«Euskarari zor zaio egunkari bat»

1989ko urriaren 01ean

Inprimatu

Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak

Egin ARGIAkoa

Iñaki Zarraoa, irakaskuntza ertaineko zuzendariari elkarrizketa

IÑAKI ZARRAOA
«Euskarari zor zaio egunkari bat»
1984ean irakaskuntza ertaineko zuzendari, 1987 martxorarte Jaurlaritzako Hezkuntza sailean aritua, geroztik Kulturako sailburuorde. Iñaki Zarraoa. Elkarrizketa baino eztabaida. Ironiaz. Hitz gogorrez... Baina irrifarrik galdu gabe euskal prentsarentzat subentziorik aski sekula ez duenarekin.
Antzergintzatik hasita, Antzerti bultzatu duzue eta taldeak desagertuz joan dira.
Antzerkigintza beti izan da guretzat asmatu ezinezko arlo bat, hemen tradiziorik egon ez dagoelako, saio batzuk egin izan dira baina azken batean guk prestatu izan dugun emaitza lortu ez delako, beti hor zalantzan ibili gara.
Bi arlo dauzkagu. Alde batetik aktoreen prestakuntza eta antzerki taldeena bestetik. Iaz oraindik 26 talderi eman genien lagantza. Guk dauzkagun baliabideekin bakoitzari oso laguatza txikia zegokion. Martxan jarri bebarreko muntaiak nahiko eskasak ziren, produktua ez zen ona eta azken batetan jendeak ez zuen ikusten.
Merkatu teminu horietan hitzegin daiteke euskal antzerki mailan?
Baita ere, dena. Azken batetan merkatu hori badago eta talde bakoitzak bere produktua dauka, saldu egiten du eta batek erosi egiten du.
Baina hori ez da hain merkatu...
Ez, ez dago, ez dago.
Badago merkatua Madrilgo talde bat etortzen denean, baina euskarazko talde batentzat... agian izan daiteke lagungarri herrietako talde txikiak potentziatzea.
Bai, bai. Hor bi antzerki moeta berezi daitezke. Batetik benetan profesionalak izan nahi dutenak, eta bestetik antzerkia egin nahi dutenak. Bi moeta horiei nork erantzun behar die? Instituzio publiko bakarra ez da Eusko Jaurlaritza. Guk gehiago begiratzen diogu profesional mundu horri. Profesionalak diren taldeak, talde gehiegi ziren, lortu behar zen maila ez zen lortzen eta nahiago izan genuen talde gutxiagori subentzionatu, talde horiei ziurtatu bi urtetan subentzioak izango dituztela, eta muntaia bakoitzeko subentzio handiagoa eman, eta horrela jarri genituen martxan sei talde. Gainera, lehentasunez, eta batzutan derrigorrez, gazteleraz eta euskaraz. Guk subentzionatzen ditugun taldeak euskaraz antzesteko gauza badira. Beste gauza bat da nola datorren eskaria. Azken batean, udalek eta abar eskatzen badiete gazteleraz antzesteko, hori beste arazo bat da.
Baina hori gertatzen da Jaurlaritza, euskararen kontuan daraman politika guztian, eskariaren atzetik doalako, ez doa eskaria sortzera.
Ez, aurretik, aurretik. Gaur egunean, kasu honetan, muntaiak egiteko, dagoen demandari edo euskarak gaur egun daukan presentziari bakarrik erantzungo bagenio, %65 gazteleraz eta %35 euskaraz eskatuko genuke. Eta ez, guk esaten dugu dena elebiduna, euskaraz eta erdaraz.
Gaia aldatuz, Kultur Kontseilaritzari kritikatu izan zaion beste arloetako bat prentsarena da. Aldizkariei luzatzen zaizkien dirulaguntzak, esate batera, jeitsi egin ziren beren konpetentzia Eusko Jaurlaritzak hartu zuenean.
Jeitsi ez.
Jaurlaritzarentzat igo baina guretzat jeitsi: lehen Foru Aldundi eta Jaurlaritzaren artean ARGlAk 12 milioi jasotzen bazituen, konpetentzia guztiak Gasteiza joan zirenean 9 milioi jasotzen hasi zen.
Hor bi gauza gertatzen dira. Batetik, eta batez ere, geroz eta aldizkari gehiago daude, hau da, aldizkari berriak sortu dira, eta beste batetik, eta hori da garrantzitsuena, una bakoitzean, lehentasunak finkatu behar dira. Gure ustez, ez altizkarigintzak eta ez egunkarigintzak ezin dezake betirako subentizoen menpean egon. Azken batetan, euskara normalizatzen den eran, geroz eta subentzio gutxiago behar dute, edo beharko dute aldizkariek eta egunkariek eta guzitiek, eta gehiago jasoko dute beste bide batzuetatik.
