"Une aproposa da PNVk jarrera alda dezan"

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Julen Kalzada abadeari elkarrizketa bere bizitzari buruz
JULEN KALZADA
"Une aproposa da PNVk jarrera alda dezan"
Etxebarrietako baserrian jaio zen busturiar honen orainarteko 55 urteak hiruzpalau zatitan bana daitezke. Abadetza ikasketak hamar urtez, hamaika abadetzan, gartzela zortzi urtez eta, azkenik, kalera atera ondoren, AEKren eskutik euskalduntze-alfabetatze munduan burututako hamarkada. Gaur egun itzulpengintzan dihardu. Gertutik jarraitzen du baita ere Euskal Herriko gorabebera oro eta baikortasun osoz ikusten du Euskal Herriaren egoera.
ARGIA. Zeure bizitzaren garai ezberdinak ikutuko ditugu apur bat. Abadetza denbora haiekin hasiko gara.
JULEN KALZADA. 11 urterekin abiatu nintzen seminariora. Arteara, bertan lau urte egin ondoren Gasteiza eta han sei urte. Azkenik Derion bi eta apaiza nintzen jada 1953an, 23 urte egin aurretxotil. Seminarioan hartu genuen herri baten partaide izatearen kontzientzia, ordurarte euskara eta guzti hori ez zen esistitzen guretzat. Sasoi hartan 300 apaizek Euskal Herriaren herri izaera aldarrikatu eta eskubide horien betetzea eskatzen zuen idazki bat sinatu genuen. Eta jazarpena elizatik bertatik etorri zitzaigun, hala ere ez gauza handiegirik, konfesatzea debekatzea eta horrelakoak. Orozkora bidali ninduten eta han iragan nituen sei urte, oso urte baliagarriak euskaldun kontzientzia sendotzeko.
A. Eta hamarkada horretan izan ziren apaizen mogimendurik gogorrenak, ez?
J.K. Bai, gogorrena Derion burutu zen itxialdia izan zen Eskatzen zen elizak ETAko eta beste mugimendu batzuetako jendeak jasatzen zituen torturak salatzea. Oso oihartzun handiko gertakizuna izan zen. Orozkotik lurretara bidali ninduten eta han egin nituen lau urte. Garai honek batez ere balio izan zidan mundu politikoko jendearekin kontaktuan sartzeko. "Gogor" apaiz koordinakundeko denborak ziren, 67-68-69 urteen inguruan. Talde honek asko suposatu zuen ni eta ni moduko euskal jatorriko apaizentzat bertan egin bait genuen topo Ibaiezkerra, Enkarterriak... eta horrelako zonaldetako jendearekin, langile kontzientzia handiko pertsonekin eta hortik edan genuen euskal jatorrikook. Orduan atera zen "Pueblo Trabajador Vasco" izendapena.
A. Burgosko epaiketa dator ondoren.
J.K. Bai, ni 69an atxilotu ninduten eta espetxeratu, baina aurretik 68an beste atxiloketa bat izan nuen. Eibarko aste kulturalera nindoala atxilotu ninduten, Unai Dorronsororen erorketatik egun batzutara. Bera etxean eduki omen nuen eta hori nahi zuten nik esatea. Nik, aldiz, ez nuela ezagutzen. Egia esan, ez ninduten joten eta orduan nahiz eta egun asko pasa atxilotuta ni lasai. Garcia Escobar eta Sainz orduko polizia ospetsuak interrogatzen ninduten, Donostiako komisaldegian. «Dorronsorok dio ezagutzen zaituela–esaten zidaten– orduan nola diozu zuk ez duzula ezagutzen?». Eta nik, «Begira, niri galdetuz gero ea Franco ezagutzen dudan baietz esango nuke, baina berak ni ez nau ezagutzen...». Horrekin nahikoa izan zen. Alabaina, abenduaren 2 lean atxilotu eta errege ostera arte euki ninduten lotsabakuok! Gero dator Burgoskoa. 