Urrezko garaiko bertsolaritzaren antologia moldatu berri du Juanito Dorronsorok


1988ko uztailaren 10ean
Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
Juanito Dorronsorori elkarrizketa.

"BERTSOTAN II 1936-1980" LIBURUA JADANIK KALEAN, BOSTEHUN ORRIALDETAN GERRAONDOKOAK BILTZEN DITUELA
Urrezko garaiko bertsolaritzaren antologia moldatu berri du Juanito Dorronsorok
Gipuzkoako ikastolaren elkarteak argitaratu du "Bertsotan II 1936-1980" liburukotea, bostehun orrialde ditu gerrondoko bertsolaritzaren muestra zabala emaneten duena. Juanito Dorronsororen eskutik moldatua izaki, bertan jasotzen urrezko garaiko bertso onentsuenak.
Bertsozale gehienek ezagutzen dute larogeigarren urte iguruan argitaratu zen "Bertsotan" izeneko liburua. Oraingo hau, "Bertsotan II 1936-1980", haren jarraipena da. Han biltzen ziren hasieratik 1936. urtera arteko bertsoak, eta honetan berriz, 1980 artekoak, hogeitahamaseitik larogei bitarteko bertso antologia bat izan nahi duela, bertso onentsuenen bilduma.
ARGIA.–Garai konkretu baten antologia izan nahi dik liburu honek. Zein zen garai honeteko ikuspegia?
JUANITO DORRONSORO.–Bertsolaritzaren historian esan liteke aro interesgarri bat izan dela 36tik 80ra bitarteko hau, urrezko aroa deitu izan zaio eta uste diat halaxe dela. Gaurko egunekoa ezin izango diagu epaitu, gertuegi daukagulako, baina atzokoari begira, eta Euskal Herri osoari begira, bertsolarien maila ikusita eta bertsogintzarena nik uste diat arorik interesgarrienetakoa eta goi-goieneko mailako bertsolariak sortu dituela Euskal Herriak.
Batez ere txapelketek markatzen dute aro hau. 35-36. urteetan gerra sortzeko zegoela EAJ alderdiaren inguruan Euskal Herriari emateko mezu bat zegoen, eta hor Basarrik pertsonalizatzen zuen gazte talde bat zetorren. Eta Aitzol, Hernandorena, Zubimendi, Monzon, Leizaola eta Manuel Lekuona eta abarrekin bide berri bat eskeini zitzaion bertsolaritzari eta geroztik bide hortatik jo du. Horrek eragin haundia izan du bertsogintzan, eta aldi berean izan duk bertsolaritza nola dagoen ikusteko muestra on bat.
A.–Liburu honen lehen kapituloa hain zuzen bertso txapelketa horiei buruz ari da.
J.D.–Garaia txapelketek girotzen dutelako. Gero, gerrarekin dena txikituta gelditu huen eta 45-46. urtetik burua jasotzen hasi. Ihesi joan ziren bertsolariak etxeratzen eta inguratzen joan hituen eta 60an izan huen burujasotze eta berpiztea. Ikastolak, gerran ondorengo lehen nobelak, Aresti eta Txilladegirenak. Elizan ere berpizte izugarri bat izan huen, Kontzilioa eta abar; eta giro horretantxe sortu huen 60. urteko bertsolari txapelketa. Berriro Basarrik irabazten dik, eta 60tik 10era beste lau bertso txapelketa. Hori izan huen hamarkada oso aberatsa bertsolaritzarentzat.
Gero eten bat zetorrek eta 70etik 80a bitarte, ia Franco hil arte eta Amurizaren aro berri hori hasi bitarte, hor Azpillaga eta Lopategik personifikatzen duten bertsolaritza soziala, edo karga soziala eta politikoa duen bertsolaritza desarroilatzen da. Garai hau lurraldekako txapelketek markatzen diate: Ifarraldean Xalbador eta Mattin agertzen dituk, Hemen Basarri eta Uztapide, Bizkai aldetik Azpillaga, Lopategi, eta Mugartegi, Enbeita lehendik han zegoen, Nafarroatik Arozamena, Narbarte, Lasarte... Gipuzkoan beste hainbat eta hainbat ere bai: Lazkao-Txiki, Mitxelena, Joxe Lizaso, Joxe Agirre, Lazkano, Gorrotxategi, Garmendia, Xanpun, Paulo Txikia, Loidisaletxe eta abar.
A.–Baina liburuaren edukia antologiarena duk...
J. D.–Bai, bertso onentsuenen bilduma bat izan nahi du eta batez ere bertso dik bere mamia. Bertsoa eta noiz, nola kantatu zuen bertsoa argitasunak emanez. Hiru atal nagusitan ematen diat. Lehengoan zegok bapateko bertsogintza, eta bakarka kantatutako bertsoak. Hau duk niretzat fruturik inportanteena, bapateko bertsoa, bertsolaria batez ere bapatean egiten duena duk. Nahiz eta hori askotan liburu hotzean ez duela horrenbesteko kalidadea iruditu, bertsolaritza bereizten duena eta bertsolariari meritoa ematen diona bapateko bertsoa duk. Liburu honetan inportanteena hori jasotzea duk. Bapateko bertsogintza bi ataletan banatu diat: Bakarka botatakoak eta asko dituk era horretan eta bertsorik ezagunenak eta kategori haundienetakoak ere bakarka bota hituen. Beste atal bat ere bazegok ahaztu ezinekoa of izioka elkarrekin teman egiten zituzten saioak, binaka, hirunaka edo launaka inoiz, gaia emanda edo gai librean, baina ofiziokako bertsoak.
A.–Baztertu ezinezkoa duk bertso idatziena. Hor ere bertso asko jaso dituk.
