Karmelo Landa: "Ideologia bat da komunikabide gehienek onartzen dutena"

1989ko martxoaren 12an

Karmelo Landari elkarrizketa.

Karmelo Landa: "Ideologia bat da komunikabide gehienek onartzen dutena"
Ea herrixka bizkaitarrean jaioa, 36 urtetako irakaslea dugu Karmelo Landa. Filosofia eta Letren ikasketak burutu zituen, frankismoaren azken urteotako giro nahasi hartan, Deustuko unibertsitatean, eta ikastola desberdinetan lanean aritu ondoren, orduan Informazio Zientzien Unibertsitatea zenera jo zuen, Hizkuntza eta Literatura irakasle bezala aritzeko. Hauxe izan da Karmeloren lanbidea azken zortzi urte hauetan, baina ez da izan, ezta hurrik ere, bere ardura bakarra: 'Gernika 37-87' batzordeko gizon publikoa izan da bere sorreratik, eta azkenaldian, orain bi urte Amnistiaren Aldeko Batzordeko Komisio Nazionalerako aukeratu zutenetik, presoen aldeko burrukan dabil buru belarri.
GALDERA: Informazio Zientzien Fakultateko irakasle zarenez, komunikabideen mundua oso ezaguna izango zaizu. Gurea bezalako gizarte gatazkatsuan nola ikusten duzu komunikabideek betetzen duten papera?
ERANTZUNA: Hau aspaldiko eztabaidagaia izan da. George Orwell idazleak, adibidez, adierazpen askatasunari buruzko hitzaurre batean, mentalidade gramofonikoa deitzen zuena aztertu eta salatu zuen, hau da, maila teorikoan beste botereen kontrolerako izan beharko zuen komunikabideen indar horrek boterearen aldeko jarrera hartzen zuela esaten zuen Orwellek, adierazpen askatasunaren kontra dagoen jarrera homologatzailea hartzen zuela alegia. Hau da, gai batzuk debekatuak dira eta gai horietaz ezin da erizpide objetiborik edo kritikorik eman, gai horietaz jarrera horiek baterakoiak izan behar dute.
Zentzu horretan, nire ustez, badago zer salaturik. Egia esan, nahiko aztoratuta eta ikaratuta nago komunikabideek azkenaldian hartzen dituzten jarrereretaz eta betetzen duten funtzioaz. Benetan kezkagarria da. Zergatik? Batetik, gizarte moeta honetan eritzi publikoaren konformazioak indar garrantzi handia hartzen duelako, eta eritzi publikoaren konformazio eta manipulazioarako egundoko garrantzi dute gaur egungo komuniakabideek. Mundua bera oso txikia da, komunikazioa oso arina da eta eritzia mundu mailan egiten dela ia ia gaur egun.
GALDERA: Nola gauzatzen da eritzi publikoaren manipulazio hori, zein mekanismo erabiltzen dira?
ERANTZUNA: Batzutan oso modu nabarmenez egiten da, boterea eta komunikabidearen arteko erlazioa oso nabarmena izaten denean –telebista kasu– baina beste batzutan, erlazio hori horren nabarmena ez denez, manipulazioa ez da horren nabarmena, baina bai da efektiboa. Zergatik? Komunikabide horiek, formalki behintzat, boterearekiko independentzia bat gordetzen dute, pribatuak dira... Baina praktikan, arrazoi desberdinegatik, erabat lerratuta daude boterearekin, eta Estatuaren logikarekin. Eta lerratze hori nola gertatzen den,aztertu behar dugu. Lerratze horretarako badira zenbait elementu material baita ideologikoak ere. Batetik, normalean komunikabideen jabeak oso loturik daude Estatuan botere ekonomikoa duten taldeekin; egunotan adibidez publikatu izan da 'El Correo Español-El Pueblo Vasco' eta 'Diario Vasco' egunkariek BBVrekin eta dituzten loturak. Hor badago, beraz, arrazoi material bat.
