"Nik idatzia ameskaizto bat ballitz bezala gera dakiola jendeari"

Jon Arano, «Malezia sorta» plazaratu berria duen goierritarra:
"Nik idatzia ameskaizto bat ballitz bezala gera dakiola jendeari"
Taberna zuloak, kale zokoak eta irakurritakoak izan ditu poesia-maisu. Haietan ikasitakoak aginduta jarri ditu paperean sekula hitz politak izan ez litezkeenak. «Malezia», "Familiarteko gorrotoak" eta "Zerbitzariarenak" izeneko hiru ataletan egin du Aranok meltzurrak inoiz egingo ez duena: kontatu.
ARGIA. "Malezia sorta" izena du zure azken liburuak. Zer du poesiarako on maleziak?
JON ARANO. Ez dakit zer den malezia. Ni maliziosoa banintz ez nituzke kontu hauek esango. Malezia duenak gorde egiten du. Gu ez gara horrelakoak.
A. Oso poema gordinak idatzi dituzu...
J.A. Literaturak, buruan emandako mailukadaren modukoa behar zuela izan zioen Kafkak. Ni horretxetan saiatu naiz. Nik idatzia ameskaizto bat balitz bezala gera dakiola jendeari. Ez bait diot ezer zor munduari. Astindu ederra eman behar zaio gizarteari erreakziona dezan.
A. Poeta "maldito"tzat duzu zeure burua?
J.A. Neri jostailua iruditzen zait lantxo hau, ez zait gogorra egiten. Pentsa lezake norbaitek enkarguzko liburua dela, "malditismoa" edo joera horren ingurukoa behinik behin. Badute, nere uste apalean, sakonean beste zerbait, bada beste irakurketa klase bat idatzi dudan metaforen artean. Nola esango nizuke nik... "Famili arteko gorrotoak" atalean, "Arbola gaiztoa" poemak halaxe dio: "Noiz zabalduko ote da goiz hura/ zeinean egingo duten arbola gaiztoaz zura/ ezpal nimiñoenak surtara deliberatu `anaitasun` bilkurak/(...)" Ez dut azken bi hitzekin anaien, familiaren berri eman nahi izan. Herri honetan jende konkretua baztertzeko, marginatzeko duten joera ere lasai asko jar lezake agerian. Ortzik lehengo egunean esandakoa adibide gisa jarrita, HBk kontragizartea egin du, eta kontragizarte horretan "arbola gaiztoa beti pronto arbola gaizto izateko, baina ni izan behar orain ere arbola gaiztoa". HB marjinatu egin dute, ez dakit zer dela eta.
A. Baztertuta al zaude zu ere?
J.A. Ni ez naiz akaso lotsatia, baina bai lotsatua. Ez naiz akaso bakartia baina bai bakartua. Bakartia izana naiz, baina ez sekula bakarzalea. Ez naiz bakarka ibiltzekoa. Hobea nago bakarka ibiltzeko igoal, ez ordea gusto dudalako. Asko estimatzen dut laguna, gaizki nagoenean batik bat, eta Susa estimatzen dut batez ere. Susak salbutu ninduen ni.
A. Zeren gaitzetik salbutu zaitu Susak?
J.A. Mundu guztiak ahaztuta eta inguru oso marjinaletan ibili nintzen, Josuk, gure aita zena hiltzean, 81ean, poema batzuk argitaratu zizkidan arte. Orduan "Beltzarana" nintzen ezizenez. "Billeterik gabe" izan zen hurrena. Txarra gogotik. Ez nengoen alfabetatuta. Geroztik ikasi dut dakidana, asko eta asko irakurri dut, oso zalea izan naiz beti. Arlo grafikoa zaintzen ere aritu nintzen Susan, eta "A ze astelehena" gehigarrian ere idazten nuen. Oso ondo pasatu nuen.
A Liburu hau plazaratu ahal izateko beka eskatua zenuen
J.A. Bai, eta Eusko Jaurlaritzako Malezia sailak... barkatu Malizia Sailak ez, Kultura Sailak antolatutako beka sistima horretan halako elementu batzuk, Jon Kortazarrek adibidez, eta Mendigurenek (nik ez dakit zer egiten zuen honek poesia sari baten epai mahaian), hauetxek, bekarik ez ematea erabaki zuten. Hiru anaiarrebek jaso zuten! Gorka Arresek "nepotismo" hitza erabili zuen gertatutakoa definitzeko. Mindu ere egin zen baten bat.
Mesfidantzak eraginda edo fama txarra dela eta lagunak galdu ditut, baina beti saiatu izan naiz esan beharrekoak esaten, salatu beharrekoak salatzen eta ahotsik ez dutenei ahotsa ematen.
A..Nori esate baterako?
J.A. Zaharrei. Liburu bat daukat egina Itsasondoko amona baten kontuekin. Gure zaharrek ez dute okasiorik izan haienak paperean jartzeko. Pasadizoak kontatu dizkiete akaso ilobei, hauek ondorengoei ere kontatuko zizkietelakoan. Ez dugu horrelakorik egin behar nere ustez. Ezin dugu besteek konta dezaten utz. Alde horretatik kamikaze bat naiz ni. Herri honetan gauzak egiazkotzat jotzen dira, halakoak ez izanda ere. Liburu hau nere bizitzaren ispilu dela esango dute. Hemen ez dago autobiografiarik, eta balego ere, nik dakit zer den nerea eta zer ez den. Katalogatu nahi duenak, katalogatzea du, baina "Amarena" poeman agertzen dena ez da gure ama. Ama Euskal Herria, Ama Euskara, Ama Untxia... edozein izan liteke. "Lo dagoenari"n ere beste horrenbeste. Hor agertzen dena ez da aita.
A. Zu ordea bertsolarien kontrakoa zara
J.A. Bertsolari onen aldekoa naiz. Hildako bertsolarien aldekoa, berehala egingo nieke eresia. Orain bertso gutxi dago. Bai Joxerra Garziak eta bai Atxagak erradikalismorik ez dagoela zioten. Nere liburuxka honek, izatez gero, pretentsio horixe bera luke, erradikala izatea, ondorioak ondorio. Ez du akaso inork bota bat batean eta hain arinki halako ezentzutekorik, gustugarri ez denik. .Metaliteratura baizik ez dela egiten ere esana dute, hitz joku besterik ez dela egiten. Liburu honetan ere badira halakoak, jendeak uste baino gehiago, oharkabean irten zaizkit errekurtsoak. Hizkuntza asko maite dut, euskara politean idaztea ederki asko dago. Ez da ordea nahikoa. Zerbait esan beharra dago. Edorta Jimenezek dena esaten du, baita Monzonek ere, eta Sebero Altubek, eta Koldo Izagirrek, Atxagak oso poliki paratu baina ezer esaten ez duen bitartean.
A. Asko erreparatu diozu zure herriko hizkerari.
J.A. Amari zor diot dakidana, nahiz eta hark ni ondoan edukitzea baino sugegorria haztea hobe dela esaten didan. Hala ere, aholku onak ere eman izan dizkit.
Garbiñe Ubeda

Jon Aranok bigarren poema liburua du "Malezia sorta".
42-43


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakARANO2
PertsonaiazARANO2
EgileezUBEDA1Kultura

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude