Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin


1986ko uztailaren 13an
Inoiz baino beharrezkoagoak dira eskuin muturraren gezurrei
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Amaia Iturbide idazleari elkarrizketa
Bilbotik Euskal Herriari lehen liburua olerkari gazteak
Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin
Amaia Iturbide bilbotarra da eta duela gutxi "Eskilararen bi aldeetan" izenarekin poema libarua kaleratu du "Erein"en.
Amaia Iturbide "Ttu-ttuá" aldizkarian argitaratutako poema batzuren bidez ezagutu nuen. Beraren izena azkenengoz Jakin aldizkariaren "Galizia" izeneko zenbakian ikusi dut, Hörderlin germaniar poetari buruzko saio baten egile. Berak kontatu didanez, orain Mishimari buruz zerbait egitekotan dabil, liluratuta bait dago, herri honetan beste asko bezala, idazle japoinarrarekin. Beroni buruz hitz egiten amaitu dugu ordu t'erditako solasaldia. Hasieratik hastearren, liburua zelan sortu den galderarekin abiatzen gara.
Eraginak
"Nik Euskal Filologia egin dut–diost–, Lehen mailan nagoela Jon Kortzar dut irakasle eta orduan barruan pospolua pizten zait. Zergatik ez idatzi? Eta idazten hasten naiz. Hirugarren mailan Joni erakutsi nizkion poema batzu eta bera kritiko ona bezala portatu zen, argi eta garbi esan bait zidan zeintzu ziren onak eta zeintzu txarrak. Beraz, esprimitu eta esprimitu egin ondoren, azkenean bost poema geratu ziren".
Ez da hain normala izaten zer nori zor zaion argiro esatea. Amaiak konplesu barik azpimarratzen dit Kortazarren laguntza eta baita Atxagaren eragina ere.
"Atxagari kristona zor diot, nire ustez "Etiopia" da-eta euskal libururik hoberana, edo, beno, niri gehien gustatu zaidana behintzat. Eragin hori ez da liburuan errez ikusten kritiko fina ez baldin bada norbera. Senarrarekin ere zordun nago, bera literaturan ari da eta bera da nire kritikoa. Beste eragin batzu sarreran aipatzen diren idazleenak dira".
Ezer galdetu gabe azaldu dit Amaiak tituloa, egitura eta sarrerako poetan arteko zerikusia. Benetan lagundu egin dit esandakoak liburua hobeto ulertzen. Hara laburtuta azalpen hori.
Liburuaren tituloa giltzarri
"Ni Bilbon bizi nintzen etxean eskailerak mutur bi zituen. Eskailerapean, behekaldean edo, trabena dago; goikaldean, aldiz, neu bizi naiz, neure ama eta amomarekin. Mundu bi dira, eskaileraren alde bi, tabrena eta bestea. Kezka, berriz, zera da, alde biok lotzea. Lehen aldea liburuaren lehen zatiari dagokio eta bigarrena bigarrenari. Erdian badago poema luzetxoagoa, zubi lana egiten duena, alde biak lotuz, hogeitamargarren orrialdekoa alegia. Atarian aipatzen diren poetak, Aresti eta Eliot, tabrenako mundua dira, mingarria, eskeptikoa, ene izebarena; Hörderlin eta Lauaxeta beste mundua dira, amamarena, leunagoa, erromantikoagoa, mina tenueagoa den mundua alegia".
Nahiko argi geratu dela liburuaren egitura, interagarria eritzi diot apur bat oharren zergatia azaltzeari, ez da-eta arrunta poesi liburuek orrilade oinak oharrez horniturik izatea.
"Liburuaren historia kontatuko dizut. Hasieran Pamielara bidali nuen. Bederatzi hilbatetan beraiek izan ondoren poema batzu argitaratu zizkidaten gehigarri batetan, pentsa! Gero Ereinera bidali nien. Hor baietz esan zidaten, argitaratuko zidatela baina hobe zela oharrak ipintzea, bestela poema batzu ilunegiak zirela eta. Horrelaxe sortu zen hori".
Gaiak berak eramaten gaitu poemon ezagugarri bi komentatzera. Batetik, iluntasunaren; bestetik, hain laburrak izatearena. Zalantza adierazten diot, ez ote zaion inpotentziari zor poemak sarritan hain laburrak izatea, ala, bestela, estetika arazo hutsa ote den.
Poema laburrak?
"Iluna izateaz, beharbada bai. Kontua da zenbat irakurketa egin behar diren edo non dauden klabeak. ARGIAn adibidez, egin zidaten aipamenean "zain" hitzaren erabilera okerretara ulertuta agertzen da. Poema laburrak egitearena? Nik lehen pintatu egiten nuenez, detilez osatzen ditut gauzak, luma pintzelaren ordez hartu dudala esan daiteke, beraz, buelta asko eman ondoren poema laburrak ateratzen dira. Badago horretarako beste pare bat arrazoi, bat, Jonek berak esan zidan hobe zela hasieran poema laburrak egitea, eta, bi, "Haikuak" direlako poema japoniarrak oso maite ditudala. Gainera ni hasieran nago".
Azkenean agur esateko ordua heldu da. Joan baino ea zertan dabilen galdetzen diot, ea zer sentitu duen liburua argitaratuta berrirakurri eta berrirakurri egitean, ea ez ote duen aldatzeko asmorik edo. Berak eskaileraren alde bietan jarraitzeko asmoa duela erantzun dit, mundu bi hoiek lotzen lortzeko ahaleginetan, –ez ei dena bat ere zeregin erreza– saiatuko delarik. Nik nire aldetik bide horretan benetan asma dezala gura nuke.
E.JIMENEZ
41


