Mikel Lasa: "Oraindik ez dugu euskal poetika formal bat definituko lukeen teoriarik"


1988ko martxoaren 20an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Mikel Lasa-rekin elkarrizketan.
ZENBAIT ARAZO KONPONDU ARTE, AUTORE HONEN POESIA EZ EZIK, EUSKAL POESIA OSOA LEGOKE "IMPASSE" BATETAN
Mikel Lasa: "Oraindik ez dugu euskal poetika formal bat definituko lukeen teoriarik"
Gaztetan argitara emandako "Poema libarua" xumea da Mikel Lasaren lehenengoa eta azkena. Cerara birrargitaratua izan da azken urteotako dozenerdi bat poema erantsiekin batera. Galbahearen sareak estu eta jakituriaz ehundu ditu jada 50 urtetik gora dituen poeta honek.
Gerra osteko belaunaldikoa sortzez, isiltasuna eta etenduraren garaikoa. Bere garaikoak, informazio ezaren kariaz, erabat mitifikaturik omen zeukaten euskara eta euskal literatura. Mikelek aitortu digunez Orixeren "Meza Liburua" izan zen bere eguneroko irakurgaia 12 urtetatik 20ra bitartean. Orixe eta Lizardirenganako miresmena. Irribarre konplize batez dioskunez, «euskararebiko ia-ia "haragizko amodioa" suposatu zuen guzti honek».
Adoleszentzian bizi izan zituen hiruzpalau urtetan gauzak sentitzen, baitaratzen eta antzaldatzen ikasi zuen. Edo bestela ahazten. Errealitate latza gainditzeko bere mekanismoa errealitatea bera sublimatzea izan da, beste esan nahi sinboliko batetara eramatea. Luzaz mintzatu gara berarekin, poesiaz batik bat, Donostiako txoko batetan. Erlatiboki baikor, baina aldi berean kezkaturik, agertu zaigu getariarra.
ARGIA.–Kritikoen eta adituen esanetara, zure poesigintzan badande europako literatur korronte berrien isladak.
MIKEL LASA.–Beno, 17tik 20 urteetara izan nituen nire lehen harremanak erdal literatura modernoekin. Autore modernoekin modu oso partzial batez zaletu nintzen. Hor zeratu ziren nire harrimen eta gozamenak. Gogoratzen dut zirrara handia sortu zuela nigan Camus lirikoak, irauten duen Camus horrek. Beste zenbait autore ere; 19 urtetik aurrera Rimbaud, Baudelaire, Verlaine... Dena bozkarioz betetako deskubrimendua zen, eremu birjinal bat.
A.–Zer pauso zegoen hortik idaztera?
M.L.–Bai kanpoko gauzak zein esperientziak sublimatzeko mekanismoa hainbeste indartu eta perfekzionatzean nire baitan, bada, mundu propio bat sortu nuen piskanaka. Poesia derrrigorrez esperientzia baten adierazpen sinbolikoa da, poeta guztietan ematen da sublimatze eta sinbolizatze prozesu hori. Ia hogei urterekin banituen bi elemendu horiek: hizkuntzarekiko harreman afektibo barneratua, eta esperientzia baitaratu eta nahiko aberatsa. Biak elkartu ziren momentuan, ustegabean sortu zen nire poesia, poesia egiteko deliberoa hartu gabe, beharrezko etorria zen berez. Nik poesia gutxi idatzi dut, baina horrek ez du esan nahi denbora gutxian obratu zenik. Etorri ahala idatzi nituen, beti ere modu ezberdinean.
A.–Gerara alboratu egingo zinen idazte-argitaratze kontuetatik.
M.L.–Poema hauek 19-20 urtetatik 25 urtetarainoko bitartean idatzi nituen, nahiko bizitza bohemioa neramanean. Batetik, 25 urtekin karrera bukatu eta bizitza formalago batetan sartu nintzen, ezkondu, lanean hasi eta guzti hori. Bestetik, hemengo militantzia kulturalean sartu nintzen, zehazki ikastoletako mugimendu bizian. Eta gauza batekin eta bestearekin denbora guztia janda neukan zer nahi egiteko. Baina larriena, euskarak jasan zuen batasunerantzako prozesu harekin batera, gure jarrerak militante jarrerak bilakatu zirela. Nire kasuan hizkuntzarekiko jarrera hori oso negatiboa izan da kreazio literariorako. Bestalde, konturatu nintzen nire poesiagintza labur hartan, nahiz eta materialtasunean laburra izan, korritu nuen esperientzia poetikoa nahiko zabala izan zela. Hortik beste "inpasse" batetara iritsi nintzen. Hortik aurrera jarraitzeko poesiari zegozkion zenbait arazo soluzionatu beharrekoak zirela intuitzen nuen.
Beraz, "inpasse" horien aurrean porrot egin nuen. Hori ezinbestekoa da, zeren guk, belaunaldi bezala, salbuespenak salbu, inoiz ez genuen planteatu literatura bokazio bezala. Esperientzi bezala edota abentura pasakor bat bezala bai, baina... gero konturatu naiz hurrengo belaunaldiek beste jarrera bat hartu dutela eta hau positiboa da. Ezinbestekoa da lehen aipatutako arazoak gainditzeko.
