Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin

2021eko uztailaren 23an

Amaia Iturbide idazleari elkarrizketa
Bilbotik Euskal Herriari lehen liburua olerkari gazteak
Eskaileraren bi aldeetan Amaia Iturbiderekin
Amaia Iturbide bilbotarra da eta duela gutxi "Eskilararen bi aldeetan" izenarekin poema libarua kaleratu du "Erein"en.
Amaia Iturbide "Ttu-ttuá" aldizkarian argitaratutako poema batzuren bidez ezagutu nuen. Beraren izena azkenengoz Jakin aldizkariaren "Galizia" izeneko zenbakian ikusi dut, Hörderlin germaniar poetari buruzko saio baten egile. Berak kontatu didanez, orain Mishimari buruz zerbait egitekotan dabil, liluratuta bait dago, herri honetan beste asko bezala, idazle japoinarrarekin. Beroni buruz hitz egiten amaitu dugu ordu t'erditako solasaldia. Hasieratik hastearren, liburua zelan sortu den galderarekin abiatzen gara.
Eraginak
"Nik Euskal Filologia egin dut–diost–, Lehen mailan nagoela Jon Kortzar dut irakasle eta orduan barruan pospolua pizten zait. Zergatik ez idatzi? Eta idazten hasten naiz. Hirugarren mailan Joni erakutsi nizkion poema batzu eta bera kritiko ona bezala portatu zen, argi eta garbi esan bait zidan zeintzu ziren onak eta zeintzu txarrak. Beraz, esprimitu eta esprimitu egin ondoren, azkenean bost poema geratu ziren".
Ez da hain normala izaten zer nori zor zaion argiro esatea. Amaiak konplesu barik azpimarratzen dit Kortazarren laguntza eta baita Atxagaren eragina ere.
"Atxagari kristona zor diot, nire ustez "Etiopia" da-eta euskal libururik hoberana, edo, beno, niri gehien gustatu zaidana behintzat. Eragin hori ez da liburuan errez ikusten kritiko fina ez baldin bada norbera. Senarrarekin ere zordun nago, bera literaturan ari da eta bera da nire kritikoa. Beste eragin batzu sarreran aipatzen diren idazleenak dira".
Ezer galdetu gabe azaldu dit Amaiak tituloa, egitura eta sarrerako poetan arteko zerikusia. Benetan lagundu egin dit esandakoak liburua hobeto ulertzen. Hara laburtuta azalpen hori.
Liburuaren tituloa giltzarri
"Ni Bilbon bizi nintzen etxean eskailerak mutur bi zituen. Eskailerapean, behekaldean edo, trabena dago; goikaldean, aldiz, neu bizi naiz, neure ama eta amomarekin. Mundu bi dira, eskaileraren alde bi, tabrena eta bestea. Kezka, berriz, zera da, alde biok lotzea. Lehen aldea liburuaren lehen zatiari dagokio eta bigarrena bigarrenari. Erdian badago poema luzetxoagoa, zubi lana egiten duena, alde biak lotuz, hogeitamargarren orrialdekoa alegia. Atarian aipatzen diren poetak, Aresti eta Eliot, tabrenako mundua dira, mingarria, eskeptikoa, ene izebarena; Hörderlin eta Lauaxeta beste mundua dira, amamarena, leunagoa, erromantikoagoa, mina tenueagoa den mundua alegia".
Nahiko argi geratu dela liburuaren egitura, interagarria eritzi diot apur bat oharren zergatia azaltzeari, ez da-eta arrunta poesi liburuek orrilade oinak oharrez horniturik izatea.
"Liburuaren historia kontatuko dizut. Hasieran Pamielara bidali nuen. Bederatzi hilbatetan beraiek izan ondoren poema batzu argitaratu zizkidaten gehigarri batetan, pentsa! Gero Ereinera bidali nien. Hor baietz esan zidaten, argitaratuko zidatela baina hobe zela oharrak ipintzea, bestela poema batzu ilunegiak zirela eta. Horrelaxe sortu zen hori".
Gaiak berak eramaten gaitu poemon ezagugarri bi komentatzera. Batetik, iluntasunaren; bestetik, hain laburrak izatearena. Zalantza adierazten diot, ez ote zaion inpotentziari zor poemak sarritan hain laburrak izatea, ala, bestela, estetika arazo hutsa ote den.
Poema laburrak?
"Iluna izateaz, beharbada bai. Kontua da zenbat irakurketa egin behar diren edo non dauden klabeak. ARGIAn adibidez, egin zidaten aipamenean "zain" hitzaren erabilera okerretara ulertuta agertzen da. Poema laburrak egitearena? Nik lehen pintatu egiten nuenez, detilez osatzen ditut gauzak, luma pintzelaren ordez hartu dudala esan daiteke, beraz, buelta asko eman ondoren poema laburrak ateratzen dira. Badago horretarako beste pare bat arrazoi, bat, Jonek berak esan zidan hobe zela hasieran poema laburrak egitea, eta, bi, "Haikuak" direlako poema japoniarrak oso maite ditudala. Gainera ni hasieran nago".
Azkenean agur esateko ordua heldu da. Joan baino ea zertan dabilen galdetzen diot, ea zer sentitu duen liburua argitaratuta berrirakurri eta berrirakurri egitean, ea ez ote duen aldatzeko asmorik edo. Berak eskaileraren alde bietan jarraitzeko asmoa duela erantzun dit, mundu bi hoiek lotzen lortzeko ahaleginetan, –ez ei dena bat ere zeregin erreza– saiatuko delarik. Nik nire aldetik bide horretan benetan asma dezala gura nuke.
E.JIMENEZ
41

