Anjel Lertxundiri elkarrizketa
"Kareletik", kontrabandoa eta amodioaren arteko istorioa
Patxi Bisquert, Lourdes Orube debutante donostiarra eta Mario Pardo dira Anjel Lertxundiren filme berriaren protagonista batzu. Horiekin batera, "Hamaseigarrenean aidanez"en ere agertzen ziren aktore nahiz tekniko mordoa dabil filme berri honetako errodaian ere. Zarautz eta Orio inguruko parajeetan girotuko da, eta pasa den astean ekin zitzaion errodajeari. Anduren aurreko lanarekin bezala, honetan ere Irati Films dugu produktora.
ANJEL LERTXUNDI: "EUSKARAREN KONTUAN HIPOKRESIA SOZIAL HAUNDIA ERABILTZEN DA"
ARGIA.–Lehengoz eta behin, "Kareletik" filmea aurkeztu ezazu, zer kontatzen duen eta nondik nora doan?
ANJEL LERTXUNDI. - "Kareletik", nire bizitzan zuzenean zinemarako egin dudan lehenengo istorioa da, hasiera batean nobela baterako pentsatua nuena baina produktoreek bultzatuta azkenean zinemarako zuzenean idatzi dudana. Istorio honetan orain dela lau bat urte benetan izan ziren gertakizun batzu agertzen dira. Hori oinarri bezala hartuta gero nire aldetik eraman dut istorioa: itsasoan gizon bat galtzen da eta baporea portura bueltatzen denean eta tripulazina etxeratzen denean, hango tripulante bat salatzen du jendeak. Esamesak hasten dira, eta orduan istorio horretan nolabait bi klabe ditugu, bat maitasun klabe bat eta bestea kontrabando klabe bat, tripulante hura botea izana izateko klabe bezala erabiliko dena. Zentzu horretan, trama beltzaren tankerara desarroilatzen da zer arraio gertatu den gorpu horrekin, nor izan den, etabar.
A.–Akziozko filmea, beraz.
A.L.–Bai, ez da batere diskurtsiboa, ez dago diskurtsorik, dena ekintza da eta horrek betetzen du filmea.
A.–Pentsatua zenuen nobela atzean geratu al da betiko?
A.L.–Pentsatzen dut honekin bukatutakoan nobelarekin hasi beharko dugula, edo bestela editoreek planteiatu zidaten inoiz ea zergatik ez gidoia bera publikatu. Euskal Herrian ez da inoiz filme gidoirik publikatu eta interesgarria izan liteke eta hori egingo banu ere, halako berrogei orrialdeko erreflexio batekin batera egingo nuke, nobela-gidoia-zinema eta erlazio guzti horiek piska bat argituz, nire esperientzia pertsonala kontatuz.
A. - "Hamaseigarrenean aidanez" lehenengo filmetik honetara zein alde dago?
A.L.–Nik guztiz diferente ikusten ditut, arrazoi batengatik: lehenengo filme hura batek zinema egiten hasten denean egiten duen lehenengo laburmetraia izan zelako, piska bat ikasteko etabar. Lehenengo filme hura aprendiz bezala niretzat oso inportantea izan zen. Oraingo hau oso beste modu batera ikusten dut, modu askotatik begiratuta. Alde batetik, nire segurantza pertsonala ordukoa baino askoz haundiagoa da, baina horretatik aparte baita medio teknikoak ere, oraingoan askoz bitarteko hobeagoak ditugu, presupostua askoz lasaiago batekin gabiltza, etabar.
A.–Zer da- beldurrik haundiena ematen dizuna filmea egiteko orduan?
A.L.–Beldurrik haundiena istorioak berak ematen dit, filmatzen hasi aurretik istoria ondo burutua eta ondo partitua egoteak. Errodajeak berak ez nau gehiegio kezkatzen. Gertatu liteke plano batzuk modu batera imajinatzea eta gero beste batera irtetea, baina kasu honetan ere taldeko besteek beren laguntza ematen dute, taldean lan egitea gustatu egiten zait eta bai operadoreak eta zuzendaritza-laguntzaileak kontseilu oso baliotsuak ematen dizkidete, plano guztiak diskutitu egiten ditugu.
