. Euskara dela eta jarrera desberdinak ikusi ditut, Bakion egon nintzen eta hor denak erderaz ikusi ditut, Bermeon berriz jente guztiak euskaraz egiten du, Bilbon ere ikusi dut haur talde bat euskaraz egiten Albiako Enparantzan.
Orain egon naiz berriro ere, eta Fresnes da Frantzia inperioko espetxerik txarrena edo bederen txarrenetariko bat. Euren helburua hor gizasemea zapaltzea. Han oso txarra da dena. Batez ere tratua. Patioa zortzi bider bost metrotakoa zen. Janaria oso txarra. Baina guzti hori jasangarria da, txarrena tratua zen.
Espetxeetako beste gauza izugarri bat isolamendua da. Sei hilabetez egon nintzen ni isolatua 1969an, eta badakit zer den hori. Baina Jon Parot orain egon den bezala–hamalau hilabetez isolatua alegia–egotea izugarria da. Zergatik atera zuten isolamendutik? Gure herriak behin eta berriz burrukatu zuelako horren alde, Iparralde eta Hegoaldeak batera. Oso polita izan zen. Zergatik atera Fresnesetik ekainaren 7an eta eraman gintuzten Bois dArcyra elkarrekin? Ez dakit. Isolamendutik atera eta lehenengo hiru egunetan Jon hitz egiten egon zen gelditu gabe, eta nik dena entzuten nion. Hori egitea beharrezkoa zela konturatu nintzen. Fresnesko espetxean gela zikin batetan sartu zuten Jon, mamarroz beterik. Labezomorroak, armiarmak, arratoiak... ahal zuen bezala bere txokoa garbitu eta bere burua psikologikoki defendatu zuen. Igaro bideetan zehar beti bakarrik, gelan hogeitabi ordu t'erdi bakarrik, patioan bakarrik... Beti horrela.
Une historiko hau oso oportunoa da guretzat, eta EAJko jendeak nola ez duen horrela ikusten da gehien harritzen nauena. EAkoek apur bat gehiago ikusten dute, baina hor dugu EAren oinarriko jende asko, alderdi buruekin ados ez dagoena eta zorionez gure jendearekin batera independentzia aldarrikatzen ari dena.
EAJk zergatik ez duen ikusten? Catalunyan EAJkoaren antzeko jentea egon arren, ikuspuntu berdintsua duen Pujol bezalako batek, anbiguo izan arren, hortan askoz argiago jokatzen du EAJkoak baino. EAJk ez dauzka jokaldi guztiak eskuan HB eta ETAri dagokienez. Sarritan entzun diogu Arzallusi Albania bat nahi dugula, goitik behera marxista-leninistak garela, estalinistak baino txarragoak. Batek baino gehiagok esan dit hori bluff bat baino ez dela Arzallusen aldetik, Arzallusek berak ez omen duelako sekula holakorik sinestu. Ondo daki ezker abertzalean badagoela marxista asko, baina hortik esatera estalinistak garela, ez dugula demokrazia onartzen, Europakoa ez dugula onartzen... hori guztiz bestelakoa da.
Catalunyan ez da HB edo ETA bezalako fenomenorik, beraz Colam edo Pujol bat ez dira beldur. EAJk esan ahal dioke bere buruari: hemen negoziaketa batetan sartzen bagara, eta aurrea hartzen badute hauek, gorriek, non geratuko gara gu, Euskal Herriko erdia, eskuin-zentroa eta eskuina alegia?
Seguru nago Madrilgo gobernuarekin negoziatuko dugula, eta apur bat berantago -Iparraldeko gure anaiekin- Parisekoarekin. Seguru nago alde horretatik Paris horren zai dagoela. Parisek negoziaketa hori lehen bait lehen izatea nahiko luke. Hortaz datu bat baino gehiago badut nik Fresnesen hartuta, eta baita Parisekoek negoziaketarako Madrilgo gobernua ETAren gain garaipen polizialik ukanen dutela uste izatea alferrik dela erranez zirikatzen dutela.
Nire ustez Madril eta Parisekin negoziatu baino lehen Euskal Herriko beste abertzaleekin ere negoziaketa bat egin behar dugu, plataforma minimo batetaz adostasuna lortzeko ahalegindurik. EAJk ikusten, baldin badu joko serioa eta benetazkoa dela, aurrerako pasu bat emango du, nik uste. Jadanik Lurraldearekin egindako ituna oso garrantzitsua da. Kontua da jakitea behin eta berriz garizko bat eta galtzuzko beste bat emango diguten edo zinezko EAJren politika berri baten hasera denentz. Guk erakusten baldin badiegu zenbait gauzetan amore emateko prest gaudela eurak ere beste urratsik egingo lukete.
Nik marxistatzat daukat nire burua, nahiz eta kritikoa izan beti. Marxek berak esaten zuen munduan marxistarik izatekotan bera izango zela lehenengo antimarxista. Langileriaren diktaduraz mintzatzen zen "Kapitala"n, eta bost edo sei aldiz besterik ez du aipatzen. Burgesiak munduan menperatu duela, eta gutxiengoak menperatu duela gehiengoa. Sozialismoan herriaren demokrazia izango genuke. Orduan, zertarako "diktadura" hitza erabili? Konparaketa basatia egiteko erabili zuen adibidea, baina berak esan nahi zuen zera gehiengoaren demokrazia gutxiengoaren gain, berez doa gehiengo horrek gidatu behar duela gizartea.
Leninen aportazioa kristona izan zen, eta Maorena ere baina ez nago bata eta bestearen zenbait gauzarekin. Zentralismo demokratiko delakoa ez dut sekula onartu, adibidez. Nik sekula ez dut esan nazio askapena klase burrukaren forma bat denik, ez bait deritzot egia. Inork ez du hori demostratu, ez Marxek, ez Leninek, ez Gramscik ez Maok. Ho-KiMinek sakondu zuen nazio arazoan. Momentu honetan ez dugu klase problema konpontzen ahal nazio arazoa konpontzen ez badugu lehenik. Euskal Herrian sozialismoa egiten badugu ez da izango Maorena bezalakoa, beti dogmatismoaren kontra izan bait naiz.
Klase burrukak badirau 2.000-4.000 urte gizona gizon denetik, edota 25.000 urte Cromagnanen arotik. Gure herriak guzti hori jasan badu, itxaron dezake beste hamar, hogei edo hogetamar urte. Kultura da lehenengo salbatu beharrekoa. Orain dela hogei urte ez nuen horrela ikusten arazoa baina okerrak zuzentzen saiatzen naiz. Ala salbatzen dugu gure kultura eta beraz herri hau, ala zertarako konpon orduan arazo hori frankoiberiko bilakatu bagara?
NORTASUN AGIRIA
Bilbon jaioa. Urriaren 11 an 59 urte bete du. ETAren sortzaileetako bat da. Lau aldiz egon da espetxeratua. 1972an Txilera herbesteratu zuten. Cambridgen bukatu zituen zuzenbide publikoko ikasketak. Bere aititak Lizarrako estatutua erredaktatu zuen
Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]
Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]
Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.
Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]
Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]
Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]