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaLiburuakLiteratur l
GaiezKulturaLiteraturaArgitalpenaPoesia
GaiezKulturaLiteraturaIdazleakITURBIDE1
PertsonaiazITURBIDE1
EgileezJIMENEZ3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Euskararen konplizeak Gasteizen

Cira Crespo

Efemeridea: Nafarroako 13 kide kanporatu zituen alderditik EAJren batzar exekutiboak

ARGIA

Efemeridea: Maurizia Aldeiturriaga Zabala pandero jole eta abeslaria hil zen Zeberion

ARGIA

"Zukak puruki ezabatzen du sexu identitatea eta, hikak, aldiz, eraikitzen"

Miel Anjel Elustondo

Gregoren bakarrizketa umoretsua Amillubi festan

ARGIA

Efemeridea: Monika Lekunberri Uriona jaio zen Galdakaon

ARGIA

Azkenak

2024-05-18 | ARGIA

"Ez da 'zistitis', Manolo da"

MULTIMEDIA - BTN

2024-05-18 | ARGIA

Gregoren bakarrizketa umoretsua Amillubi festan

MULTIMEDIA - ekitaldia

2024-05-17 | Jon Hidalgo Gereñu

Netanyahuk ez dauka “gerra osteko” planik Gazarako

Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak publikoki leporatu dio Netanyahuri “gerra” amaitzerako planik ez izateak Israel behartuko duela Gazan kontrol militar eta zibila inposatzera. Palestinako Aginte Nazionalaren egitekoari buruzko eztabaidak talkak sortu ditu... [+]

2024-05-17 | Beranduegi

4x16: Nire kebaba defendatuko dut

MULTIMEDIA - Beranduegi

2024-05-17 | ARGIA

LGTBIfobiaren aurka egingo dute ostiral arratsaldez manifestazio ugaritan

LGTBIfobiaren aurkako eguna da maiatzaren 17an eta arratsaldez mobilizazio ugari izango dira Euskal Herrian barrena. Albistearen bukaeran ematen dizuegu horietako batzuen berri.

Eguneraketa berriak daude