Normalizatua al dago ba?
Ez, normalizatzen den eran. Horregatik ez dira desagertu.
Baina normalizaziorako erabiltzon diren epeak ea zein diren. Hori aitzaki bezala erabiltzea...
Epeak luzeak dira bai, horregatik ez dugu pentsatzen epe motz batetara subentzioak desagertuko direnik. Urtetan iraungo dute.
Hala ere, hor desproportzio nabarmena dago 'Hemen' eta 'Eguna'k jasotzen dutena eta 'Argia'k jasotzen duenaren artean. Kasik hiru aldiz laguntza gehiago jasotzen dute bi horiek ere astekariak izanda.
Zuek badakizue hori nola sortu zen.
Gaizki.
Bueno gaizki, batzuentzako gaizki...
Hobeto esanda, gaizto.
Ez, gaizto ez.
Bai, oso.
Hor eskeintza zabala egin zen, eskeintza horren arabera lortu nahi genuen egunkariaren tankera hartzen zuten aldizkari batzuk lortzea, esperientzia gisa, eta bestalde batetik, egunkari bezala kioskotan saltzea. Hiru proiektu egon ziren, hiru proiektu egile horiekin harremanetan jarri ginen, edo jarri ziren –ni orduan ez nengoen hemen–, eta azken batetan ARGIArekin egon zen eztabaida hori izan zen: zuek kioskoetan ez zenutela zabaldu nahi. Hor sortu ziren arazoak, eta hor sortu zen erabakia hartu beharra.
Hori ez da horrela. Guk atera izanez gero, kioskoetan zabalduko genuke.
Nik daukadan informazioaren arabera–esaten dizut ni hemen ez nengoela–hori horrela izan zen.
Informazio hori berrirtatu ezazu hori okerra da eta.
Hori publikoki esan izan dugu eta...
Bai, badakigu baina orduan erabili izan zena zera izan zen: deialdian agertzen ziren baldintzen artean zegoela kazetari entrepesa izatea. Eta guk dakigunez ARGIA kazetari entrepresa da, horregatik esaten dizut.
Kazetari kopuru bat, eta beste baldintza batzuk ere bazeuden.
Bai baina horiek betetzen ziren guztiak.
Nik daukadan informazioaren arabera ez.
Banatzaileena eta abar ez zen problema hori atera ahal izateko. Orduan zen ez zenutela nahi ARGIAk egitea.
Orduan, hor gehiago ematen zaiela 'Eguna' eta 'Hemen'i, bai argi dago. Eta beharbada bere produktua ez dela zuena baino garestiago ere, hori onartu daiteke. Baina gure asmotan 'Eguna' eta 'Hemen' astekariak izanda egunkari tankera izatea, eta zuena garbi dago astekari bat dela. Egia da, gaur egunean beharbada zalantzan jarri daitekeela benetan 'Eguna' eta 'Hemen' egunkari tankera horretan sartuta dauden ala ez. Bestaldetik garbi dago, hemendik pixkatera erabaki bat hartu bebarko dela ea zer egin horiekin, eta ez litzateke oso egokia izango subentzioak moztea baldintza hori zeharo betetzen ez dutelako, gero, handik hilabete batzutara beste zerbait martxan jartzeko. 'Inpass' horretan gaude, zer egingo dugun eta nondik nora joko dugun. Eta horren arabera hartuko dira hartu beharreko erabakiak.
Hor dauzkazue, urtarriletik gordeta, euskarazko aldizkari eta egunkari hipotetikoen irakurlegeari buruz CIES enpresari enkargatutako azterketaren emaitzak. Hemengo legebiltzarrean iazko aurrekontuetan partida bat sartu genuen, hori dena aztertzeko. Alde batetik, egunkaria nahiko lukeen irakurlegoaz dihardu lanak, bestaldetik izaera juridikoaren aldetik nolakoa izango litzatekeen, publikoa edo elkarte baten eskuetan jarritakoa edo, eta azkenik, bere koste ekonomikoa, finantziabideak eta abar. Lehenengoa eginda dago, hemen daukagu, eta bigarrena eta hirugarrena momentu honetan ari dira aztertzen.
Lehenengo azterketaren emaitzen kopiaren bat emango al diguzu?
Ez, hori kajoi batetan sartuta dago. Urte bukaeran uste dut Legebilizarrean aurkeztuko dugula, ikusiko dugu talde politikoen eritzia zein den, eta nondik nora jo behar dugun.