Gero badira arrazoi ideologikoak egun, ideologia bat da komunikabide gehienek onartzen dutena. Komunikazioa ezin da objetiboa eta neutrala izan hainbat gai ikutzerakoan. Gai horien artean dugu, adibidez, demokraziaren defentsa deitzen dutena, azken finean konstituzioak definitzen eta mugatzen duen demokraziaren defentsa. Hemen berriro daukagu Orwellek mentalidade gramofonikoa deitzen zuenaren azalpen oso argia. Orduan, konstituzioa baino haruntzago dauden mugimenduaren kritikan eta mugimendu horren kontrako erasoan, komunikabideak erabat beligeranteak dira. Gainera, badute ideologia bat eginda horretaz, hau da, konstituziotik kanpo dagoena demokraziaren etsaia da, eta etsaia denez, komunikabideek ere nolabaiteko obligazio moral eta sozial bat hartzen dute etsai hori jotzeko eta etsai horren kontra egiteko.
Horrek errealitatearen distortsio handia sortzen du eritzi publikoan, eta problema latza da, oso latza eta oso kezkagarria, bereziki, burrukan ari den Euskal Herriarentzat bereziki. Horren ondorioak ikus daitezke hainbat tokitara joan eta jende askok hemen gertatzen denari buruz nolako distortsio ikaragarria daukan ikusiz.
Mekanismo zuzenez ere baliatzen dira. Madrilen egin izan dira, adibidez, bilerak, bada, borroka antiterroristaren arduradun direnen eta kazetari batzuen artean hain zuzen guzti horretaz tratatzeko. Beste batzutan ere ez dira hain zuzenak, baina kontzeptuak, semantika azter daiteke, terrorismo hitzaren erabilera, banda armada edo banda terrorista hitzaren erabilera.
GALDERA: Azkenaldian dexente aldatu izan dute negoziazioa kontzeptuaren inguruko semantika...
ERANTZUNA: Oso bitxia izan da, eta gainera bateratu egiten dira. Momentu batean kontzeptu bat irteten da eta prentsa guztia hori erabiltzen hasten da. Lehenengo negoziaketa espontaneoki erabiltzen zen. Gero terminu hori errefusatu zen, ez zegoela negoziaziorik, eta gerora elkarrizketa hitza finkatu da. Bistan da PSOEren gobernuaren posizioren araberako hizkuntza erabiltzen dutela komunikabideek.
GALDERA: Estatuko komunikabideez mintzatu zara batez ere. Zer deritzozu hemengo komunikabideen jarreraz?
ERANTZUNA: Hemengoek ere jarrera berdintsua mantentzen dute, oso zinikoa. Halako intoxikazio kanpaina gogorrak normalean estatu mailako eta Madrileko komunikabideek botatzen dituzte baina hemengoek jaso egiten dituzte, eta erabili. Zinismo ikaragarria da.
GALDERA: Zer iruditu zitzaizun 'Diario 16'ek ETAri egindako elkarrizketa argitaratzea eta horrek eragin zuen kontrako jarrera hura?
ERANTZUNA: Komunikabide batek ETAri elkarrizketa bat egitea eta argitaratzea oso normaltzat hartu beharko litzateke, eta bistan da eritzi publikoari asko interesatzen zaiola hori. Baina 'Diario 16'ek argitaratu zuen eta eskandalu ikaragarria eragin. Politiko eta kazetari asko argitaratze horren kontra agertu zen, zergatik? Hor egon diren kontrako jarrerak adierazten dute prentsaren paperaren inguruan dagoen zinismo ofiziala. Nik gogoratzen ditut adibidez Bandresen deklarazioak, niretzat eskandalu bat ziren: Bandres erabat haserreturik 'Diario 16'ek elkarrizketa hori publikatu zuelako, terroristei egindako mesedea zela, propaganda zela eta abar. Zergatik haserretzen da Bandres? Zergatik haserretzen dira politikari ofizialak –status honekin erebat identifikaturik dauden politikariak–? Zergatik halako eskandalua montatzen dute euren teoriaren arabera printzipio sakraturik baldin bada hori informazioaren askasuna bada? Galdera garrantzitsu bat da hori, eta galdera horren erantzunak gauza asko argitzen ditu sistema honen funtzionamenduari buruz, gauza asko.
GALDERA: Amnistiaren Aldeko Batzordeetako partaide bezala, duela bi hile presoek aurrera eramandako burrukaren ondoren orohar zein egoeratan aurkitzen diren azalduko al diguzu? Aldatu al da ezertan euren egoera?
