«Irakasle Asoziatuen arazoan azken galzailea euskara izan da»

1991ko irailaren 08an

EHUko Euskara Errektore ordea den Andoni Iriondori elkarrizketa
ANDONI IRIONDO
«Irakasle Asoziatuen arazoan azken galzailea euskara izan da»
Andoni Iriondok 18 urte daramatza Euskal Herriko Unibertsitatean eta azken urte korapilotsu honetan Euskara Errektore ordea izan da. Ikastolen sorrera oso hurbiletik ezaguturik, Ingenieritza Eskolara heldu zenean bertatik euskara eta euskal giroa bultzatu zuen. Hasieratik Euskara Batzordeko kidea izan den honek Irailean bere kargua uzteko asmoa du. Bitartean, unibertsitateak erlojuzko lehergailu bat dirudi.
ARGIA. Irailean jubilatzeko asmoa duzu...
A.IRIONDO. Asmoa baino gehiago.
A. Zeintzu dira, oraingoz, zure ordezkoak izateko bota dituzun izenak?
A.I. Nik ez ditut bota. Batzukin egon naiz hitz egiten baina kargu hau hartzeko ez dago jende gehiegi prest. Gaur egunean gutxiago... Prozesua oso arraro doa, Errektoreak bere dimisioa ez baina prozesu berri bat zabaldu du. Jendeak ez daki zer egin, eta beno...
A. Baina suposatzen dut irailean gauza asko egongo direla prestatzeko. Magisteritzan ospatzen diren euskara ikastaro intentsiboak, eta abar...
A.I. Konkretuki, euskara ikastaro horietaz, ni aurten apur bat aurreratu naiz, eta uztailean erabaki genuen zein irakaslek eta zer erakundek emango duen. Uste dut AEK izango dela.
A. Hauteskunde berrien delaldia egina dago eta ospatzen diren artean izugarrizko botere hutsunea egongo da. Zein izango da bi edo hiru hilabete hoien egoera legala?
A.I. Ez dakit nola beteko den. Dimisioa edo botere uzte bat bezain urgentziazko prozesua burutuko dela uste dut. Gobernuak araututako epeak bete behar dira, klaustroak noiz egin... Behintzat botere uztea bada, baina ez bada ba...Nik ez dakit nola konponduko den asuntoa.
A. Zer deritzozu Barberaren dimisioaz?
A.I. Nik ulertzen dut. Egunero agertu da egunkarietan eta ez gauza onik, txerri dela, edo zikin bat dela. Gizon bakoitzak aguante bat du, eta bestetik, herri honetan politikoengandik aske egotea nahi baduzu erdi ezineskoa da. Euskal Herriko Unibertsitatearen autonomia aipatzen dutenek, adibidez. Bai, autonomia bai. Baina, noraino? Politikoen zeregina dena kontrolatzea da, ez dut esaten kontrol ekonomikoa baizik eta politikoa ere. Ez bazatoz bat haiekin zaila daukazu asuntoa eta hemengo unibertsitatean nahitanahiez... Ez dut esaten tripartitoa dagoenik, baina indar politikoak eta sindikalak hor daude, eta libre egotea oso zaila da. Tartean interesak eta politika egon ezkero... ez dut ulertzen. Unibertsitatearen alde edo mesederako gauzak egitea gaur egun bluf bat da. Gizartearen eta herriaren interesak gehienetan albo batera uzten dira eta organizatutako taldeen helburuak betetzea izaten da lehenentasuna duen bakarra.
Unibertsitatea, nire ustez, horren gainetik egon beharko litzateke. Gaur egun, bakoitzak nahi duen iritzia bota dezake, behintzat buru gainean espata bat izan gabe. Zoaz beste erakunde publiko batera. Talde politiko batekoa edo bestekoa zara, ezin duzu zure iritzia bota. Hor duzu Gorordoren kasua. Baina Unibertsitatean bai.
A. Hori, txarra al da?.
A.I. EZ, noski. Unibertsitatea izan da mugimendu desberdinen aintzindaria baina betidanik libre hitz egiten duelako.
A. Zurrumurruak diotenez Patxi Aldekoa izango da hurrengo hiru hiletan funtziotan egongo den errektorea.
A.I. Nik ez dakit baina uste dut jendeak ez duela edukiko gogo gehiegirik, ez? Pentsa ezazu nola hasiko den kurtsoa. Hor duzu irakasle asoziatuen arazoa... Bestetik, azterketak direla edo ez direla 900 ikasle aurkezteke daude. Goi mailako AZPko (Administrazio eta Zerbitzuen Pertsonala) bi pertsona espedientatuak izan dira. Arazoak hor daude eta istiluak sortuko dituzte.
