Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2025eko ekainaren 20an

Agustin Ibarrola, salaketa eta konpromisoa

1986ko ekainaren 22an

Inprimatu

Kazetaritza independenteak herritarren babesa du arnas

Egin ARGIAkoa

Agustin Ibarrola eskultoreari elkarrizketa

Agustin Ibarrola, salaketa eta konpromisoa
Agustin Ibarrolak Oman, Santimaminetik gertu gertu dagoen haran zoaragarri eta zorionez ezezagunean, daukaten baserrietxean hartu nau, goizean goiz. Kafea edan bitartean berrehun diapositiba edo ikusi ditugu. Ezezaguna, benetan, Agustinen obra niretzat, beste askorentzat legez. Oman pintatu duen basoa, diapositiben bidez ikusten dudalarik Ibarrolaren munduan sartuz noa, beraren lankeraz jabetuz, munduarekiko duen ikuspegian murgilduz. Madrilerako prestatzen ari den obra ere ikusi eta komentatu dugu elkarrekin. Gero txoripitoa abiarazi dugu. Hara esan didanaren zati bat.
GALDERA: Zure obrari buruzko irudiak aurreritzietan oinarrituta dagozela esan daiteke. Grabatugile izatera mugatu zaituzte, nolabait esatearren; zein da, beraz, Agustin Ibarrolaren alde ezezaguna?
ERANTZUNA: Ezezaguna den nire obraren zatia da funtsezkoena, nik uste. Formato handian burututako obra da hori, hots, grabatuetatik kanpo dagoena. Esate baterako, herriz herri erakutsi izan dudan obra, Aste Kulturalak direla eta, mugatua izan da, neure indar hutsez eta formatoak mugatuta egin bait ditut. Arte galerietan erakutsi izan dut obra handiaren zatiren bat, baina arte aretoetara oso lagun gutti joaten da. Artearekin arduratutako gutxiengoek baino ez dute ikusi obra hori. Garrantzidun obra ez da lar zabaldu. Beste zati bat ere badago gero, ezezaguna dena berton, "Equipo 57" delakoko taldekide bezala eginda dudana, alegia. Madrilen une honetantxe zabalik dagoen erakusketa batetan, "Tendencias Alternativas" edo halakoren bat, Museoko Zuzendariak katalogoan esaten dituen gauzetariko bat zera da, "Equipo 57" sortzea izan zela 1957.urtean Europan, arte mailan, gertaerarik garrantzitsuena, ni neu taldekide-sortzailea naizelarik mugimenduan.
GALDERA: Zer dela eta taldearen garrantzi hori?
ERANTZUNA: Bada, Francoaldian Abanguardia Historikoaren historia osoa bereganatzen zuen taldea izateagatik Gonzalez Roblesek diskriminatua izan zen, Kanpo Harremanetarako komisario politikoa zelarik bera. Beraz, komunista izatearen akusazioa leporatu zigutelarik, ni neu atxilotua izan baino lehen ere, miseriarik gorrienean murgildu arazi gintuzten. Gerora, Francoaldiak artearen arloan ezagutza ezaren itsasoan murgildu arazi zuen guztia, gero, transizioaldian, ez da inor ere hori berreskuratzen arduratu, ezta oroimen historiko legez ere ez, sikiran. Hara zergatik garen ezezagunak!, beno, edo errealitateari larregi egokitzen ez zaizkion aldeetan baino ez ezagunak. Esatebaterako, Franquismoak imagina zehatza eransten didalarik, onerako zein txarrerako, imagen hori berberori gordetzen segitzen dut, publikoki behintzat: aktibistarena alegia. Ezein indar politiko ez da benetan arduratu jendearen benetako izakera berreskuratzen. Zaragozan gertatu zitzaidana, alkate batek debekatu egiten du nire erakusketa, atentatua gertatu denez eta ni euskotarra naizenez, lotu egiten bait ditu gertaera biak. Beraz, nirekiko imagina etarra batenaren antzekoa da batzuren begietara.
GALDERA: Zein da "Equipo 57" delako taldearen garrantzia? Zer zela eta gertatu zen akontezimentu honen sorrera?