J.D.–Hor esan beharra zegok bertsoa zentzu zabalean jasotzen dudala. Bertsolari bertsolari izan ez direnenek ere eman diate fruturik bertsoaren neurrira. Batez ere gero kantatu direnean; askotan doinu propio baten jabe direnak. Hor agertzen dituk, alde batetik bertsolari klasikoak, bertsolari onak izan direnak: Basarri bat, Xalbador, Manuel Matxain, Inozenzio Olea, eta abar luze bat. Eta baita ere horien ondoan Lauaxeta, Lizardi, Xabier Lete, Juan Mari Lekuona, Artzabal, Nemesio Etxaniz eta asko. Hauek ere zaku horretan sartu dizkiat, lehenago egin nian bezala.
A.–Liburu hau egitean zer lan izan duk?
J.D.–Bost-sei urtetako lana. Lehen lana bertsoak bildu eta horretarako baliatu nauk zenbait liburuz: Auspoa hor zegok, txapelketatako liburuak, gero kasetak han hemen, Loiola Irratian, Bilboko irratian, zenbait bertsozalek jasota zeuzkaten bertsoak utzi zizkidatek, bertsolari beraiek ezagutzen dituzten bertso onenak. Pazientzia haundiko lana. Batengana joan, bestearekin egon eta askotan batek nahi duen tokiraino heldu ez, galdu direlako...
Aukera egitea duk beste lana. Zein aukeratu? Zein baztertu? Eta horretan ni gehien apoiatu naizena bertsolari eta bertsozaleen eritzia izan duk. Askotan gusto kontua izaten duk!
Gero nire lana izan duk sistematizatzea. Aurkibide bat ipini. Zein bertso dauden, zeinenak diren, ze klasetakoak eta baita ere bertsolari bakoitzak ze bertso dituen eta zein orrialdetan dauden.
A.–Beste kontu bat duk idazkerarena.
J.D.–Honetan erdibide bat aukeratu diat. Oso kontutan eduki diat bertsozaleak bertsoa jasotzen duenean errez kanta dezala eta bertsoaren neurrian dudarik ez diezaiela sortu eta erreztera joan nauk, eta bestalde ahal dela euskara batuak erabakita dauzkan arauak zaituz. Adibidez behar hitza bertsolariek erabiltzen dute silaba bakar bat bezala, orduan 'h' gabe jarri diat. Horretarako tradizioa ere bazegok.
A.–Eta doinurik ere bada.
J.D.–Lehengoan bezala ehun eta hogei doinu sartu dizkiagu, garai honi dagozkionak. Iruditzen zait bere garrantzia baduela. Laguntza bat duk eta jakin dezagula behintzat zer doinutan kantatu zuen bertsolariak. Ehun eta hogei doinu neurriaren arabera sailkatuak. Batzuek ineditoak gainera, inon idatzi gabeak solfeoan.
A.–Bertsoak biltzean anekdotaren batekin topatuko hintzen, ezta?
J.D.–Badira, bai galanki. Bat aipatuko diat: Gerra garaian elkarren kontra tiroka zebiltzan bi euskaldun, bi etsai esango genuke, elkarren kontra burrukan zebiltzanak. Jakiten dute bertsozaleak direla bat eta bestea eta biek egiten dute zita, hortxe Bergara, Plentzia, Soraluze inguruko mendi gain batean eta gau ilunean joaten dira bakoitza bere aldetik bi-hiru lagun hartuta. Ilunpean garo artean etzan, elkar ikusi gabe, ezkutuan, elkarrekin bertso deman, zeinek zein menderatuko. Batek ezagutzen du bestea. Amezketako artzai bat izan behar zuen alde batetik, eta bestetik Iñaki Alkain Urnietakoa. Amezketarrak ordea, ez dio esaten zein den, badaezpada ere. Ez da fio. Badaki Iñaki Alkainen berri Amezketan bertsotan izan delako. Bi-hiru saio egiten dituzte bertsotan.
Baina nola jaso ditugu bertso hauek? Ba, Alkain honek Tolosako bi lagun eramaten ditu. Bat botillero coñac boteila hartuta, eta bestea takigrafoa, gerran parteak hartzen zituen horietakoa, bertsoak jasoko zituena. Bi hiru saio egiten dituzte, baina ezin izan zuten aurrera jarraitu kapitainak jakitean. Bizkaiko frentean bi Tolosarrok hil egin ziren baina bertsoak idatzirik geratu ziren.
Hortik atera kontuak euskaldunok zenbateraino sartuta daukagun barruan bertsozaletasuna.
ZALDUBI
Bost-sei urtetako lanaren fruitu da Juanito Dorronsorok moldatutako "Bertsotan II 1936-1980" antologia.
Ezaguna da Txirritaren omenaldiko argazki historiko hau (1936). Dorronsorok kontatu digu Alkain gazteak (eserita, eskubitik bigarrena) sarrera ordaindu behar izan zuela. Argazkian erakutsi nahi izan zuen ordaindutako txartela.
50-51

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakBesteak
GaiezKulturaBertsolaritBesteak
PertsonaiazDORRONSORO3
EgileezALDUBI1Kultura

Azkenak
NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]


Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.


Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.


Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]


2025-06-20 | Gedar
Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Osasungintzak guztiz publikoa izan behar duela exijitu du OPA Plataforma Herrikoiak

Jose Ignacio Martinez Ortegak, OPA Herri Plataformako bozeramaileak, salatu du  Eusko Jaurlaritzak “azkar” itxi nahi duela osasun mahaiko eztabaida.


2025-06-19 | Sustatu
AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]


Eguneraketa berriak daude