Patxi Aldekoaren izena aipatu da ere baina ez dakit... balorea izan behar da.
A. Euskara Plangintzara bueltatuz, nola ikusten duzu une honetako martxa?.
A.I. Sintesi bat eginez, ni hona etorri nintzenean Euskara Batzordeko azpi batzorde batek egindako plangintza zegoen. Euskara Batzordeko partaidea nintzen eta Errektore ordetza onartu baino lehen plangintzaren gorabeherak ezagutzen nituen. Nire lana izan da plangintza hori aurrera eramateko metodoaren aukeraketa. Horretarako deszentralizazioa izan da nire oinarria, zentru edo ikastetxe bakoitzari lana aurrera eramateko agintea eta ardura emanez. 27 ikastetxe eta 47.000 ikasle daude EHUn, beraz, deszentralizazio eredua egokiena da, ez bakarrik euskara sailean baizik eta alor guztietan, baina hori niri ez dagokit. Nire helburua sistemaren ezarketa eta batzordearen profesionaltzea zen. Errektore ordeak aldakorrak dira baina egiturak mantentzen dira. Programak egin eta aurrera eramaten dituztenak zentruko Euskara Batzorkideak direlako. Guk horren koordinazio lanak egiten ditugu, euren zerbitzariak gara. Sistema aurrera doan ehinean euskarak aurrera egingo du unibertsitatean.
A. Datuak maneiatuz, zenbat irakasle euskaldun berri sartu dira aurten EHUn?.
A.I. Begira, urtearen azken lau hilebetetan gaude eta oraindik ez da onartu 1991ko aurrekontua. Hori nire buruan ez da sartzen. Ze esango dizut? Hori onartu arte ez dakizu zer egin.
A. Zer da Euskara Institutoa?
A.I. Testugintza eta hiztegi teknikoa, euskal adarrak eta abar landuko dituen erakunde bat da. Estatutuak eginak daude eta nire ustez, aurten Gobernuak onartu behar duen erakundea da, behintzat estatutoak. Testu eta liburu unibersitario euskaldunen falta izugarria dago, ikasleak ezta irakasleak ez daukate materialik euskaraz. Irakaskuntzaren kalitatean eragin handia dauka materiala izatea ala ez. Batez ere, hutsune hau 2. zikloan, eta karrera esperimentaletan are gehiago nabaria da. Adar desberdinak aztertu, zer material dagoen, zenbat liburu, izugarrizko lana da eta diru asko behar du. Euskara Institutoa Euskal Herriko Unibertsitatearen Euskaltzaindia izango litzateke. Testuak landu, hiztegi teknikoa osatu, didaktika, pedagogia, dena.
A. Euskara adarrak osatu dira? Zenbat asignatura daude egun euskaraz ematen direnak?
A.I. Diplomatura, Lizentziatura eta karrera desberdinetan, guztira EHUn 1.565 asignatura edo disziplina daude, hauetatik 504 asignatura euskaraz ematen dira, hau da % 32,2a. Plangintza beteko den ala ez... Leku batzuetan beteko da, beste batzutan gehiago, edo gutxiago, baina datu hauek esaten digutena zera da, irakaslegoaren % 15 euskalduna dela.
Bestetik, lehen aipatutako hiztegi teknikoa izugarri garrantzitsua da. Aurten beste bost zentrutan dagozkien disziplinen hiztegi teknikoa landuko dute. Euskaraz egiten den tesi bakoitzeko 500 edo 600 hitz sortu behar dira baina hitz tekniko hoien sorrerak oinarri linguistiko egokia izan behar du. Gero, beste arazo bat izaten da epaimahai euskalduna aurkitzea, baina beno... Batzutan esatea asignatura hau eta beste hau emango ditut euskaraz, ondo dago baina gauzak ondo eraikitzeko oinarri gogorrak jarri behar ditugu eta gure oinarriak hiztegi teknikoa eta testugintza lantzea dira. Oso zaila da. Askotan esaten da Euskal Herrian kokatutako erdal unibertsitatea dela hau. Hori egia da, eta ez bakarrik legedi aldetik.
A. Aurten ere AZPkoekin esperientzia berri bat egon da.
