Fadoa zinemaratzen denean


1990ko urriaren 14an
Manoel Oliveira zinemagilearekin elkarrizketa
Manoel Oliveira: Hogeitamabost filmeren bidea
Fadoa zinemaratzen denean
Manoel Oliveirak ez zuen inoiz Portugal utzi Salazarren diktadurak iraun zuen bitartean. Hamabi filme burutu zituen 1974ko apirilaren 25a arte, bi besterik ez luzemetraiak. 75tik aurrera bizkortu egingo du produzioa: Hamaika, hiru oso luzeak. Hauetako batek, "Oihalezko zapata"k, bost minutu besterik ez ditu behar zazpi ordutara heltzeko. Baina, asko dira, hauezaz gain, burutu gabe gelditu diren projektuak. Salazarrek barreiatutako errautsen azpian sua zegoen.
GALDERA. Salazar boterean jarri berri zela ekoiztu zenuen zure lehen filmea, Douro, Faina Flavial, 1931an. Walter Ruttmannen eragina ikusi izan da, edota Ivensen Zubia-rena.
ERANTZUNA. Ez dut Ivenesen hori ezagutzen. Ezagutzen dudana Euriada, eta egia esan behar bada, Douro egiten hastear nengoela izan nuen haren berri. Ruttmannena oso maite nuen. Baina gerora zerbait zortzekotan teknika besterik ez niola zor ikusi nuen. Giza ikuspegiari dagokionez hurbilago nengoen Ivens edo errusiarrengandik Ruttmannen produziotik baino.
G. Bada dokumental honetan fikzio momentuetarako sarrerarik?
E. Garai horretan dokumentala zinemaren materiarik espezifikoena zela uste nuen. Baina arrazoi ekonomikoak garrantzitsuak ziren oso. Dokumentaletan ez da operadore beharrik, norbera norberaren ekoizle bihur deiteke, Joris Ivens bezala. Lagun batek egin zizkidan argazki artistikoak. Arrazoi sendoak ziren edonor dokumentalen mundura bultzatzeko, baina beste zerbait behar nuela ikusi nuen. Eta egia esan, beldur nintzen, fikziozko filmeak dakarrena ez bait da txantxetakoa, zulo ekonomikoa, zuzendaritza, zailtasun artistikoak. Dena.
G. "O acto da Primavera"tik aurrera "Maitasun Hondoratuak" deitu izan den tetralogiari lotu zintzaizkion. Tristezia sendimendu hori beti, kultura portugaldarraren konstante bat da hau?
E. Bai, fadoa bezala. Kanta hau Lisboari lotuta agertu arren gehienetan, eskualde guzietako eraginak ditu. Fado hitzak patua esan nahi du, eta grekoek zioten bezala: "patua jainkoak baina indartsuagoa da". Malenkonia portugaldarra da, luzaroan geurekin daramaguna. Quibir-eko Alkazarreko gatazka ondoren, edota Hiru Erregeenarenaren ondoren, hila dugu Dom Sebastian Errege, Portugalen zortea aldatu da. Garai honetatik aitzina etengabeko gainbeheran hasi ginen. Dom Sebastianen mitoak gaur arte dirau.
G. Aktoreen begirada zuzentzeko orduan badirudi puntu zehatz bati begira direla guziak. Zeri begira?
E. Historia berriro ere. Sandadea zer den azaldu beharko litzateke. Itzulezina da. Filosofikoki ez da galdu dena, etortzeko dena baizik. Datorrenganako nostalgia da. Utopikoa. Utopia Bostgarren Inperioa izan da, Dom Sebastianen asmoa: Munduaz jabetu, errege bakarra, erlijio bakarra harmonia bakarrean.
G. Zure filmetan geografia, historia bera maitasuna aurrera eramateko eragozpen diren sentimendua dugu.
E. Bai, maitasunaren inguruko errealitatea hori da. Maitasun pasiozkoak absoluturako joera du. Baina gauza ezina da abstrazioan, konkretuan, gizartean behar da.
G. Zure pertsonaien gartzelak zer ikusirik badu Portugaleko errealitatearekin?
E. Bai, inoiz izan gabeko inperioa da. Amets bat da, azalpean erligioa duen amets bat. Mundua kristautu. Aita Santu berbera ororentzat. Gerrarako harmonia da, mundua menperatzeko. Bihotz eta izpiritu berbera guziok.
G. Ikuspegi bateratzaile hau Hiroshimaz, Vietnamez edota Biafraz "Udaberriko misterioa"n duzun ikuspegian salatzen dituzu.
E. Katastrofe guziak Bostgarren Inperioaren kontrakoak dira, harmoniaren kontrakoak. Nire kasua filmean harmonia Gioccondak adierazten du. Picassoren Gernika beste muturrean legoke, orekarik gabeko munduaren sinbolo.
G. Abel Gance zinema totalaz mintzo da, arte guzien sintesia litzatekeena.
E. Bai, baina hurbilketa bat da. Oro da, ez da deus. Zinema kristale zati ttikiz betetako gela esferikoa da. Berra bakoitzak eskenaren alderdi bat erakusten du, baina eskenak beti berdin segitzen du. Zinema totala esfera osoa litzateke, aukeren infinitasunera hurbiltzeko era bat.
J.M. Heritz
50-51


Gaiez\Kultura\Zinema\Zuzendariak\OLIVEIRA1
Pertsonaiaz\OLIVEIRA1
Egileez\HERITZ1\Kultura

Azkenak
2025-06-07 | ARGIA
Euskara hutsezko plaza bete dute Ziburuko Azokan

1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]


EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da

Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei. 


Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin

Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
 


Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen

Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.


Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira

Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.


2025-06-06 | Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk

Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.


Idoia Asurmendi
Bihotzetik berriz pasatzea

IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.

----------------------------------------------------
 
Termometroak 30 gradutik gora markatzen ditu, uda giroa nagusi da eta Bilboko kaleak herritar aztoratuz beteta daude. Horrelako egun... [+]

Torturaren 21 biktima berri aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.


111 Akademiak banatuko duen azken saria jaso du Miren Amurizak

Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.


Non daude kaparrak?

Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]


“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada

Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?

Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Eguneraketa berriak daude