"Nik idatzia ameskaizto bat ballitz bezala gera dakiola jendeari"

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Jon Arano, «Malezia sorta» plazaratu berria duen goierritarra:
"Nik idatzia ameskaizto bat ballitz bezala gera dakiola jendeari"
Taberna zuloak, kale zokoak eta irakurritakoak izan ditu poesia-maisu. Haietan ikasitakoak aginduta jarri ditu paperean sekula hitz politak izan ez litezkeenak. «Malezia», "Familiarteko gorrotoak" eta "Zerbitzariarenak" izeneko hiru ataletan egin du Aranok meltzurrak inoiz egingo ez duena: kontatu.
ARGIA. "Malezia sorta" izena du zure azken liburuak. Zer du poesiarako on maleziak?
JON ARANO. Ez dakit zer den malezia. Ni maliziosoa banintz ez nituzke kontu hauek esango. Malezia duenak gorde egiten du. Gu ez gara horrelakoak.
A. Oso poema gordinak idatzi dituzu...
J.A. Literaturak, buruan emandako mailukadaren modukoa behar zuela izan zioen Kafkak. Ni horretxetan saiatu naiz. Nik idatzia ameskaizto bat balitz bezala gera dakiola jendeari. Ez bait diot ezer zor munduari. Astindu ederra eman behar zaio gizarteari erreakziona dezan.
A. Poeta "maldito"tzat duzu zeure burua?
J.A. Neri jostailua iruditzen zait lantxo hau, ez zait gogorra egiten. Pentsa lezake norbaitek enkarguzko liburua dela, "malditismoa" edo joera horren ingurukoa behinik behin. Badute, nere uste apalean, sakonean beste zerbait, bada beste irakurketa klase bat idatzi dudan metaforen artean. Nola esango nizuke nik... "Famili arteko gorrotoak" atalean, "Arbola gaiztoa" poemak halaxe dio: "Noiz zabalduko ote da goiz hura/ zeinean egingo duten arbola gaiztoaz zura/ ezpal nimiñoenak surtara deliberatu `anaitasun` bilkurak/(...)" Ez dut azken bi hitzekin anaien, familiaren berri eman nahi izan. Herri honetan jende konkretua baztertzeko, marginatzeko duten joera ere lasai asko jar lezake agerian. Ortzik lehengo egunean esandakoa adibide gisa jarrita, HBk kontragizartea egin du, eta kontragizarte horretan "arbola gaiztoa beti pronto arbola gaizto izateko, baina ni izan behar orain ere arbola gaiztoa". HB marjinatu egin dute, ez dakit zer dela eta.
A. Baztertuta al zaude zu ere?
J.A. Ni ez naiz akaso lotsatia, baina bai lotsatua. Ez naiz akaso bakartia baina bai bakartua. Bakartia izana naiz, baina ez sekula bakarzalea. Ez naiz bakarka ibiltzekoa. Hobea nago bakarka ibiltzeko igoal, ez ordea gusto dudalako. Asko estimatzen dut laguna, gaizki nagoenean batik bat, eta Susa estimatzen dut batez ere. Susak salbutu ninduen ni.
A. Zeren gaitzetik salbutu zaitu Susak?
J.A. Mundu guztiak ahaztuta eta inguru oso marjinaletan ibili nintzen, Josuk, gure aita zena hiltzean, 81ean, poema batzuk argitaratu zizkidan arte. Orduan "Beltzarana" nintzen ezizenez. "Billeterik gabe" izan zen hurrena. Txarra gogotik. Ez nengoen alfabetatuta. Geroztik ikasi dut dakidana, asko eta asko irakurri dut, oso zalea izan naiz beti. Arlo grafikoa zaintzen ere aritu nintzen Susan, eta "A ze astelehena" gehigarrian ere idazten nuen. Oso ondo pasatu nuen.