ERANTZUNA: Akontezimentua, bada, norbanakokeria eta etsipenaren apologiaren nagusigo ideologikoaren erdian, -pinturagintzan joera informalistetan edo espresionismo abstratuarenetan gauzatzen zena, ordurako garbi zegoelarik gainera EEBBek artearen bidez heuen ideologia nazioartekoa bihurtzeko ahaleginetan zebiltzala-, espresionismoaren eta beste zenbait joeraren, hala nola konstruktibismoa, alde konprometituak berreskuratzeako beharra geneukala esateko ahotsa altxatu genuen Parisen. Konpromiso hori gizarte berri ez burges batekikoa zen, gizarte horretarako gizaki berriarekiko zen koupromiso hori; eta arte eta kultura berri batekikoa ere. Artista langilea zela eta era berdinean egin zitekela urbanizazio bat nahiz kuadroa, nahiz aulkiak, nahiz beste edozer; gizakiak habitatuko zuen espazioa diseinatuko zuen artistak.
GALDERA: Teoria horrek Bathause delakoarenak gogorarazten dizkit.
ERANTZUNA: Begira, Bathause gauza bat izan zen, gizarte kapitalistakoa, konstruktibismo errusoak, berriz, lehen urteetan ezarpen erreala izan zuelarik sobiet iraultzaren ondorioz. Marko hartan posiblea izan zen abanguardia artistikoa eta errealitate sozialaren arteko sinbiosisa. Gero hori desitxuratu eta errealismo sozialista apologetiko bihurtu zela? Azken arte moeta horrek alde egiten zuen kontrustibismo sobietarraren proposamen aurreratuetatik. Gure ahots hori, lehen esan dugunera itzulita, iraultzaileen ideiok, ezkerraren kontzeptua artean erribindikatzeko izan zen.
GALDERA: Zelan dago kontzeptu hori, "ezkerra artean", egun? Badirudi modaz kanpo geratutako ideiak direla hoiek, prestigio bakoak edo.
ERANTZUNA: Mundu kapitalistak korronte ideologiko jakinen alde eta galeria handien bidez zurpertutako korronteak ditugu egun modan direnak, bai zerga ordainketei ekiditeko, bai fundazioen bidez, bai museoen bidez, bai gobernuen politika of izialaren bidez, jarri direlarik modan. Guzti horrek Abanguardia Historikoek erreibindikatutako errealitatearekiko konpromezu hori gabeko artegintza menperatzailea eman du, egia bada ere artegintza hori historian zehar Abanguardiak gauzatutako ikerketetan oinarritzen dela.
GALDERA: Hori diozula, beste hau bururatzen zait, ea Euskal Herrian berton ere instituzioek ez ote duten artea heuren fatxadei barniza emateko erabiltzen, teleberrietan ateratzeko, e.a.
ERANTZUNA: Euskal Herrian abanguardia zer izan zen harexen izpirituaren esperientzia ederra dugu, Frankismoaldian egiten ziren aste kulturaletan, esate baterako, oinarria artista plastikook izan ginen.
Asteotan gure kultura eta folklorea errebindikatu ezezik kantaldiak eta egiten ziren, kantaldiok kontsignak oihukatzeko, txapele tan presoentzako nahiz grebalarientzako dirua biltzeko leku aproposa izaten ziren. Hortxe dugu orduko euskal kantagintza ere, lekukotzat. Orduko gure ilusioa zera izaten zen, marko politiko berria sortutakoan artistok euskal erakunde berrien politikagintzan esku hartzea izango genuela, bai eskoletan, bai irakaslegoaren hezkuntzan, bai beste hainbat arlotan. Egia esan, Garaikoetxearekin ere bildu ginen hasieran, proposamen bat egiteko. Eskolak zuzendu edo lagundu nahi izan genituen. Ni neu Arte Ederretan ibili ninizen irakasle. Baina kalera joatea, ez zidaten beste biderik utzi, hasieran, soldata eskasarekin, neure klasea izan nuelarik, gero beka bat eman gura izan zidaten, bazter batetan zokoratuta lan egin nezan, eskolarekiko harremanik gabe ia ia, programatik kanpo. Zer gertatzen da hor, bada? Ez dietela ardura artista errealitatearekin harremanetan sartuta bizi dadin. Abanguardiaren oinarrizko irakaspen hori ahaztea gura dute. Gizarte aldaketaren aldeko konpromezua izan behar dugu artistok.