ERANTZUNA: Bai, ardatz baten ingurua aldatu da. Estatuarentzat erabat inkomodoa da preso politikoak izatea, orduan, Estatuak hasieratik egin zuen ahalegin ideologikoa preso politikoak zirela ukatzea izan zen: demokrazian gaudenez, ez dago preso politikorik, denak dira komunak. Beno, hori sofisma hutsa zen, manten ezina, eta nabarmenki gezurtatua izan zen hauteskundeak iritsi zirenean nazio askapenerako mugimenduak bere indarra erakustean. Ondorioz, Estatuak, eta iada PSOErekin sartzen gara, erabilitako neurriak beste batzuk izan dira. Presoak zigortzera jo izan dute gehiago. Taktikak aldatuz joan dira nire ustez, frakaso nahikotxo jaso dutelako azkenaldian. PSOE gobernura heltzean lehenengo kontzentrazio kartzelak frogatzen dira: kontzentrazioko gartzela handiak, neurri berezitekoak, jendea sikologikoki gastatzeko eta abar. Horrek ere porrot egiten du. Italiatik damutuaren eredua hartzen dute orduan, hona moldatzen dute, helburu hori polimilien eta EEren zuzendaritzaren damutze prozesuarekin indartzen da. Honek ere frakasatu egiten du eta azken urteotan berriro taktikaz aldatzen hasten dira: sakabanatzea bultzatzen da, gartzela handietatik ateratzen dituzte, eta hainbat gartzeletan sakabanatu. Horrek ere frogatzen du, azken burrukarekin batez ere, nahiz eta halako gartzela txikietan sakabanaturik egon, presoak sendo mantentzen direla kolektibo modura, eta bestetik, eta hau faktura oso inportante bat da, elkartasun mugimendua, batez ere Gestoren bitartez bideratzen den mugimendu hori mantentzen dela. Eta konturatzen dira horrek ez duela balio, eta iada hasi dira publikatzen guk susmatzen genuen gauza bat: presoen bereizketa beste modu batez, ez gartzela desberdinetan sarturik baizik eta gradu desberdinetan sakabanatuz presoak. Zer nahi dute saio honekin? Aspaldiko helburua, presoak kolektibo modura antolaturik daudenez, eta irtenbide politikoa aldarrikatzen dutenez, kolektibo hori apurtu egin nahi dute.
GALDERA: Amnistiaren Aldeko Batzordeen V. Asanblada duzue aste honetan. Zer dela eta egingo duzue asanblada berezia?
ERANTZUNA: Bai, asanblada extraordinarioa da, koiuntura oso konkretu batetan aurkitzen garelako egiten dugu bosgarren hau, oso garratzitsua iruditu zaigulako momentu honetan amnistiaren aldeko mugimendu osoak jarrera publiko argi bat kaleratzea. Zergatik? Bistan da negoziaketa edo elkarrizketa prozesu batetan sarturik gaudela, negoziaketa aurreko fase horretan. Azkenaldian, Estatua, komunikabideak, prozesu honen inguruan jokatzen ari dira, eta jokorako tresna erabiliena hain justu presoak eta errefuxiatuak dira. Azken finean bahituri politikoak edo rehen politikoak dira presoak; gobernua eta talde politiko ofizialak baliatu egiten dira presoez txantaia politiko bat egiteko. Orduan, guzti hau gertatzen ari den unean, iruditu zaigu oso inportantea dela amnistiaren aldeko mugimenduak argi adieraztea publikoki zein den amnistiaren erreibindikazioa gaur egun eta zein den jarrera negoziaketa posible baten aurrean.
GALDERA: Aljerren elkarrizketak badirela dirudi, baina erreintsertzioaz baino ez dela hitzegingo dio gobernuak...
ERANTZUNA: Gu amnistiaren aldeko mugimendua gara, eta amnistia erreibindikatzen dugu, baina mugimendu honek oso argi dauka presoak guztiak aterako balira ere, horrek bakarrik, besterik gabe, ez lukeela ezer konponduko, eta hori preso guztiek argi daukate. Kanporatze horrekin batera marko politikoaren aldaketa nahiko inportante bat eman beharko litzateke, zergatik? bestela hurrengo egunean gartzelak beteta izango genituzke!
I.MURUA L.AGIRRE
38-41

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakBesteakAAB
PertsonaiazLANDA3
EgileezMURUA2Politika
EgileezAGIRRE9Politika

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude