"Soldaduzka paradoxa handi bat da"


1989ko azaroaren 12an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Jose Zulaika antropologoari elkarrizketa.

JOSEBA ZULAIKA
Antropologoa
"Soldaduzka paradoxa handi bat da"
Debako Itziarren jaio eta Getarian bizi den antropologoa dugu Joseba Zulaika. Euskal Herriko biolentziaren aztekerketa bat egin zuen, ingelesez, bere lehen liburuan. Soldaduzkari buruzkoa da bere bigarren argitalpena, gazteleraz egina, eta ehiztarien gaineko liburua ari da prestatzen orain, euskaraz argitaratzeko. 'Chivos y soldados' lanari buruz aritu gara.
ARGIA.–Zer dela eta soldaduzkari buruzko lan hau?
Joseba Zulaika.– Soldaduzka errito iniziatiko bat dela adierazi nahi dut lan antropologiko honekin. Gizarte edo talde primitiboetan –erlijiosoak, militarrak nahiz bestelaloak izan– sartzeko, errito iniziatiko batzuk pasa behar izaten dira, eta hauek aintzinako gizarteetako baloreetan oinarriturik daude. Ejertzitoaren barruan, gaztea soldadu bilakatzeko froga batzuk pasa beharrean aurkitzen da. Ejertzitoa gizarte itxi bat da, eta gizarte itxi horretan sartzeko, errito iniziatikoen bitartez, balore horiek barneratu egiten ditu.
A.–Ejertzitoa, beraz, gizarte primitiboetako balore berberek sostengatzen al dute?
J.Z.- Bai, gaur egungo gizartean hain barneratuak ez ditugun baloreak–hierarkia, ohorea, obedientzia, buruzagi ukiezinak...-, ejertzitoan nagusiak dira. Azken finean, balore hauek dira ejertzitoa bera sostengatzen dutenak. Bere egitura eta antolakuntza gizarte primitiboen balore horietan oinarrituko ez balitz, ejertzitoa ez litzatete ejertzito, behintzat orain ulertzen.
A.–Soldaduaren esperientzia paradoxaz betea dagoela diozu zure lanean.
J.Z.–Paradoxarik handinetarikoa zera da, zereginik izan gabe soldaduak beti aritu behar duela zerbait egiten. Beti dago aktibo bere inaktibitatean: goizean goiz jeiki ondorengo zeregin nagusia agindurik ez jasotzearren zerbait –edozer gauza– egitea da, hau da, ezer ez egiteko beti zerbaitetan aritzea –edo behintzat itxura egitea–.
Paradoxa gogorrena agian soldaduarentzat froga nagusia den momentuan gertatzen da, guardian alegia: arma eskutan duela, kuarteleko garitan zelatan egon behar du, eta norbait somatzen badu, 'altoa' eman, 'santo y seña' eskatu, eta erantzuten ez badu, lurreratzeko agindua eman behar dio, eta hori betetzen ez badu, tiro egin behar dio. Soldaduzka egin dutenek diotenez –nik ez dut egin–, une horietan bi sentimendu kontrajartzen zaizkie: guardia egitearen absurdoaz ohartuz tiro egitearen kontrakoa batetik, eta, buruzagiek esan dieten bezala, 'por la cuenta que te trae' tiro egitearen aldekoa. Egoera absurdoak ohizkoak bihurtzen dira.
A.–Sexualitatearen paradoxa ere aipatzen duzu.
J.Z.–Gai hau ere aurrekoaren ildotik doa: batetik, soldaduzkak sexualitatea ukatzen dizu, emakumeengandik isolatzen zaitu –zure familia, lagun eta herritik isolatzen zaituen bezala–, baina bestalde, soldaduaren birilitatea balore inportanteenetarikoa da. Askok soldaduzkan jotzen dute lehenengo aldiz larrua, putetxean, eta hori ere errito iniziatikoa da. Sexualitatearen ukapena eta goraipamena egiten du, aldi berean, soldaduzkak.
A.–Teatroa militarraz hitzegiten duzu liburuan. Teatroa besterik ez al da soldaduzka?
J.Z.– Guztiek dakite soldaduzkako arauak absurdoak direla, bertan bizitzen diren egoerak ez direla bizimodu normalean errealtzat jo daitezkeenak, egin beharreko formazio, desfile eta abarrak teatro hutsa direla... baina marko horren barruan dena egiazkoa da, egiazkotzat jo behar da dena. Egiazkoa bihurtzen den teatro handi bat da soldaduzka.
I. M.
20

GaiezGizarteaSoldaduzkaBesteak
PertsonaiazULAIKA1

Azkenak
Gosez hiltzen ari gara

Nire gorputza erortzen ari da. Ama kolapsatzen ari da nekeak jota. Nire lehengusuak egunero jokatzen du bizitza laguntza pixka baten truke. Gazako haurrak gure begien aurrean hiltzen ari dira eta ezin diegu lagundu.


Octavio Alberola zendu da, Donostian Franco hiltzen saiatu zen anarkista

1962ko udan, CNT Francisco Franco diktadorea hiltzen saiatu zen Donostian, ETAren laguntzarekin. Octavio Alberola anarkistak koordinatu zuen ekintza, baina huts egin zuten.