A.–Nola somatzen duzu azken urteotako euskal literaturgintza, parekatu al liteke munduan egiten denarekin?
M.L.–Nik alde nabarmena ikusten dut duela 20-30-40 eta gerraurreko literaturak gaurkoarekin parekatuz gero. Azkenengo idazleen belaunaldiek euskal literatura inguruko literaturarekin homologatzeko kristoren indarra erakutsi eta askotan saio positiboak egin dituela. Gaurko euskal literatura inguruko literaturetatik inoiz baino gertuago ikusten dut. Momentu haietan irla baten gisa geunden, harreman gutxi kanpoan egiten zen literaturarekin eta uste dut gaur egun edozein autorek, oro har, askoz informazio gehiago daukala ordukoak baino.
A.–Zein jenerotan edo arlotan isladatzen da homologazio hori gehiago?
M.L.–Momentuz esango nuke gehienbat eta hobekien jauzi hori ipuingintzan eta kazetaritzan eman dela. Nobelagintza asignatura pendiente bat dela iruditzen zait. Ipuingintzak bere pausuak eman ditu eta honek lagundu diezaioke nobelagintzari bere atarian dagoen zerbait bezala bait da. Poesia esate baterako tonu kulturala eta estiloari dagokionez, uste dut nolabait parekatu dela inguruan egiten denarekin, baina orokorki esanda. Zeren sakabanatze bat eman da hor, jenero eta "ismoak"...
Oso gatxa da hau esatea, baina uste dut euskal poesiak ez duela gainditu gure inguruko tradizio poetikoek aspaldi gainditu dituzten zenbait arazo. Esan nahi dut oraindik ez daukagula euskal poetika formal bat definituko lukeen "corpus" edota teoria bat. Inguruko erdal literaturak orain arteko tradizio guztia arautzen duten "prezeptiba poetikoak" badituzten bezala, gure kasuan ez dagoela hori.
Horren faltaz, autore gehienok egin izan dugu, nolabait, arautu gabeko tradizio poetikoa utzi eta bertso librera jo, gure estilo berezko bat sortzeko. Baina hor hutsune bat ikusten dut, tradizioarekiko etendura. Jauzi haundi bat dago eta horrek arrisku bat badu, "anomia" edota lege falta bat. Poesia egiterakoan, errespetatu beharrezko arau batzu eduki behar dira beti. Hala nola erritmoarena, nahiz eta errima apurtu; hala nola terminologia, estilistika eta hizkuntza poetiko batena. Nik uste hori ez dela gugan tradizioz gorpuztu. Eta Euskal Herriko poeta nerri bakoitzak bere mundu propioa sortu beharra dauka. Nire poetika ez ezik, euskal poesia ere, arazo horiek soluzionatu ez dituen neurrian, "inpasse" batetan dago. Horrek ez du esan nahi esperimendu bikainik egin ez denik, baina esperimentu partikularrak izan dira.
A.–Lege horiek erabaki behar dira, baina baita puskatzeko ere.
M.L.–Baita puskatzeko ere. Baina senez eta jakitez.
A.–Gaiaz aldatuz, kritika lanetan aritu zara. Zure ustez, zein da kritikaren funtzioa, egoki kritikatzen da gaur egun?
M.L.–Dudarik ez dago lehenengo kritika irakurlearena dela. Nahiz eta idatziz ez eman, garbi dago irakurle orok egiten duela bere baitan analisia. Beraz, zenbat eta irakurle on gehiago egon kritika hobea izango da, bai agrafoa zein grafiazkoa. Euskal literaturaren kritikari dagokion lehen prolema da kritikarena. Hor ere atzean goaz baina aurrerapausuak ikusten ditut. Irakurlegoa asko hedatu da konparatzen badugu duela 30 urtekoarekin. Irakurlegoa askoz jantziagoa da, euskal literaturaz gain beste literaturak ezagutzen dituelako itzuipenak e.a. Kritikaren fenomenoa ere argitzen joango da irakurleak askatzen doazen heinean. Irakurle onen harremanekin halako "caldo de cultivo" literarioa sortzen joaten da, erlazio mundu bat agrafotasunetik kritika grafikora mugitzen dena. Kritika sortuko bada hortik sortuko da.
Hain beharrezkoa den kritika inpresionistak badirudi nahiko prentsa txarra hartu duela, eta kasu batzuetan ulertzen dut zergatik sortu duen krispazio hori. Agian, era horretako zenbait kritika gordinegiak izan direlako, alferrikako gordinkeriaz eginak. Alegia, adierazpen moeta ezberdinak badira gauza bera esateko efektibitate berdinarekin. Modu horiek limatu egin behar dira. Bestalde, arriskurik badago hor, nahiz eta erlatiboki asko zabaldu den, euskal liburuen produkzioa laburra da, eta "solipsismo" batetan eror gintezke. Orain, beharrezkoa da kritika hori irakurlegorik egongo bada.
GORKA ARRESE JON ARANO JOSU LANDA