A Liburu hau plazaratu ahal izateko beka eskatua zenuen
J.A. Bai, eta Eusko Jaurlaritzako Malezia sailak... barkatu Malizia Sailak ez, Kultura Sailak antolatutako beka sistima horretan halako elementu batzuk, Jon Kortazarrek adibidez, eta Mendigurenek (nik ez dakit zer egiten zuen honek poesia sari baten epai mahaian), hauetxek, bekarik ez ematea erabaki zuten. Hiru anaiarrebek jaso zuten! Gorka Arresek "nepotismo" hitza erabili zuen gertatutakoa definitzeko. Mindu ere egin zen baten bat.
Mesfidantzak eraginda edo fama txarra dela eta lagunak galdu ditut, baina beti saiatu izan naiz esan beharrekoak esaten, salatu beharrekoak salatzen eta ahotsik ez dutenei ahotsa ematen.
A..Nori esate baterako?
J.A. Zaharrei. Liburu bat daukat egina Itsasondoko amona baten kontuekin. Gure zaharrek ez dute okasiorik izan haienak paperean jartzeko. Pasadizoak kontatu dizkiete akaso ilobei, hauek ondorengoei ere kontatuko zizkietelakoan. Ez dugu horrelakorik egin behar nere ustez. Ezin dugu besteek konta dezaten utz. Alde horretatik kamikaze bat naiz ni. Herri honetan gauzak egiazkotzat jotzen dira, halakoak ez izanda ere. Liburu hau nere bizitzaren ispilu dela esango dute. Hemen ez dago autobiografiarik, eta balego ere, nik dakit zer den nerea eta zer ez den. Katalogatu nahi duenak, katalogatzea du, baina "Amarena" poeman agertzen dena ez da gure ama. Ama Euskal Herria, Ama Euskara, Ama Untxia... edozein izan liteke. "Lo dagoenari"n ere beste horrenbeste. Hor agertzen dena ez da aita.
A. Zu ordea bertsolarien kontrakoa zara
J.A. Bertsolari onen aldekoa naiz. Hildako bertsolarien aldekoa, berehala egingo nieke eresia. Orain bertso gutxi dago. Bai Joxerra Garziak eta bai Atxagak erradikalismorik ez dagoela zioten. Nere liburuxka honek, izatez gero, pretentsio horixe bera luke, erradikala izatea, ondorioak ondorio. Ez du akaso inork bota bat batean eta hain arinki halako ezentzutekorik, gustugarri ez denik. .Metaliteratura baizik ez dela egiten ere esana dute, hitz joku besterik ez dela egiten. Liburu honetan ere badira halakoak, jendeak uste baino gehiago, oharkabean irten zaizkit errekurtsoak. Hizkuntza asko maite dut, euskara politean idaztea ederki asko dago. Ez da ordea nahikoa. Zerbait esan beharra dago. Edorta Jimenezek dena esaten du, baita Monzonek ere, eta Sebero Altubek, eta Koldo Izagirrek, Atxagak oso poliki paratu baina ezer esaten ez duen bitartean.
A. Asko erreparatu diozu zure herriko hizkerari.
J.A. Amari zor diot dakidana, nahiz eta hark ni ondoan edukitzea baino sugegorria haztea hobe dela esaten didan. Hala ere, aholku onak ere eman izan dizkit.
Garbiñe Ubeda