A.I. Bai eta jendea oso pozik dago. Hor ere nahiko gogor ekin diogu, batez ere AZPko % 7a besterik ez delako euskalduna. 800 pertsona dira guztira eta uste dut 46 direla euskaldunak. Harreman guztiak euskaraz izateko eskubidea, nola bete egoera honetan? Hauek ere, beste funtzionariek bezala, legedi bat bete behar dute. Hor egin duguna da lanpostu bakoitzari bere soslai linguistikoa jarri eta hori onartu. Horrek ere istiluak ekarriko ditu.
HAEEkin (Herri Arduralaritzaren Euskal Erakundea) hitzarmena sinatu eta gero maila desberdinetako euskarazko ikastaroak antolatu ditugu, batzuk liberatu dira eta euskara ikasten ari dira buru belarri. Konturatu ginen, astean hiru orduko ikastaroekin ez zela ezer konpontzen, afariketan edo jolasean ibiltzea zela. Oso serio hartu dugu arazo hau. Nahiz eta teorikoki 5 urtetan AZP guztia euskaldunduta egon, beti bezala oso zaila izango da baina ekingo diogu gogor.
Nik, behin, galdera ingenuo bat egin nuen, AZPkoei eskatzen badiogu euskalduntze prozesu baten sartzea, irakasleei zergatik ez? Eta, agintariei zergatik ez? Egin nuen horrelako saiotxo bat, baina ez dut arrakastarik izan. Irakaslegoarekin zerbait egin beharko genuke, hemendik aurrera ikasle kopurua beherantz doalako eta gaur egun 10 talde badaude, hoietatik bat euskalduna izanik, bihar 2 talde euskaldunak eta 7 gaztelerazkoak izango ditugu. Irakaslegoa sobran egongo da. Behar dugunean ingeles ikasi, ikasten dugu. Politikoei berdina esaten diegu. Biharko errektoreari esan behar zaio zu izan behar zara katedraduna eta euskalduna zergatik ez? Ipini beharko zen horrelako gauzaren bat estatutuetan.
A. Eta, onartuko zuen komunitate unibertsitarioak?
A.I. Unibertsitatearen barruan egia da euskararen alde baino gehiago kontra dagoela. Hori ere kontutan hartzeko beste indar bat da. Eta nire ustez, irakasle berriak denak elebidunak izan beharko litzateke, nahiz eta erdal asignaturak eman.
UEUk egin du hor lan handia. Eta hiru hasi ziren. Militantismoak eragin itzela du, badakigu zer den euskararen alde lan egin eta duro bat ez kobratu. Baina militantismoz ezin da beti bizi, hori instituzionalizatu behar da, forma eman behar zaio, profesionalizatu eta ordaindu. UEU izan da benetako euskal unibertsitatearen islada. Baina EHUn arazoa ikaragarria da.
A. Joan den kurtsoko balorazioa egingo zenuke?.
A.I. Penagarria izan da. Ez naiz gehiegi sartu, barruan dauden gehienak lagunak dira eta... Euskara Errektoretzan nahiko isolatuta egon naiz, arazoan murgildu den klabea "nirekin edo nire kontra zaude" izan delako. Gauza batzuk izan dira harritzekoak. "Donostin eta Bilbon irabazi dugu'' esaten zutenean eta nik esaten nien, "irabazi baduk zer negoziatu behar duk". Dena den, ez ditut baloraziorik egingo nork arrazoia eta nork ez. Baina bai egia da ondorio latzak ekarri dituela eta denak ikutu gaituela. Bestetik, 100 irakasle hoietatik % 75 euskal adarretakoak ziren. Batek baino gehiagok esan zidan nire ardura handia zela hori konpontzea baina, nola konpondu? Lehentasun desberdinak maineiatzen ziren, etekin politikoak edo euskara? Norberak berea. Azken galtzailea euskara izan da, baten errua edo besteena, azken galtzailea euskara.
Bestetik, hemen entzuten nituen gauzak harritu ninduten. Errektore bati delitu bat burutzearen eskakizuna. Kontrato laborala, figura bezala, ez dago EHU n. Ez nintzen sartu ikusten nuelako ere, euskara izango zela azken galtzailea. Euskara Batzordean ere bronkak, eta gainera euskararen alde lan gehien egiten zutenengandik. Euskararentzat atzerapauso izugarria izan da.

