Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin


1986ko uztailaren 13an
Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas
Amaia Iturbide idazleari elkarrizketa
Bilbotik Euskal Herriari lehen liburua olerkari gazteak
Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin
Amaia Iturbide bilbotarra da eta duela gutxi "Eskilararen bi aldeetan" izenarekin poema libarua kaleratu du "Erein"en.
Amaia Iturbide "Ttu-ttuá" aldizkarian argitaratutako poema batzuren bidez ezagutu nuen. Beraren izena azkenengoz Jakin aldizkariaren "Galizia" izeneko zenbakian ikusi dut, Hörderlin germaniar poetari buruzko saio baten egile. Berak kontatu didanez, orain Mishimari buruz zerbait egitekotan dabil, liluratuta bait dago, herri honetan beste asko bezala, idazle japoinarrarekin. Beroni buruz hitz egiten amaitu dugu ordu t'erditako solasaldia. Hasieratik hastearren, liburua zelan sortu den galderarekin abiatzen gara.
Eraginak
"Nik Euskal Filologia egin dut–diost–, Lehen mailan nagoela Jon Kortzar dut irakasle eta orduan barruan pospolua pizten zait. Zergatik ez idatzi? Eta idazten hasten naiz. Hirugarren mailan Joni erakutsi nizkion poema batzu eta bera kritiko ona bezala portatu zen, argi eta garbi esan bait zidan zeintzu ziren onak eta zeintzu txarrak. Beraz, esprimitu eta esprimitu egin ondoren, azkenean bost poema geratu ziren".
Ez da hain normala izaten zer nori zor zaion argiro esatea. Amaiak konplesu barik azpimarratzen dit Kortazarren laguntza eta baita Atxagaren eragina ere.
"Atxagari kristona zor diot, nire ustez "Etiopia" da-eta euskal libururik hoberana, edo, beno, niri gehien gustatu zaidana behintzat. Eragin hori ez da liburuan errez ikusten kritiko fina ez baldin bada norbera. Senarrarekin ere zordun nago, bera literaturan ari da eta bera da nire kritikoa. Beste eragin batzu sarreran aipatzen diren idazleenak dira".
Ezer galdetu gabe azaldu dit Amaiak tituloa, egitura eta sarrerako poetan arteko zerikusia. Benetan lagundu egin dit esandakoak liburua hobeto ulertzen. Hara laburtuta azalpen hori.
Liburuaren tituloa giltzarri
"Ni Bilbon bizi nintzen etxean eskailerak mutur bi zituen. Eskailerapean, behekaldean edo, trabena dago; goikaldean, aldiz, neu bizi naiz, neure ama eta amomarekin. Mundu bi dira, eskaileraren alde bi, tabrena eta bestea. Kezka, berriz, zera da, alde biok lotzea. Lehen aldea liburuaren lehen zatiari dagokio eta bigarrena bigarrenari. Erdian badago poema luzetxoagoa, zubi lana egiten duena, alde biak lotuz, hogeitamargarren orrialdekoa alegia. Atarian aipatzen diren poetak, Aresti eta Eliot, tabrenako mundua dira, mingarria, eskeptikoa, ene izebarena; Hörderlin eta Lauaxeta beste mundua dira, amamarena, leunagoa, erromantikoagoa, mina tenueagoa den mundua alegia".
Nahiko argi geratu dela liburuaren egitura, interagarria eritzi diot apur bat oharren zergatia azaltzeari, ez da-eta arrunta poesi liburuek orrilade oinak oharrez horniturik izatea.
"Liburuaren historia kontatuko dizut. Hasieran Pamielara bidali nuen. Bederatzi hilbatetan beraiek izan ondoren poema batzu argitaratu zizkidaten gehigarri batetan, pentsa! Gero Ereinera bidali nien. Hor baietz esan zidaten, argitaratuko zidatela baina hobe zela oharrak ipintzea, bestela poema batzu ilunegiak zirela eta. Horrelaxe sortu zen hori".
Gaiak berak eramaten gaitu poemon ezagugarri bi komentatzera. Batetik, iluntasunaren; bestetik, hain laburrak izatearena. Zalantza adierazten diot, ez ote zaion inpotentziari zor poemak sarritan hain laburrak izatea, ala, bestela, estetika arazo hutsa ote den.
Poema laburrak?
"Iluna izateaz, beharbada bai. Kontua da zenbat irakurketa egin behar diren edo non dauden klabeak. ARGIAn adibidez, egin zidaten aipamenean "zain" hitzaren erabilera okerretara ulertuta agertzen da. Poema laburrak egitearena? Nik lehen pintatu egiten nuenez, detilez osatzen ditut gauzak, luma pintzelaren ordez hartu dudala esan daiteke, beraz, buelta asko eman ondoren poema laburrak ateratzen dira. Badago horretarako beste pare bat arrazoi, bat, Jonek berak esan zidan hobe zela hasieran poema laburrak egitea, eta, bi, "Haikuak" direlako poema japoniarrak oso maite ditudala. Gainera ni hasieran nago".
Azkenean agur esateko ordua heldu da. Joan baino ea zertan dabilen galdetzen diot, ea zer sentitu duen liburua argitaratuta berrirakurri eta berrirakurri egitean, ea ez ote duen aldatzeko asmorik edo. Berak eskaileraren alde bietan jarraitzeko asmoa duela erantzun dit, mundu bi hoiek lotzen lortzeko ahaleginetan, –ez ei dena bat ere zeregin erreza– saiatuko delarik. Nik nire aldetik bide horretan benetan asma dezala gura nuke.
E.JIMENEZ
41


GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakITURBIDE1
PertsonaiazITURBIDE1
EgileezJIMENEZ3Kultura

Azkenak
Hegazkinez bidaiatzea trenez baino 26 aldiz merkeago izan daiteke Europan

Europa barruan hegaldiak hartzea trenez bidaiatzea baino 26 aldiz merkeagoa izan daiteke, 31 herrialdetako 142 ibilbidetan oinarritutako Greenpeaceren ikerketa baten arabera. Hegaldien zerga pribilegioei egotzi die desparekotasuna, eta trenbidea merketzeko neurriak eskatu ditu.