GALDERA: Instituzioek egindako lana positibotzat jotzen zigun Kultur Kontseilariak "urtekaria" delakorako elkarrizketa egin.genionean. Zer deritzozu?
ERANTZUNA: Instituzioek egin duten bakarra Zerbitzuak kudeatzea izan da, galeriak hartu bait dituzte laguntzailetzat. Ez deritzot ondo; galeriek, onak izanda ere, beti izaten bait dute interes pribatua, eta gainera diru publikoa erakunde publikoetan eraibili beharra daukagu. Artistak esku hartu gura du artegintzarekiko plangintzetan, kulturarako azpiegitura sortzen laguntzeko. Lehenago esan bezala, Garaikoetxeari alternatiba bat aurkeztu genion, bertan Artista Kontseiluak sortzeko eskatuz, instituzioen maila guztietan, -udalak, diputazioak, autonomikoak-, profesionalok geu izan gintezen, ardura osoarekin, plangintzaren ardatza.
GALDERA: Entzuna dizut, Gernikan, kultur azpiegitura horri buruzko proposamena. Zein izan da erantzuna?
ERANTZUNA: Azkenean, Legebiltzarrean, KKO- onetsi egin zen Kulturaren Kontseilu Orokoastakeria rra sortaraztea, baina alderdi politikoek aukeratu behar zituztelarik kontseilukideak. Aberrazioa deritzot horri, dirigismo politikoa bait da, partiduek auniztasuna, independentzia eta halako baloreen ordezkotzat interes pribatuak ipintzen dituzte eta. Profesionalek heurek osotu beharko lituzkete kontseiluak. Begira, kontseilu horietariko bat arte kritiko legez hasi eta Euskal Eskolaren mogimendua apurtzera zuzendutako komisario politikoa baino besterik izan ez den bat da, hain zuzen ere, marxismo eta ezkerreko artisten prestigioari azpia jatera zuzendua. Nor den? Idatz ezazu, Edorta Kortadi. Liburu batetan, (erdal edizioa erahusten dit), "Arte Vasco" titulotzat duenean, alegia, plagiatu egiten dit. (Zer plagiatu ei dion erakusten dit, liburu horretako 173. orrialdeko parrafo osoak hitzez hitz, kapituloaren tituloa bera ere, "Galeria Tissli'' delakoak, Oviedokoa, 1972. maiatzaren 17tik 31rarteko eratutako erakusketarako Agustin Ibarrolak idatzitaho katalogoan agertzen diren berberak dira). Dilamatzera dedikatu da Edorta Kortadi, batez ere ni neu difamatzera, nire obra nagusia grabatuak direla delako tesisa iraunaraztera ekin dion horietarikoa bait da. Beraz, Kortadi horren berehalako dimisioa eskatzen dut. Beste edozeri ekin eta utz dezala euskal artea, intolerablea bait dira halako plagioak. Gainera ez da beraren testu propiak izateko gai ere.
GALDERA: Aurkezten duzun alternatibaren aldeko indarrak bideratzeko artisten elkarte moetaren bat edo, posible ikusten duzu?
ERANTZUNA: Une honetan oso etsituta nago. Hainbat elkartetan izan naiz urteetan eta etaipena urteetan, hala nola, Danok, Hemen, Orain,.... Francoaldian. Eraketa bide ugari izan dira, baina diktaduraren azken urteetan eta transizioko lehenetan, indar boteretsuenak sistematikoki oztopoak sortaraztera ekin diote. Euskal Herrian EAJ dugularik indar hori, ezinezkoak gerta daitezke artisten eraketarako bide propioak, ezin izan da beste biderik aukeratu, edo erabateko enfrentamentuarena, bide honetakoek ezin izan dutelarik instituzioetan esku hartu, edo, bestela, guztiz fidelak izatearena.
GALDERA: Beharbada ezkerreko artistak direlako gehiengoa dateke eraketaren bildur hori.
ERANTZUNA: Ez dut uste. HBren kontsignei itsuki jarritu zaizkion artistak ere sarituak izan dira, EAJ kontresanak sorrarazteko asmoa du bide batez halako lustrea ematen diotelarik beren ihardun kulturalari instituzioek. Hasieran ahaleginak egin nituen, Basterretxearen bidez, artistok bil gintezen; orain, berriz, nekatuta nago. Ni neu ere erabili egin gura izan naute, heuren politika prestigiatzeko gazteen aldeko sariketetan epaile izanez eta, baina gerora konturatu egin naiz eta ez dut parterik hartzen, hain lotsagabekoa bait zen egiten zen nire pertsonaren orkestazioa, hots, prestigiodun ezkertiar artista izatearena eta guzti hori. -