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakITURBIDE1
PertsonaiazITURBIDE1
EgileezJIMENEZ3Kultura

Azkenak
NATOren eta Trumpen irizpideen aurka, Espainiaren aurrekontu militarra %5era igotzeari uko egin dio Sánchezek

Oraindik ez dago garbi noiz arte eutsiko dion bere erabakiari Pedro Sánchez Espainiako Gobernuko lehendakariak, baina korapilo handi samarra sortzen ari da NATOren barruan, honek aurrekontu militarra %5era igotzea arbuiatu ondoren.


Elkarte frankistak debekatuko dituen legea onartu du Espainiako Kongresuak

Espainiako Gobernua osatzen duten PSOEren eta Sumar alderdien arteko koalizioak aurkeztutako lege proposamena onartu dute Kongresuan ostegun goizean, frankismoaren apologia egiten duen edozein erakunde debekatuko edo legez kanpo utziko lukeena


Beste familia bat etxegabetu dute Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kalean

Ostiral goizaldean emakume bat eta bere semea etxegabetu dituzte Iruñeko Alde Zaharreko Jarauta kaleko 82. zenbakian. Espainiako Poliziaren laguntzarekin, epaitegiko segizio judiziala etxebizitzan sartu eta eta bizilagunak kanporatu dituzte.


2100. urtean herritarren %60 urak har ditzakeen eremuan biziko dira Eusko Jaurlaritzaren azterketaren arabera

Bero boladak ohikoagoak eta luzeagoak dira, azken bi mendeetan 20 zentimetrotan igo da itsas maila eta EAEko bataz besteko tenperatura 0,3 ºC igo da hamarkada bakoitzean.


Donostiako Gladys Eneako paumei emandako tratu txarrak salatu ditu Eguzki taldeak

Eguzki elkarte ekologistak salatu du Donostiako parkean gertatutakoa. Parkean bizi diren hainbat paumari lumak erauzi dizkiote, odoletan utzita. Beraz, erasoa izan dela ondorioztatu dute eta ez dela hegaztien lumaberritze prozesu naturala izan. Eguzki


Hamabost migratzaile bizi ziren kanpaleku bat hustu du Getxoko Udalak

Algortako Larrañazubi inguruan dago kanpalekua, eta Getxoko Udaltzainek hori husteari ekin diote ostegun goizean. Alkateak adierazi du han bizi ziren pertsonen "segurtasuna" bermatzeko eta "ingurune natural hori zaintzeko" desegin dutela. Getxoko EH Bilduren... [+]


Zizurren ikasleak komun eta aldageletan grabatzen zituen irakasleak 180 urteko zigorra jaso dezake

Zizur Nagusiko institutu batean 41 pertsona grabatu zituen eta haietako 30 bere ikasleak ziren. Argazki batzuk sare sozialak erabilita lortzen zituen eta adimen artifizialarekin aldaketak egiten zituen.


Jaurlaritzak babestu du Jerusalemgo kolonoentzat CAF egiten ari den tranbia

Beasaingo enpresaren akzioen %3ren jabe da Eusko Jaurlaritza, eta adierazi du CAFek nazioarteko legedia errespetatzen duela. BDZ Euskal Herriak gogorarazi dio gobernuak derrigortuta daudela okupazioa bultzatzen duten proiektuen aurka egitera.


Irungo ‘auzokide patruilen’ atzean, islamofobia, xenofobia eta erailketarako deiak

Maiatzaren 5ean “Lo Vimos en Irun” WhatsApp taldea sortu zenetik, 700 lagun baina gehiago bildu dira larunbatetan patruilak antolatzen dituen taldera. “Segurtasuna bermatzeko” eta “delituak prebenitzeko” aitzakien gibelean, gorrotoaren haztegi... [+]


2025-06-20 | Gedar
Basauriko Sidenorrek 1.207 tona altzairu bidali dizkio arma-ekoizle sionista bati

Egoitza nagusia Basaurin duen enpresak IMI Systemi egin dio bidalketa. Armagintzan bakarrik aritzen da Israelgo Estatuko konpainia hori.


Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.
 


Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]


Eguneraketa berriak daude