"Nire kasuan hizkuntzarekiko jarera militantea oso negatiboa izan da literatur sorkuntzarako".
"Guk belaunaldi bezala, salbuspenak salbu, inoiz ez genuen planteatu bokazio bezala literatura".
46-47


GaiezKulturaLiteraturaIdazleakLASA7
PertsonaiazLASA7
EgileezARANO1Kultura
EgileezARRESE1Kultura
EgileezLANDA2Kultura

Azkenak
Makro-onurak, mikro-ondoezak

Hemengo politikariek haien diskurtsotan immigranteen etorreraren alde edo kontra egiten dute. Immigrante ez-zurien etorreraren alde edo kontra, noski. Beste mugimenduak ez dut uste gehiegi inporta zaizkienik, edozein alderditakoak izanik ere. Tronu altu-altu batetik begiratzen... [+]


AEBetako Defentsako inteligentzia zerbitzuko burua kaleratu dute, Iranen aurkako erasoetan Trumpi aurre egin ostean

Jeffrey Kruse buru zen Defentsa Departamentuko inteligentzia zerbitzuek eginiko txosten baten arabera, AEBek Irango gune nuklearrei eginiko erasoek ez zuten Teheranen gaitasun nuklearra "guztiz suntsitu", bizpahiru hilabetez atzeratu baizik. Trumpek, ordea, adierazi zuen... [+]


Irakasle plazen %17 hutsik geratu dira Nafarroako Bigarren Hezkuntzan eta Lanbide Heziketan

473 plaza eskaini dituzte eta 84 ez dira bete. Lehen Hezkuntzan, aldiz, ia lanpostu guztiak bete dira.