GALDERA: Bestalde, "Guernica Gernikara" mugimenduan ere ibilia zara eta hor ere gorabehera eztabaidatsuak izan dira.
ERANTZUNA: Guk "Guernica Gernikara" eskatu genuen, baina testuinguru zehatzean, hots, kulturaren hiria sortzea eskatzen genuen. Hiri horren inguruan kultur azpiegitura osoa sortu beharra zegoen; areago, Cuencako museoaren antzeko bat ere eskeini genion Jaurlaritzari, baina Labaien jaunak uko egin zion gure proposamenari, aldi berean uko egiten ziolarik gure ondarea hobetzeari. Ni neu kezkatuta nago, ez bait dago Euskal Herrian orain egiten nabilen obra bezalakorik hartzeko gai den eraikuntzarik. Gure orduko proposamenean hori ere sartzen zen, leku egokiak atontzea, kanpoko obrak erakutsi ahal izateko, kanpokoei bertokoa erakutsi ahal izateko, ekintza artistikoen bidez Berpizkundea zuzpertzeko, e.a. Baina jaramonik ere ez digute egin. Museoekin ere kezkatuta nago. Ez dute nire obrarik erosi, gazteago edota ospe ttikiagodunen bospasei obra dutenean Bilboko Museoan. Zer dela eta izan naiz baztertua, Francoren garaian askatasunaren alde gartzelaldia, errepresioa, zentsura, e.a. jasandakoa izanik neu? Beno, museokoan kezkagarriena zera da, ez dagoela zuzendaritza kolegiaturik, hortxe dago gakoa.
GALDERA: Hain baztertua izan zarelarik, zertatik bizi zara, nondik ateratzen duzu bizitzeko?
ERANTZUNA: Lehen Arte Ederretako soldata miserabletik bizi ginen, pozik, gustora nenbilelako han. Gero, hori galdutakoan, baserrietxe hau saltzear egon gara, ez bait ge neukan Aurrezki Kutxen maileguen paguari aurre egiteko aina dirurik. Orain Madrilen bospasei hilabete barru egingo dudan erakusketari esker bizi naiz, kezkaturik nagoela gainera, ea zelan ekarri gero erakusketa bertora, non erakutsi ez dago eta, lehen esan di zudan legez. Madrilen Euskal Herrian zelan tratatzen gaituzezten galdetuz gero, zer erantzun dezaket? Oteizari berari atzera bo ta diote, lehiaketa batetan eta formalismo hutsezko aitzakiaz, equn hemen dagoen egi tasmo artistikorik bikainena, hilerriarena alegia. Honetara ez da posible euskal arte aurreratua egiterik.
Aipagarria da une honetan munduan egiten ari den beiradura handienetarikoan, Gernikako Juntetxekoa hain zuzen ere, afizionadutxoak dabiltzala; hori diru publikoarekin lotsagabeki jokatzea da. Lotsagarria da Jun-Juatetxea tetxekoa. Beiradura horretako estetikan Ita liako Faszismoaren estetikara itzuli dira, es tetika hori faszista da goitik behera, jaun txuen ideologiaren zerbitzupean. Euskal Herriarekiko ikuspegi onartezina, kretinoa eta irreala eskeintzen da beiraduran. Aurrekaldean jauregiak eta gazteluak agertzen dira eta, han, atzekaldean baserrietxeak, jauntxoen egoitzak euskal munduaren zentroa balira edo izanak balira bezala. Zer uste izan dute horiek, bada, heurak bezain kaikuak garela eta, ondorioz, geuri aginduz gero gure ikuspegi ideologiko pertsonala ipin genezakela ala? Gu ez gara heurak bezain hestuak, halakorik egiteko ez behintzat.
Gaur eta hemen, sekulako tradizio historikoa dugularik, funtzionarioak baino ez dira bizi arte munduan bizibidea izanda, klaseak emanez, batez ere. Edozein titulorekin klaseak ematen ari dira artista batzu eta besteak goseak hiltzen dagoz.
Edorta JIMENEZ
27-31

