«Espero dut ezetz!»


1991ko otsailaren 24an
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Albert Harrosch, Baionako rabbiak:
«Espero dut ezetz!»
Komunitate juduen eritzia zuzenean jakitekotan Euskal Herrian dagoen rabbi bakarrarengana jo dugu. Baionako Adur eskuinaldeko sinagogan topatu dugu. Marokiarra sortzez, zortzi urte egin zituen Korsikan, hona 1989an heldu baino lehen.
ARGIA: Nondik heldu da, zer dela eta egozketa dekretua?
A.HARROSCH: Historia luzea da. Jesus, dakizunez, judua zen. Pablo, Pedro ere juduak ziren, Bazkoa ospatzen zuten. Orduko juduek, erromar zirkoetako lehen martiri kristauek bezalaxe sufritzen zuten errepresioa. Poliziak erromarrak ziren, ez ginen gu! Ordea, Kristo hil eta handik 50-70 urtera, apostoluak hasi ziren, nahi baduzu, Europako herri guztietan presionatzen: erromarrak, galiarrak, visigotuak piskanaka piskanaka kristautu egin ziren. Eta orduan, artzainak esanez gero: Jesus juduek gurutzifikatu zuten, ardiek sinistu egiten zuten. Boniface VIII, 1492. hartan Aita Saindu zenak, gaizki esplikatu ote zuen? Berak ote zuen bultzatu...?
A. Zein seinale utzi dute alde egindako haiek?
A.H. Hebraierazko sefarade hitzak, Ekialdeko eta Afrika Iparraldeko juduak izendatzen dituena, "Espainia'' esan nahi du. Sefarditen adarra oso garrantzi handikoa da, Mediterraneo guztian. Marokkon ere bi judu adar dago: megorashim, espainiar haiengandik heldu direnak, eta tochavim, berebere direnak.
Anekdota bat konta niezaizuke, hara: herbesteratutakoak Gasteiztik hona etorri eta denbora gutxira kolera epidemia bat izan zen hiri horretan eta, sendagileak juduak zirenez, gasteiztarrek hona jo zuten, laguntzaren eske. Juduek, bueno, baietz, baina baldintza batekin: kanposantua bere hartan utz zedin. Bai eta utzi ere, gaur egundaino, arestian han izan ginen eta ikusi genuen.
A. Juan Pablo IIk, onartuko al du erreginaren beatifikazioa?
A.H. Espero dut ezerz! Bi komunitateak, juduena eta katolikoena, hurbil arazi nahi dituen Aita Saindu batek, antisemitismoaren kontrako kanpainak egiten dituena, esan duena: "Bakearen oinarri ezinbestekoa norberaren kontzientziaren begirunea da", horrelako Aita Saindu batek ezin dio bere oneritzia eskaini Isabeli.
Aurrera ateraez gero proposamena, Elizak–ez bakarrik Eliza kristauak sinisgarritasuna galduko luke.
A. Erlijioak indarrean daudela ematen du.
A.H. Mende bukaera hau erlijiosoa izango da. Azken gerra europarra eta gero, materialismoa izugarri sartu da. Dena ikusi da: biolentzia, pornografia... Azkenean, huts bat gertatu da eta zerbaiten, heldu leku baten beharra somatu du jendeak. Gehiegira jota, alditan: Front Nationalen ekintzak, Isabel Katolikoaren aldeko zera hau, musulmanen djihad-erako deiak, sentidu horretan uler daitezke. Estremismoak dira, ez dira positiboak.
A. Juduen artean ere...
A. H. Arabiarrak ezereztu nahi dituzten juduak ere bai. Palestinarrek beren lurra behar dute, eta juduek ere behar dute berena. Eta arazo hori ez dago potentzien baitan, ez NBEaren baitan, hebraitar eta arabiarren baitan dago: eseri behar dute, eta lasaian mintzatu.
PAblo Sastre
Albert Harrosch, Marokoko «megorashim» adarreko judua.
Harrosch, Baionako sinagogan, bere atzean «cepher/tora», "Pentatoque"-ko hiru pergamo dituela.
25


GaiezGizarteaErlijioaBesteak
PertsonaiazHARROSCH1

Azkenak
Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Julen Orbea
Bilbon euskara jira ta Bira

Euskara badago Bilbon, baina non? Eta zertarako? Nork sortzen du euskarazko kultura, eta nork sostengatzen? Galdera horien aurrean, udalaren azken urteetako erabakiei begira, argiago ikusten da euskara eta kultura bizirik nahi ditugunontzat kezkagarriak diren erabakiak hartu... [+]


Honezkero, hemen dago beherakada

Antropologo eta ingeniaria den Yayo Herrerok dioen bezala, datu bat da. Horren jatorria ulertzeko erraza den baieztapen xume batean laburbil daiteke: Lurra agortzen ari da.

Gaia konplexua da. Ikuspegi asko daude, interesak gurutzatzen dira, informazioa desinformazioarekin... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Gizon heterosexualak eta literatura feminista: hausnarketa bat

Hasieratik argi utzi nahiko nuke ez naizela inolaz ere feminismoan, sexu- eta genero-teorietan ezta LGTBIQ+ komunitatearekin lotutako gaietan aditua. Gizon txuri heterosexual bat naiz, ezkertiarra esan dezagun, bere burua feministatzat hartzen duena (edo feministen aliatua,... [+]


Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


Eguneraketa berriak daude