Zer esaten du ClESen azterketak? Ze egunkari nahi du irakurlegeak?
Batetik esaten du, merkatuaren arabera egunkari batentzako lekna dagoela. Bestetik, badirudi egunkari zabala nahi duela jendeak, ez politizatua, ez itxia, ideologia desberdinak sartzen diren zera guztiak.
ARGIA bezalakoa...
Hori ez dugu galdetu baina izan daiteke. Bestalde, irakurleen artean, noski, ideologia askotako jendea dago, eta erantzunen arabera segmentazio bat egin dute, eta zirudien bi muturrak kanpoan geratzen zirela egunkari bat ateraez gero. Hor bazegoela eskubi moderatu bat eta ezker moderatu bat, eta holako egunkari bat hartuez gero ziurtatu zitekeela epe motzera, delizit handiarekin baina, tiradaren arabera hor aipatzen zen 3 mila ale edo ateratzeko, 3 mila, 6 mila eta denborarekin agian 9 milara iristeko holako egunkaria beharko luke. Cero, egunkari horietan agertzen ziren gairik estimatuenak kirolak eta herrietako berriak... izango lirateke. Gero, garbi gelditzen da oso jende gutxik hartuko lukeela hori egunkari bakartzat. Beti izango litzateke erderazko beste egunkari batekin batera hartzeko.
Egunkari publikoa ala pribatua? Zure ustez.
Nire ustez? Pribatua.
Hor ez zatoz bat Amatinorekin.
Ez, eritzi ezberdinak atera daitezke. Nik uste dut halako treana batek erakunde publiko baten eskuetan ez duela funtzionatuko herri honetan, geroz eta jende gutxiagok erosiko lukeela. Bizia emateko eta aurrera egiteko, pribatua. Hor okerrena zera da, bat bakarrik ateratzen badugu, zabala eta abar, nola elkartzen dituzun ideologia desberdineko partaideak, baina nire ustez, izanez gero, pribatua.
Horretarako ze formula klase izan daiteke egokia?
Hori da aztertzen ari garena. Hori izan daiteke elkarte berezi bat sortzea edo orain inguru honetan zabiltzatenon artean elkartu zerbait egiteko, eta ea ados etortzen zareten horrelako bat eramaten.
Egunkari bakar baten alde agertzen zara. Zergatik ukatu behar zaio euskarari bi egunkari edukitzea?
Ez da ukatzea baizik eta aukera zenbatekoa den, eta irakurlegoa zenbateko den.
Hain irakurle gutxi ematen dituzte azterketatan?
Hala ematen da, gu ere harrituta gelditu ginen.
Dena den, gauza bat da, aipatu izan duzun moduan "Arrasate Press" bezalako herrietako prentsa hori bultzatzea baina horrek ez du kentzen nazio mailan, hemen, Eusial Herrian behar dela euskarazko egunkaria.
Euskal Herriak behar du euskarazko egunkaria, bat, edo bi, edo hiru. Bat behintzat, hori euskarari zor zaion zerbait da. Pixkat harrituta ere gelditu ginen jendeak bigarren egunkari bezala hartzen zuela.
Uste genuen jendeak lehenengo egunkari bezala edukiko zuela. Beharbada izango da hori ezagutzen ez duelako, orain 'Eguna' eta 'Hemen' bakarrik dituelako. Erreferentzia horrekin, garbi dago aldizkari horiek ez dutela balio lehenengo egunkari moduan, egunkari ez direlako. Beharbada horregatik emango zituzten horrelako erantzunak.
Noizko erabakia?
Beno, Legebiltzarrean aurkeztuko dugu urte honen bukaeran, datorren urterako erabakia. Erabakia jakin gabe zaila da epeak markatzea.
Guzti hori arautzeko prentsaren legea ez al da beharrezkoa izango?
Segur asko, baina ez dugu pentsatuta oraindik.
Beno, espero dugu aukera izango dugula, oraingo honetan, egunkarian...
Zabalik egongo da. Zabalik egongo da euskarazko egunkaria egingo bada proiektu horretan parte hartzeko. Ez dut uste bati emango diogunik, baizik eta saiatu beharko dugu elkarte hori nola edo hala, eta hori badakigu oso zaila da, eta horregatik ere behar bada beste irtenbide batzuk hartu beharko ditugu. Momentu honetan benetan zaila da; egunkari bat denak elkartu eta aurrera eramateko.
I. URIA I. MURUA
27-30

GaiezPolitikaEuskal HerrErakundeakJaurlaritza
PertsonaiazARRAOA1
EgileezURIA3Politika
EgileezMURUA2Politika