Gaiez\Kultura\Artea\Eskultura\Eskultoreak\IBARROLA1
Pertsonaiaz\IBARROLA1
Egileez\JIMENEZ2\Kultura

ASTEKARIA

1109. zenbakia

1986ko ekainaren 22a

ASTEKARIA PDF-an

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Irunen alarde gatazkarik ez dagoela diotenen asmoa da gaiari garrantzia kentzea, inor busti behar ez izateko”

Mikel Garcia Idiakez

Apartheid isilaren geltokiak

Maria Ortega Zubiate

“Erabiltzen gaituzte herriok folklorismorako: landa, animaliak edo euskalkia bera”

Amets Aranguren Arrieta

“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

dantzan.eus | Aritz Ibañez

“Ezin dugu prekaritateaz hitz egin metafora ulertezinekin”

Larraitz Fagundez Osa

Azkenak

2025-06-20 | Jon Fernández González

Arabako Mahastiak sor-markari behin betiko itxi dio bidea Espainiako Auzitegi Gorenak

EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak ezetza eman zion ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteak bultzatutako sor-markari. Elkarteak helegitea jarri zion ebazpenari, eta orain Espainiako Auzitegi Gorenak ezetza berretsi du.

2025-06-20 | Jenofa Berhokoirigoin

Beskoitzen ikastola eraikitzeko lursaila eskuratu du Seaskak

Ikastola 2013an sortu zuten eta ondoko urtean jarri zuten prefabrikatu bat herriko etxearen lursail batean bertatik bideratzeko ikaskuntza. 2022an eraikin sendo bat eraikitzeko proiektua aurkeztu zuten, baina herriko kontseiluak ez zuen horrelakorik onartu. Gatazka gogorra egon... [+]

2025-06-19 | Sustatu

AA batek zenbat eta gehiago “arrazoitu”, orduan eta okerrago

Applen lan egiten duen ikertzaile talde batek adimen artifizialaren (AA) esparrurako egindako ikerketa baten emaitza argitaratu dute. Izenburu esanguratsua du: The Illusion of Thinking. Euskaraz, bere izenburu luzean, honela: Pentsatzearen ilusioa: arrazoitzeko ereduen... [+]

2025-06-19 | Xalba Ramirez | Irutxuloko Hitza

Desokupacyl enpresa Donostian dagoela ohartarazi dute

Desokupacyl desokupazio taldeak bideo bat argitaratu zuen atzo sare sozialetan, Luis Nuñez Mané burua eta beste hiru kide Donostian zeudela esanez. Bideoa, Kontxan grabatuta dago, eta “okupatutako” etxeak erostera bultzatzen du bertan Manék:... [+]

2025-06-19 | Xabier Letona Biteri

Ekialde Erdia

Mundua begira, Israelek eta Iranek elkarri erasotzen jarraitzen dute

Joan den ostiralean Israelek Iran eraso zuenetik, bi herrialdeek bata bestea erasotzen jarraitzen dute. Ali Khamenei Iraneko liderra hilko dutela diote Israeleko agintariek, AEBen parte hartze zuzena eskatzen dute, baina AEBetako lehendakari Donald Trumpek ez du oraindik erabaki... [+]

2025-06-19 | Jon Fernández González

Langileen eskubideek okerrera jo dute azken hamarkadan, bereziki Europan eta Ameriketan

Nazioarteko Sindikatuen Konfederazioak (ITUC) urtero argitaratzen duen txostenak langileen eta sindikatuen egoera globala gero eta okerragoa dela adierazi du.