NORTASUN AGIRIA
Mendaron jaio zen 1926an
Ingenieritza Industrialean doktore da
Akademikoak ejekutibo txarrak direla dio
Ikastolen prozesuan 11 urte eman zituen
4 000 hitzen hiztegi teknikoa burutu zuen
Ingenieriek buru kartesianoa dutela uste du
EGINeko Kontselu Fundatzailearen kidea da
50 ingenieri proiektu euskaldun zuzendu ditu

Myriam Gartzia
30-34

GaiezGizarteaIrakaskuntzUnibertsitaEHUErrektoreak
PertsonaiazIRIONDO7
EgileezGARTZIA3Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

4x16: Sarasua bueyeroa da

Beranduegi | ARGIA

"Batasun estrategikoa lantzen ari gara Europako Alderdi Komunista sortzeko"

Xabier Letona Biteri

Infiltratutako beste polizia bat atzeman dute Madrilgo hainbat kolektibotan

Gedar

‘Gu’-aren inguruan marraztu du Tupust! kolektibo feministak bere hirugarren alea

Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Netanyahu eta zenbait agintari sionista atxilotuak izateko arriskuan?

Jon Hidalgo Gereñu

Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai

Gorka Bereziartua

Azkenak

2024-05-06 | Mattin Jauregi | Inaxio Arin | Balerdipeko erleak

Lan banaketak

Gizakiok ez bezala, erlauntzako hiru partaideek jaiotzetik dituzte eginkizunak argi.

2024-05-06 | Nagore Zaldua

Arrosarioa, sexu-estrategia aurrerakoiaren adierazle

Itsaso zabalean bada izaki lirdingatsu bat, gorputz gardenekoa, bitxi bezain ezezaguna. Aitzitik, ezin esan genezake ezohikoa denik, haren banaketan munduko itsaso gehienetara zabaltzen baita, Kantauri itsasoa barne. Batzuetan bakarka topatu daitezke, besteetan aldiz lepoko edo... [+]

2024-05-06 | Jakoba Errekondo

Intsusa lore edariak

Edanari emateko prest? Uda atari hau aproposa da gero berokoak etortzean ez lehortzeko edariak destilatzeko. Hezetasunari eustea garrantzitsua da gorputzari bere onenean atxikitzeko, eta etxean sortutako mamarekin bada zer esanik ez.

2024-05-06 | Garazi Zabaleta

Erlauntzako airea arnastearen onurak

Eladi Balerdi erlezainaren eta Jose Manuel Atxaga erleen zale sutsuaren arteko elkarlanetik egitasmo berritzailea sortu da duela gutxi. "Arnastu erlauntzaren airea" eta "Erleen sauna" jarduerak proposatu dituzte, konbentzituta baitaude onuragarri direla... [+]

2024-05-05 | Jenofa Berhokoirigoin

Adimen artifizialaren esku utzi du palestinarren hilketa Israelek

Titularra irakurri eta baten batek pentsatuko du esajerazio bat dela, neurriz kanpoko orokortze bat egin duela kazetariak. Israelgo informazio zerbitzuetako sei langile ohien lekukotasunetan oinarrituriko 'Lavender': The AI machine directing Israel's bombing spree in... [+]

Eguneraketa berriak daude