69an espetxeratu ninduten ETAkideak etxean edukitzearen akusaziopean. Gogorra izan zen, duda barik, zeren eta heriotz zigor ugari zeuden mahai gainean. Apaizok, Jon Etxabe eta ni, bestretatik aparte gintuzten. Mugimendu gogorra izan zen kalean. " Dar cobijo a bandidos" ez zen nahiko antza, eta orduan "rebelión militar" bota zidaten. Bi bider bota didate akusazio hau, eta nik behin ere ez dut artu inolako su armarik, ezta ere ehizan egiteko eskopetarik. Txikitan iharduten nintzen txoriak harrapatzen baina tiragemasa erabiltzen nuen. Hala ere, "rebelión militar".
A. Gartzelan gero zazpi-zortzi urte, zamoran nortzuk izan zineten eta nola gogoratzen dituzu une haiek? Gainera kontutan izan hehar da 69tik eta 76an zuek atera arte eman zirela ETAko banaketarik garrantzitsuenak, jarraitzen al zenuten kanpoka mugimendu guztia?
J.K.Nicolas Telleria, Jesus Naberan, Xabier Amuriza, Alberto Gabika eta neu lehendabizi, eta gero etorri ziren Jon Etxabe eta Paco Garcia Salva. Bizimoaduari eta kanpoan gertatzen zenarekiko ezagutzari dagokionean, ez genuen kanpoko errealitatea bizi, noski, baina kanpoko eztabaida guztia jarraitzen genuen hala nola pasatzen ziguten panfleto eta idazkiekin, mordoa zirenak. Bestela barruko bizimodua ahalik eta ihesbide onena bilatzean zetzan, irakurtzea, idaztea, euskara ikastea, bestelako ikasketak, telebista ikusi... Eta noski borrokarekin jarraitzea zeren eta gure etengabeko erreibindikazioa beste preso politikoekin batera egotea zen. Eta hau lortzeko beti ari ginen zerbait egiten, gose grebak, gartzela apurtu... Une batean ihes egiteko zuela ere prest izan genuen, kanporaino bertaraino eginda zegoen baina.... harrapatu egin gintuzten.
A. Gartzela apurtu aipatu duzu, baina nola. ..
J.K. Ba horixe, apurtu, gauza guztiak apurtu, mahaiak, kristalak, italiatik ekarri berri zuten telebista bat..., denetik. Gero sartu ziguten `"la ley de bandidaje y terrorismo", lau hilabete igaro genuen zigor zeldetan. Orduan bagenekien kanpoko komunikabideen indarraz eta guk hori asko aprobetxatzen genuen.
A. 76an kalera ateratzen zara, ordurako gauzak nahiko aldatuta zeuden kalean, ETAko eszisio biak, Franco hil eta gero transisiorako oinarriak jartzen alderdi gehienek...
J.K.Beno, zuzen zuzenean ez nintzen Euskal Herrira itzuli, lehenego Valentziako konbento batera bidali ninduten, 76aren martxoan eta han igaro nituen lau hilabete. Gero Euskal Herrira heldu eta lehendabizi atsedenaldi bat hartu nuen. Mundu guztia etortzen zitzaigun ea gu non posizionatzen ginen eta abar, eta guk oraindik atera berri ginela eta oraindik egoerara moldatu behar genuela. Frantziara joan frantsesa ikastera eta Egin egunkaria ateratzeko ere lan apur bat Euskara eta euskal egin. Gero 78an AEKn hasi nintzen eta bertan pasa ditut hamar urte. Urte hauek osatzen dute nire bizitzako beste etapa bat.
A. Eta zer daukazu esateko azken hamarkada horretaz?