2025-06-19 | Axier Lopez

Banco Santanderrek armagintzan eta genozidioan duen parte-hartzea salatzeko ekintza egin dute Azpeitian

Azpeitiko Elkar-ekin taldeak protesta ekintza egin du asteazken gauean. 1.000 kilo obra-hondakin utzi dituzte bankuko sarreran, hildakoak irudikatzeko panpinak jarri eta porlanez zikindu dute egoitza.

2025-06-19 | Euskalerria irratia

Iruñeko eta Gasteizko gertakarien gaineko erantzukizuna aitor dezala eskatu diote Espainiako Gobernuari

78ko Sanferminak Gogoan plataformak eta Gasteizko Martxoak 3ko ekimenak bat egin dute espainiar estatuak gertakari latz horietan bere erantzukizuna onartu eta biktimen aitortza ofiziala egin dezan. 'Estatua Erantzule!' izena darama kanpainak.

2025-06-19 | Jon Fernández González

Prostituzioa debekatzeko lege proposamena aurkeztuko du Espainiako Berdintasun ministroak irailean

Birritan saiatu da PSOE legea aurrera ateratzen. "Berriro ekingo diogu, beharra bertute bihurtu behar dela uste baitut. Benetan, unea dela uste dut", adierazi du Ana Redondo Berdintasun ministroak.

2025-06-19 | Urko Apaolaza Avila

BVE talde parapolizialak gutxienez 40 lagun hil zituen 1975 eta 1983 artean, Iñaki Egañaren arabera

Iñaki Egaña historialak Impunes (Txalaparta, 2025) liburuan dio frankismoak talde parapolizialetara jo zuela errepresioa "itxurak mantenduta" ezartzen jarraitzeko, eta beren kideen "inpunitatea" azpimarratu du. Duela 50 urte sortua, bederatzi... [+]

2025-06-19 | Garazi Basterretxea

Teresa Zavaleta

“Euskararen bidez Euskal Herriko egoera politikoa ulertu nuen”

Argentinarra da, baina sustraiek errotzen dute. Euskararekin maiteminduta dago, 25 urterekin ikasten hasi zenetik. Arbasoetako batzuk Euskal Herrikoak zituen, Soraluzekoak eta Azagrakoak, eta bizpahiru urterekin hasi zen Arrecifeseko Euskal Etxera joaten; arbasoa sortzaileetako... [+]

2025-06-19 | Urko Apaolaza Avila

PSNko idazkariorde Ramón Alzórrizen dimisioak ustelkeria eta krisi politikoa Euskal Herrian kokatu ditu

María Chivite Nafarroako Presidentearen "konfiantza galdu" duela eta, Ramón Alzórrizek PSNko idazkariorde nagusi eta Nafarroako Parlamentuko bozeramaile izateari utziko dio. Bere bikotekidea Servinabar enpresan lanean aritu zela publiko egin ostean eman du... [+]

Faxismoaren aurka borrokan, munduan zein Euskal Herrian

Lanaren Ekonomia irratsaioan faxismoaren gorakada aztertu dugu, munduan eta Euskal Herrian gertatzen ari dena.

2025-06-19 | dantzan.eus | Aritz Ibañez

Papax Fagoaga, mutil-dantzaria 1970eko hamarkadatik

“Ezin nuen ulertu emakumeok herriko bestetan ezin genuela mutil-dantzetan parte hartu, horregatik hasi nintzen dantzan”

Elkarrizketa ilustratzeko erabili dugun argazki nagusia 1970eko hamarkadan hartua da. Erratzuko plaza festetarako apainduta ageri da, ezpelez atonduriko ohiko eszenatokiarekin eta etxetik etxera zintzilik, dilindan dauden xingolekin. Urrunean bi soinulari agertzen dira, Maurizio... [+]

2025-06-19 | Eneko Imaz Galparsoro

Aroztegiko Elkartasun Komiteak salatu du bi kidek jazarpenak eta irain matxistak jasan dituztela

Taldeko kideen aurkako eraso matxistak talde osoaren aurkako eraso gisa ulertzen dituela adierazi du Aroztegiko Elkartasun Komiteak. Komiteak salatu duenez, Aroztegiko epaiketara ikusle gisa sartu nahi zuen jendearen zerrendatik "Baztango mutil-dantzari talde... [+]

Eguneraketa berriak daude