Jon Aranok bigarren poema liburua du "Malezia sorta".
42-43


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARANO2
PertsonaiazARANO2
EgileezUBEDA1Kultura

Azkenak
Bikotekidea mugikorretik kontrolatzea gazteen artean ohikoa dela frogatu du EHUren ikerketa batek

Maitasun erromantikoari lotuta, nerabe askok normalizatuta eta barneratuta du bikotekideak mugikorraren eta sare sozialen bidez kontrolatu nahi izatea. “Inportantea da ziberbiolentzia gisa identifikatzea, eta ez maitasun seinale gisa”, gogorarazi dute ikertzaileek.


Sexu erasoei lotutako zenbait epaitan bost gizon zigortu dituzte azken egunetan

Sexu erasoei lotutako epai ugari eman dira azken egunetan, eta bost gizon zigortu dituzte. Tuteran izandako bortxaketa batengatik, bi gizoni 9,5 urteko kartzela zigorra ezarri diete. Gasteizen gizon bati bost urteko kartzela zigorra ezarri diote emakume bat bortxatzeagatik... [+]


Dagoeneko 400 gazatar hil dituzte Israelgo soldaduek, laguntza humanitarioa jasotzera bidean

3.000 zauritu ere utzi dituzte Israelgo armadaren erasoek. Maiatzaren bukaeran berrekin zioten laguntza humanitarioari, GHF fundazio estatubatuarraren eskutik; eta ordutik, bertaratutakoei tiro egin diete soldadu israeldarrek.


Oiher Urrutia. Marra gorriak argi
“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Grabagailuari stop eman eta segituan galdetu dit Oiherrek: “Transkribatzean mantenduko duzu euskalkia?”. Baietz nik, batuaren mugek uzten didatenaren barruan baietz. “Arras inportantea da niretako”. Dutxa hartu eta Elizondora eginen du berriz, Aroztegiko... [+]


Amiantoaren biktimentzako konpentsazio-funtsa martxan jartzeko araudia onartu du Espainiako Gobernuak

Legea onartu eta ia hiru urte igaro direnean jarriko da martxan neurria. Espainiako Ministro Kontseiluak onartutako dekretuak dio biktima bakoitzak 32.000 eta 96.000 euro artean jasoko dituela kalte-ordain moduan.


Teknologia
“Bestea”

Bestea”-k gogaituta du gizateria, duena kenduko dio, duena eraldatuko du, kutsatuko du... “Bestea”-k definitzen gaitu... baina “bestea” denok izan gaitezke.

Egun, nor da “bestea”? Nork seinalatzen du izan behar ez dena?

Zapalduen... [+]


Itsas hondoen ustiapena: zientzialariak alarma jotzen, baina moratoriarik ez zerumugan

60 bat estatu eta gobernu buru elkartu dira Nizan (Frantziako Estatua) Ozeanoei buruzko Nazio Batuen Konferentziaren kari. Donald Trumpek itsas hondoen esplorazio eta erauzketa komertziala baimendu eta TMC enpresa kanadarrarekin tratua bideratu berri duen honetan –baita... [+]


Salbuespenak

Hainbeste jainko, arima, teontzi… beren izatea frogatu ezinik, eta jendeak ez ditu sinesten zientziak, kazetaritzak… ahal bezala, baina geure espezieaz harro egoteko moduan, frogatutakoak. Batzuek Lurra laua dela diote, eta debekatuta dagoela Antartikara... [+]


Zein ama ospatu?

Maiatza Birjina Mariaren hilabetea den bezala, amak ospatzeko aukera da Mendebaldeko jendartean. Kasualitatea? Ez dut uste. Frantses lurraldean, Vichyko gobernuak besta hori instituzionalizatu zuen. Helburua bertuteko eta sakrifizioak egiteko prest den pertsona hori handiestea,... [+]


Kantua gidari

Joan den maiatzaren 23an iragan da, Baigorriko elizan, aparteko kontzertu bat: 180 haurrek, 7 eta 15 urte artekoek, maila handiko kantu emanaldia eskaini diote eliza mukuru bete zuen jendeari. Haur horietarik batzuk Donazaharre eta Baigorri aldean kokatua den Iparralai musika... [+]


2025-06-18 | Jesús Rodríguez
PSOEren kea

Ekainaren 6an Presidente Autonomikoen Konferentzia egin zen Bartzelonan, Pedro Sánchez eta Felipe VI.a erregea –emeritu ustelaren oinordekoa, beti da ona gogoraraztea– buru zirela. Isabel Díaz Ayuso faxistak uko egin zion Salvador Illaren eta Imanol... [+]


Sodomia zigortua

Ascension uhartea, 1725eko maiatzaren 5a. “Holandar ontziteriako komandantearen eta kapitainen aginduz, ni, Leendert Hasenbosch, uharte bakartu honetan lehorreratu naute, nire zorigaitzerako”.  

Herbeheretar marinela, 1695ean Hagan jaioa, Ekialdeko... [+]


Eguneraketa berriak daude