Andres Urrutia: "Zuzenbidearen munduan, euskarari dagokionean, boluntarismoa da nagusi"
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Andres Urrutia Ondarruko notarioa dugu, notaritza lanak euskaraz egiten hasi zen lehenengoa bera. Zuzenbide Hiztegiaren sortzaileetarikoa izaki, Deustun ematen ditu klaseak egun, Justizi Administrazioaren arlo garrantzitsu honetan buru-belarri sartuta dabilelarik. Bere eguneroko lanetik abiatuta, euskarak hainbat premia nozitzen dituen gizarte esparru honek bizi duen egoera, egin dena, egin daitekeena, eta egin beharrekoak aztertzen saiatu gara segidako lerrootan, aurrera begirako zenbait hipotesi landuz bidenabar. Ondarruko bulegoan hartu gaitu eskuzabalik.
Gobernutik datozkigun itzulpenak kasu, oso zailak dira, euskarazko mundu juridikoa sortzeko oso gaitzak. Diputaziotik datozenak biguinagoak dira, baina erdal mundutik datorren jurista batentzat horrek testuok gogorrak dira ere. Ze horien irensteko behar da formazio bat guk ez daukaguna, guk beti erdaraz jorratu bait ditugu gure ezagutzak.
Euskara juridikoaren aldetik, lehenengo normalizazioa, hizkuntza berarena da. Ez dakit nork bultzatu behar duen hori, komisio batek, jurista elkarte batek... Hor dago UZEIren eskema, zeinaren arabera osatu genuen Zuzenbide Hiztegia, batetik, juristak, eta bestetik, linguistak elkarrekin lanean.
Hor dago katalunyarren eredua bestalde. Zentralizazio bat lortu dute bertan, ereduak oro finkatuta. Honek galdera bat sortarazten dit: zer da sistimarik hoberena, zentralismoa (katalunyarrena) hala aniztasuna(keria), gurearen modura? Nere iritziz argi dago erantzuna.
Dena dela eman dira pausuak. Erregistro zibiletaraho zabaldu zen lege bat bere garaian zera ziona: "los documentos que se otorgen enpleando lenguas autonómicas deberán ir acompañados de traducción para tener entrada en el registro civil". Konstituzioaren aurka doana erabat, ze euskera hizkuntza ofiziala bada, euskara hutsez egin bait daitezke paperak. Aldatu beharrean aurkitu ziren legea. Halere, hainbat erregistrotan, ez da deusik aldatu oraindik. Batzutan ez da onartzen aurkezteko eskubidea bera, eta onartzen denetan ere, normalean, erdaraz inskribatzen dira dokumentuak.
Mundu juridiko publikoaren aurrean badago mundu juridiko pribatu bat (gurea), eta mundu juridiko pribatu horretan euskerak zeozer esan behar du, gure esku dago, eta horretan behintzat ahelegin bat egin beharko litzateke. Begira, milaka eta milaka kontratu burutzen dira Euskal Herrian urtean zehar. Neri gustatuko litzaidake jakitea zenbat egiten diren euskaraz. Hor ez dago legislasio berezi baten beharra, Espainiako kode merkantilak aspalditik esaten du "las obligaciones son válidas cualquiera que sea el idioma en el que se concluyen". Badaude harremanak euskara hutsez burutzeko gauza direnak eta bere horretan uzten direnak hain zuzen. Administrazioak badu Hizkuntz plangintza bat gauzatzeko boterea, edo ardura motorra izateko, baina horretaz aparte bada iniziatiba bat horrek gauzak ere euskaraz egin daitezen, eta oso kuriosoa da, ez da sekula holakorik planteatzen. Neri, notaritza honetan, tipo batek bakarrik eskatu dit testamentua euskeraz egitea. Eta Ondarruan gaude, %80a euskalduna dela. Eta ostera, ahozko kontsulta gehienak, euskaraz egiten ditut.
Hori da kontua, jendeak ez du eskatzen, presio sozialik ez dago. Zenbat elkarte antolatzen dira gure herri txikietan? Horietarik zenbatek egiten dituzte estatutuak euskara hutsez? Eusko Jaurlaritzaren esku dauden erregistroetan euskara hutsez inskribatu daiteke aizu!.
Momentu honetan bestalde, marko politiko-juridito famatu honetan, ez dago gure zuzenbide propioa sortzeko posibilitaterik, ez dago, ze zuzenbide autonomikoa deritzoten hori autonomikoa izango da, eta Nafarroakoa ere autonomikoa izango da, baina kontzeptualizazioaren aldetik, zuzenbide hori espainiarra da. Eta beste gauza bat esango dizuet: probableki ez dauka beste erremediorik. Gaurko munduan, zuzenbidea, batasun bidean doa. Itzulpena egitea baino ez da geratzen beraz, baina itzulpenak baliagarriak izan behar dute. Gaur eta orain, zenbat abokatu, juez eta notariok erabiltzen dute euskarazko testua? Gutxik oso.
Hor badugu eskuartean beste projektu bat, garai batean E.K.B. desarroilatzen jardun zena, euskarekiko eskubideen gida-liburua hain zuzen. Gertatzen dena da, hori egiteko momentuan, topa dugula, zoritxarrea hela zorionez, Euskal Herri saindu edo madarikatu hau zatituta dagoela hiruzpalau legislaziotan: batetik, Iparraldekoa; bestetik, Nafarroakoa, eta azkenez Komunitate Autonomoarena, eta ondorioz, galdera bera hiru edo lau modu desberdinetan erantzun daiteke.
Azken batean, zuzenbide munduan, euskararen aldetik, boluntarismo hutsean gabiltza. Euskal kulturan ja orokorki bolurantismo moduan bagabiltza zuzenbide munduan are gehiago. Eta boluntarismo hortik irtetzeko giltza unibertsitatea litzateke ezbairik gabe. Nahi badugu euskera normalizatu, egingo da erabileraren erabileraz, ekinaren ekinean. Guk ez badugu posibilitaterik tresna hori erabiltzeko, beti itzulpenaren bidetik jarduten bagara... Saiatu al da inor Parlamentuan lege projektu bat euskera hutsez egiten? Hori batzuentzat utopia hutsa litzateke, eta probableki hala da, ze guk ezin dugu eskatu, esate baterako, %24a soilik euskalduna izaki, gauzak orain eta gaur horrela izatea, baina inork egin al du ahalegintxo hori?
Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.
Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena
Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.
Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.
Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki
Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]
Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.
Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.
Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]
Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]
Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.
Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]