J.K.Hasi AEKn eta berehala etorri ziren Eusko Kontseilu Nagusia eta Gernikako Estatutoa. Guk uste genuen orduan AEK erakundetu egingo zela, eta orduan berehala hasi ginen PNVko jendearekin hitzegin nahian, baina ateak ixten zizkiguten. Orduan ere Amatiñok jarri zigun makina bat oztopo. Beraiek nahi zuten AEK guztia euren eskutan uztea, instituzioen eskutan, eta guk aldiz uzten genuen AEK erakundetu bai, baina lan banaketa bat izan behar zela eta AEKk bere nortasuna eduki eta euskalduntze bideak programatu behar zituela. Azkenean, Amatiño alde batera utzi eta lortu genuen Labaienekin hitzegitea eta dirua lortu, nahiz eta HABE sortu zenetik AEKk ezin izan duen inoiz ganorez erakundetu. Gainera eurak ez dira batere tontuak, eta tamaina horrelako mogimenduak ito egiten dituzte. Talde txikietan militantzian erresistitu daiteke, baina AEK bezalako talde handietan askoz ere sailagoa da eta arazo ugari ateratzen dira.
A. Eta nola dakusazu euskararen egoera eta euskal kultura orohar?
J.K.Ez dago ondo, dudarik ez, baina ez dut horren txarto ikusten, batez ere gero eta tresna gehiago dituelako eta herri hau oraindik borrokarako prest agertzen delako. Gauzak beti egin izan dira presioz, baina aurrera goaz, AEKk HABE sorrerazi du, Ikastolen eragina funtsezkoa izan da Euskal Eskolaren legea ateratzeko, telebista, orain berdin gertatzen da egunkariarekin. Nik uste dut orain une aproposa dela PNVren aldetik jarrera aldaketa egon dadin. Kontsentsu bidetik abiatzeko eta gauzak errazteko kendu dezatela Joseba Arregi eta hasi gaitezen apur apurka bidea egiten.
A. Tresnak badituela diozu, baina era berean inoiz ez da hain gutxi erabili?
J.K.Etorriko da hori ere. Noski falta zaizkigu tresna batzu baina lortuko ditugu. Gainera diskriminazioaren aitzakiak gero eta indar gutxiago izango du, ume gehienek jakin eta ulertuko bait dute euskara, eta euskaldun pasiboak badira ere, aurrerapauso bat da. Tresna guztien konfluentziak aterako du euskara aurrera. PNVkoek esango dute eurak jarritako tresnak direla, eta egia da, baina aurretik beste batzu egon izan dira beti. Orain ere joan dira Euskal Herria salbatzera espainol gogorrenekin. Orain aukera ona dute estrategiaz aldatzeko. Eta noski, esker abertzaleak ere aldatu beharko du, egokitu egin beharko du bere metodologia eta azkenotan munduan zehar gertatu diren zenbait fenomenotatik ikasi.
Espainiarrek, bestalde, argi dute zenbat eta jendeak euskara gehiago ikasi gero eta indar gutxiago izango dutela hemen, eta orduan beraiei ez zaie interesatzen jendeak euskara ikasi dezan, euskarak kontzienizia sortzen duelako. Elebitasuna ez da posible, eta hori ederto asko dakite eurek.
A. Azkenik, ze balorazio egingo zenuke iragandako hauteskunde autonomikoez?
J.K.Orain aukera ona dago HBk egindako eskaintzari PNVek eta EAk heltzen badiote. Hori ez bada gertatzen ezker abertzalea nagusitu egin beharko da, eta hori ez da denbora askoan gertatuko baina, duda barik, gertatuko da. Dena den, oraingoz, PNVek ez dut uste Paktua apurtuko duenik HBrekin joateko. Hauteskundeak erakusten dute hemen jendea oraindik gogor dagoela. Azkenik, zera aipatu, PNV, eta Ardanza eta Arzallus ez direla sartu autobiarekin. Bai ordea EA eta EE eta boto ugari galdu dute. Kontuz, ea orain egunkariarekin berdin gertatzen zaien PNVkoei.
Xabier Letona
32-36

GaiezHizkuntzaEuskaraAlfabetatzeAEKBesteak
PertsonaiazKALZADA1
EgileezLETONA1Hizkuntza

Azkenak
Gazara Martxako Euskal Herriko ordezkaritzaren komunikatua Egiptotik
Okupazioa dagoen bitartean, erresistentzia egongo da

Euskal Herriko ordezkaritza gara Gazara Martxan. Egiptora etorri gara mezu argi batekin: genozidioa salatzeko, blokeoarekin amaitzeko eta Israel estatu genozidarekin harreman guztiak eteteko exijitzeko.

Gure elkartasun ekintzaren aurrean, aginte sionistaren eta... [+]


Donostiako Guardetxearen epaiketa urriaren 7an izango da

Donostiako Udalak jakinarazpena bidali dio Alde Zaharreko Gazte Asanbladari, epaiketaren data zehazteko. Asanbladak azaldu duenez, epaiketa aurreko hilabeteetan ezin dira desalojatuak izan, epaileak agindua eman arte.


Egiptok Gazarako martxaren aurkako errepresioa gogortu du, ekimena amaitutzat eman badute ere

Antolakuntzak salatu du Poliziak jarraitzen duela martxako partaideak atxilotzen eta tratu txarrak ematen. Kezka berezia agertu du Saif Abukeshek martxako presidentekidearen egoeragatik: astelehen arratsaldean atxilotu zuten, tratu txar “larriak” eman... [+]


Elkarretaratzea egingo dute Muxikan, jaietan gizon batek hainbat adin txikiko neskari eginiko sexu erasoak salatzeko

San Roman auzoko jaietan bost neska adingaberi ukituak egiteagatik 18 urteko mutil bat atxilotu zuen Ertzaintzak Muxikan (Bizkaia). Udalak eta herriko Mugimendu Feministak elkarretaratzea deitu dute asteartean 20:30erako.


Yala Nafarroak jaurtiko du sanferminen txupinazoa

Palestinaren askatasunaren aldeko eta genozidio eta okupazioaren kontrako Nafarroako plataforma izan da hautagai bozkatuena.


Elektrikari bat amiantoagatik hil zela ebatzi du Gasteizko auzitegi batek

Gasteizko Lan arloko bigarren auzitegiak ebatzi du SIS Electricidad enpresarentzat lan egiten zuen eta 2019an hil zen behargina amiantoak eragindako minbizi batengatik hil zela. Udal galdarak konpontzeaz arduratzen zen elektrikaria, eta 1999tik 2017ra lan egin zuen enpresa... [+]


Txetxu Barrios Atarrabiako presoa baldintzapeko askatasunean geratu da

Kartzelan 27 urte egon eta gero askatasunean geratu dela iragarri du Etxerat elkarteak.


Hilberria
Fermin Leizaola etnografoa hil da, 81 urterekin

Euskal Herriko artzaintzaren kulturan aditua izan da; milaka pieza jaso eta dokumentatu ditu Aranzadirekin. 45 urte eman zituen Etnografia Saileko zuzendari.


17 urteko neska bat elektrokutatuta hil da Araiako tren geltokian

Geldirik zegoen bagoi baten sabaira igo eta han elektrokutatu da. Berarekin zegoen 16 urteko neska zauritua izan da eta Gurutzetako ospitalera eraman dute.


2025-06-17 | Mikel Aramendi
“Lur arraroak” edo “mineral estrategikoak”?

Ezer geratu bada argi pasa den astean Londresen Txinako eta AEBetako merkataritza-arduradunen artean adostu zuten “esparru-akordioan” (batek daki zer esan nahi duen zehazki esamoldeak; “Genevako akordioari buruzko akordioa” dela diote batzuek), hauxe izan... [+]


Israelek Irango telebista kate publikoaren egoitzari eraso egin dio, eta Netanyahuk mehatxu egin du Khamenei hilko dutela

Teherango barruti bati eraso egin ondoren, Israelek jaurtitako misil batek IRIB Irango telebista kate publikoaren egoitza izan du jopuntu. Erasoa gertatu aurretik Israelgo Defentsa ministro Israel Katzek ohartarazi du "Irango propagandaren bozgorailua" desagertzear zela... [+]


2025-06-17 | Gedar
“Parte hartzeko dugun eskubidea aldarrikatzen jarraituko dugu, eta aurten ere ez gara jaietatik kanpo geratuko”

Ehunka lagun mobilizatu dira berriz Gasteizen, txosnetan GKSren eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistaren aurka mantentzen duten betoa dela-eta, irtenbide bat aldarrikatzeko.


Herri Sanferminak festarako prest

O plazan garatuko dute egitaraua. Bazkariak, bertso saioa, txikientzako antzerkia, pilota txapelketa, herri olinpiadak eta elektrotxarangak izango dira, besteak beste.


EAEko Kultura Sistemaren Legea, Espainiako eskuinaren esku?

Jaurlaritzak lizitaziora atera zuen proiektua, “lan teknikoegia” delako. Ia 80.000 euro jasoko ditu Estudio Jurídico Gabeiras y Asociados SLP enpresa madrildarrak, “egoeraren diagnostikoa” eta legearen hasierako proiektua egiteko. Enpresa horren... [+]


“Irunen alarde gatazkarik ez dagoela diotenen asmoa da gaiari garrantzia kentzea, inor busti behar ez izateko”

Irungo Alarde Parekidean sortu berri den Meaka konpainiako kapitaina da Nagore Olaskoaga. Alarde Tradizionala vs. Parekidea, “kopuruak direnak dira, baina oso pozik gaude gazte askok eta askok hartzen dutelako parte Alarde Parekidean, eta beraiek dira gure herriaren oraina... [+]


Eguneraketa berriak daude