A.–Hizkuntzaren planteiamendua zein izango da?
A.L.–Errodaje guztia euskaraz egiten ari gara. Mario Pardo aktoreak esate batera euskaraz ez daki, baina elkarrizketa guztiak buruz ikasi ditu, nolabait ingles bat hona etorri eta elkarrizketak espainolez ikasi ohi dituen bezala. Agian beste kasuren batean zailtasunik eduki genezake eta kasu horretan erderara pasko ginateke, baina beste guzti-guztia euskeraz egingo da. Hori printzipio bezala. Gero sinisgarritasun narratibo aldetik elkarrizketa batzu erderaz agertzen dira, goardia zibilena edo beste pertsonaiaren batena ere. Sekuentzia batzuren kontua besterik ez da.
A.–Eta komertzializatzeko garaian?
A.L.–Bi bertsioak kaleratuko dira, euskarazkoa eta erdarazkoa, baina toki berean inoiz ez dira biak aldi berean emango. Esate batera, Bilbon euskarazkoa dagoen bitartean erdarazkoa beste nonbait emango da. Uste dut hori aurrerapen txiki bat badela. Inoiz produktoraren aldetik euskaraz errodatzearen zailtasuna eta ez-egokitasuna planteatu denean–euskaraz egiteak zailtasun haundiagoak bait ditu, teknikoak nahiz publizitarioak–, nik beti insistentzia haundiz defendatu izan dut euskeraz egitearena, arrazoi batengatik: Eusko Jaurlaritzak behartzen duelako egin izan diren euskerazko bikoizketak 'juzgado de guardia'koak dira. Ez da aski bikoizketak egitea, kontrol bat ere jarri beharra dago. Bestela, alper-alperrik da, hobe da ezer ez egitea.
A.–Hemengo zineman normalean hain euskara gutxi sartzearena zergatik izaten da, 'errealismoagatik' edota planteamendu komertzialengatik?
A.L.–Gure kasuan behintzat guztiz komertziala da arazoa, hau da, euskaraz soilik emango bagenu, ezin izango genuke inondik inora gastuak estali. 'Errealismoa'ren arrazoi horiean ez dut sinesten euskara bai ala ez aukeratzeko orduan. Pertsonaia konkreturen baten kasuan bai, baina filme osoa erderaz edo euskaraz egitea ezin daiteke horrelako arrazoiengatik esplikatu. Arrazoi komertzialak dira funtsean.
A.–Laguntzak subentzioetara mugatzeak zer suposatzen du, esan nahi dugu exibizioa eta banaketa aldetik?
A.L.–Nik beti esan izan dut euskararen kontu honetan hipokresta sozial haundia erabiltzen dela. Nahiz eta filmea euskaraz errodatu eta euskaraz egin, banatu eta exibitzeko orduan parte guztiak inplikatzen ez badira (banatzaileak, exibitzaileak...), alper alperrik da. Parte guzti horiek inplikatzeko orduan, gizartea bera da ere inplikatu behar duena, eta gizarte horren buru erakunde batzu daude. Erakunde horiek prolematika guztiaren jabe izan behar dute. Horregatik, Gasteizko kontseilari-orde batek esaten duenean "Kareletik" subentzionatzerakoan euskara laguntzen ari direla, nik esango nuke hori gezur hutsa dela. Zergatik ez du esaten kontseilari-orde horrek erdera primatzen ari dela? Erderazko filme bati eta "Kareletik" filmeari lege bera eta erizpide bera aplikatu bait zaizkio, eta hori praktikan erdera primatzea da.
A.–Infraestrukturaren prolema nola ikusten duzu?
A.L.–Infraestruktua eginaren eginez lortzen ez badugu alperrik izango da. Praktikaren bitartez baino ezin da infraestrukturaz hitzegin. Konturatzen bazara, filme honetan bertako tekniko euskaldun kapaz batzu baldin badaude, aurretik beste filme batzu egin direlako da. Nik uste dut infraestruktura hori antolatzeko modu bakarra eginaren eginez dela.
30-31
GaiezKulturainemaFilmeakLuzemetraia
PertsonaiazLERTXUNDI2