Inoiz izan ez zen osasun ituna: aukera galdua Osakidetzarentzat

Duela gutxi Eusko Jaurlaritzak bultzatutako "Euskadiko Osasun Ituna" izenekoaren porrota ez da anekdota politiko soil bat, ezta osasun-kudeaketan unean-uneko estropezu bat ere. EAEko osasunaren ikuspegi kolektibo, inklusibo eta benetan publiko bat galtzea politika... [+]


2025-08-26 | Josu Iraeta
Euskara, oldartu zaitez

Euskarak urte luzeetan ezaguturiko zapalkuntzaren ondorio larriak, frankismoaren errepresio itogarriak, baita gure hizkuntzarekiko erakutsi zuen jarrera erasokorrak ere, piztu zituzten herri honen euskaldungoaren kontzientzia eta oldarra. Eguneroko esperientziaren egoera larriak... [+]


Meatzaldea eta Ezkerraldea ez dira zuen zabortegiak

A zer zortea gurea! Inork nahi ez duen edozein industria-proiekturentzako puntu bero gogokoena gara gu! Ezkerraldea eta Meatzaldea, beti prest beste leku batzuetan gogaitzen duen guztia beso zabalik hartzeko. Petronor? Ederto. Lindane-hobi bat? Aurrera. Dorre elektrikoak gure... [+]


Gazara abiatuko da Global Sumud Flotilla, Euskal Herriko ordezkaritzarekin

Ontzidia abuztuaren 31n irtengo da Bartzelonatik. Euskal Herriko lau kide joango dira bertan, munduko beste 40 herrialdeetako solidarioekin batera. 


Dopina

Sentitzen dut, baina kosta egiten zait sinestea. Yeray Alvarez Athleticeko jokalariak analisi batean positibo eman izanak berriro azaleratu du kirolean existitzen den dopinaren inguruko eztabaida. Eliteko kirolean, hobeto esanda; eta horra hor auziaren gakoa. Kirolari... [+]


Gorpu bat aurkitu dute Nagoreko urtegian, Nafarroan

Herritar talde batek bainua hartzen zegoela gorpua aurkitu eta Polizia deitu zuen. Iruñera eraman dute gorpua autopsia egiteko, eta heriotzaren zergatia argitzeko. Gizonak 51 urte zituen.


Ukrainako Independentzia Egunean, Kievek eta Moskuk 146na preso trukatu dituzte

Arabiar Emirerri Batuen bitartekaritzarekin lortu dute preso trukea gauzatzea. Zelenskik adierazi du Ukrainak "askatasunaren alde" borrokatzen jarraituko duela, herrialdeak independentzia aldarrikatu zuenetik 34 urte bete direnean: "Bakea behar dugu, eta gure... [+]


Israelek Gazako Nasser ospitaleari eraso egin dio, eta gutxienez hemeretzi pertsona hil ditu, tartean lau kazetari

Gazako osasun zentro nagusia bonbardatu du Israelek. Hildakoen artean lau kazetari daude, Reuters, AP, Al Jazeera eta NBCkoak. 


Imanol (edo futbola gizartearen isla, beste behin)

Futbola herriaren opioa zela zioten batzuk; garrantzitsuak ez diren gauzetan garrantzitsuena dela pentsatzen dute hainbatek; kapitalismo basatienarekin lotzen duenik ere bada… Nire iritziz, gizartearen isla soila da; herritarron gabezia eta arazo askoren isla.

Ez zait... [+]


2025-08-25 | Thomas Barlow
Hizkuntzaren ertzetik erdialdera

Hizkuntzalari ospetsu José Ignacio Hualdek hiru joera nagusi bereizi ditu euskaldun berrien artean, batuarekiko harremanari dagokionez: euskalki biziko herrietan, gazteek etxean euskalkia darabilte eta eskolan batua; gaztelaniaz hitz egiten den hiriguneetan, gehienek batua... [+]


2025-08-25 | Haritz Arabaolaza
Irakasleon figura

Azkenaldian buruari bueltak ematen ari natzaio, hezkuntza publikoaren egoerari. Aurtengo ikasturteko greba garaiak pasa dira eta lan hitzarmen berria sinatu zela denboratxo bat igaro da. Irakasleoi, onerako eta txarrerako, garai hartako odol beroa hoztu zaigula esango nuke. Ez... [+]


2025-08-25 | ARGIA
Euskaltzale independentistak Behorlegiko kanpaldian bildu dira, Nafarroa Behereko EHEk gonbidatuta

Ez diote ezeri muzin egin nahi opor giroan: natura, aisialdia eta gogoeta izango dira ardatz Euskaltzale Independentisten Akanpadan, abuztuaren 25etik 31ra.


Eguneraketa berriak daude