Paul Urkijoren ‘Gaua’ hurrengo filmaren soinu bandaren grabaketan parte hartu du Aiaraldeko Iaiaiai taldeak

Irrintzi eta performance taldeak aste honetan egin ditu grabaketak Paul Urkijoren eta Mursegoren eta Aran Callejaren gidaritzapean, eta beste artista batzuekin elkarlanean, Ibon RG-rekin besteak beste. Sitgeseko zinema jaialdian estreinatuko dute pelikula, urrian.


2025-07-28 | Gedar
Arrazakeriarekin lotu ziren iazko gorroto-delituen ia erdia Espainiako Estatuan

%37 genero- eta sexu-diskriminazio kasuekin loturik egon ziren, eta aporofobia %33 hazi zen. Gorroto-delituen intzidentzia tasarik altuena Nafarroan identifikatu zuten iaz.


Umezurtz geratu diren Palestinako haurrei eskolak ziurtatzeko 41.000 euro bideratuko ditu Salam Gaza erakundeak

Nafarroako Kutxa Fundazioari esker 41.000 euro bideratuko ditu Palestinara Salam Gaza Gobernuz Kanpoko Erakundeak, umezurtz geratu diren haurrei eskolak bermatzeko gutxienez beste urtebetez. Alor akademikoa eskaintzeaz gainera, babes psikologikoa eta laguntza emozionala... [+]


2025-07-28 | Hala Bedi
Gasteizko kanpaldian jasandako Poliziaren bortizkeria salatu dute GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak

GKSk eta Etxebizitza Sindikatuak salatu dute Ertzaintzak eta Gasteizko Udaltzaingoak gogor kargatu zutela "giro lasaian" egiten ari ziren ekimenaren aurka. Lau atxilotu, 11 identifikatu eta hamarnaka zauritu utzi zituzten Poliziaren esku hartzeari buruzko bestelako... [+]


Espetxetik irten da Georges Abdallah, Europan espetxean denbora gehien zeraman preso politikoa

40 urte pasatxoko espetxealdiaren ostean, joan den ostiralean atera zuten espetxetik, eta segituan Libanora eraman, bere jaioterrira. Libanoko Frakzio Armatu Iraultzailearen sortzailea izan zen, eta diplomazialari israeldar eta amerikar bana hiltzeaz akusatu zuten. Inoiz ez... [+]


Janaria sartzeko “10 orduko etenak” iragarri ditu Israelek, Gazan 100.000 haur desnutrizio arriskuan daudelako

"Pausa taktiko" gisa definitu ditu Israelek. Igandean hasi da eta 35 kamioi sartu dira Gazako zerrendara.


Sendabelarrak oliotan

Sendabelarra oliotan beratzeaz ariko gara baina ukendurik egin gabe. Bai, arraroa dirudi baina sendabelar freskoak oliotan beratu, iragazi eta erle argizaria ipinita ukendua egiten ikasi duenari olioarekin beste era batera lan egitea badagoela esan nahi nioke. Oleato edo olio... [+]


Eskuz eta banaka

Udan, Sargazoen itsasoan (Ipar Amerikako ekialdean) eme bakoitzak 2-3 milioi arrautza askatuko ditu. Baten batek bizirauterik badu, bi hilabeteren baitan ekialderantz igerian hasi eta urte erdi izaterako Azore uharteetara helduko da. Bertan elikatu eta haziko da, urtebeterekin,... [+]


2025-07-28 | Jakoba Errekondo
Harroputzetik artaputzera

Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea aberasten zuten. XVI-XVIII mendeak ziren. Meatzariak,... [+]


2025-07-28 | Garazi Zabaleta
Udako azoka ekologikoak
Aurtengo hamabi plazak

Urtero bezala, aurtengoan ere martxan dira Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan Udako Azoka Ekologikoak. Euskadiko Nekazaritza eta Elikadura Ekologikoaren Kontseiluak antolatzen ditu azokak, Gipuzkoako Biolurrekin, Bizkaiko Ekolurrekin eta Arabako Bionekazaritza elkarteekin batera... [+]


Iturengo arotza eta arte birziklatua

Ituren (Nafarroa), 1777. Erramun Joakin Sunbil (1755-1821) arotza Donamariako Joana Mari Ezpondarekin ezkondu zen. Ia 40 urte eman zituzten ezkonduta, Joana Mari 1806an hil zen arte. Eta tarte luze horretan, noizbait, Iturengo arotzak santu baten kobrezko estatua urtu omen zuen... [+]


2025-07-25 | Ana Morales
Esan barik ez doalako

Sasijakintsua, jakineza eta franco txikia: horiexek dira aurrekoan Gotzon Lobera jaunak, Bilboko kale batzuen izenak aldatzeko ekimenaren kariaz, Deia egunkarian zuzendu dizkidan epitetoak. Ez du nire izena aipatu, egia, baina neu izan naizenez urte eta erdi luzeko borrokan... [+]


Eguneraketa berriak daude