Belfasteko Kneecap musika taldea jo-puntuan: epaiketak, zentsura, jazarpena...

Israel Gazan egiten ari den genozidioaren aurkako mezuak adierazteagatik mota askotako errepresioa jasan du Irlandako Kneecap musika taldeak: Liam Óg Ó hAnnaidh kidea asteazkenean epaitu zuten, Londresen emandako kontzertu batean Hezbollah miliziaren bandera... [+]


Gutxieneko soldata propioaren alde 138.495 sinadura lortu dituzte sindikatuek

ELA, LAB, ESK, Steilas, Hiru eta Etxalde sindikatuek aurkeztu dituzte Herri Ekimen Legegilearen sinadurak Eusko Legebiltzarrean. Orain pilota alderdien teilatuan dagoela esan dute, eta herritarren borondatea kontuan izatea eskatu diete.


Gazako genozidioan hildakoen %83 zibilak dira, Israelgo armadaren datuen arabera

Israelgo armadaren barne agiri batean agertzen diren datuek diote Gazan hil dituzten sei palestinarretatik bost zibilak direla, azken hamarkadetan aurrekaririk ez duen sarraskia izanik. Israelgo zerbitzu sekretuek maiatzean zioten armadak Hamaseko eta Jihad Islamikoko 8.900... [+]


Sexu erasoak “kopuruz eta intentsitatez handitu” dira Bilboko Aste Nagusian

Bilboko Konpartsek elkarretaratze jendetsua egin dute Arriaga Antzokiren aurrean azken egunetako eraso sexisten aurka egiteko. Konpartsek adierazi duten arabera, erasoak kopuruz eta intentsitatez handitu dira. Aste Nagusiaz gozatzera gonbidatu dituzte herritarrak, eta... [+]


Kartzelan jaioa eta Israelek eraila adin nagusitasunera iritsi aurretik: Youssef Al-Zuqen historia

Youssef Al-Zuq munduko preso gazteena izandakoaren bizitza Gazako zigor zikloaren ikur da. Al-Zug 2008an jaio zen kartzelan, ama atxilotu eta epaiketarik gabe espetxeratu ondoren. Uztailaren 12an hil zuten Israelen bonbardaketa batean.


Oporrak ere gaixotasun?

Abuztua heldu zaigu, irakurle. Oporretan zaude eta zuretzako denbora gehiago daukazu? Edo agian ez daukazu denborarik, oporrak planez bete dituzulako? Edozein modutan, kontuz! Egungo bizimoduaren psikologizazioak edonon sailkatzen ditu sindrome berriak, eta oporraldiak ez daude... [+]


Txikiren eta Otaegiren mural bati eraso egin diote Durangon

Durangoko Ernaik salatu du Txiki eta Otaegiren muralaren kontrako erasoa. Ostegun arratsaldean murala berregiteko dei egin dute.


Nazien kontzentrazio esparruetan palestinar zapia ezin dela jantzi ebatzi du Alemaniako epaitegi batek

Turingia estatuko Auzitegi Gorenak ebatzi du Buchenwald konzentrazio esparruko memorialak eskubidea duela kufija daraman edonori sarbidea ukatzeko, "judutar ugariren segurtasuna" arriskuan jarri baitezake.


AEBek beltzez margotu dute Mexikoko mugaren hesia haren tenperatura igo eta migratzaileak pasatzea saihesteko

Mexikoko mugako hesia beltzez margotu du AEBetako Gobernuak. Lehenengo brotxakadak ematera bertaratu da Segurtasun Nazionaleko idazkaria bera, Kristi Noem. Neurri horren bidez, hesiaren tenperatura igo nahi dute, eta horrela migratzaileen pasabidea zailtzeko.


Ibai Iturria Garmendia, mendi gidaria
“Jende asko ez da modu egokian joaten mendira, kezkagarria da”

Garmendi mendi gidaritza zerbitzuaren bitartez zeharkaldi eta ateraldiak antolatzen ditu Ibai Iturriak. Argitara eman diren datuekin kezkatuta, mendian "kontzientziaz eta arduraz" jokatzearen beharra azpimarratu du.


2025-08-21 | Gedar
Zumaiako Bedua jatetxeko esplotazioaren testigantza gehiago bildu dituzte

Ez kobratzea, nagusiaren senideen etxeak garbitu behar izatea, lantokian lo egin behar izatea, irainak... Luxuzko jatetxeko esklabotza-baldintzen lekukotzak argitara ateratzen jarraitzen dute Urola Kostan.


Israelek Gaza hiria okupatzeari ekin dio, Hamasek azken su-eten proposamena onartuta ere

Erakunde palestinarrak astelehenean jakinarazi zuen ohar batean Egiptoko eta Qatarreko bitartekariek proposatutako su-eten akordioa ontzat jo duela. Israelgo armadak, ordea, dagoeneko inguratuta dauka Gaza hiria, eta han dauden palestinarrei urriaren 7ra arteko epea eman die... [+]


Eguneraketa berriak daude