Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2025eko ekainaren 09an
Antonio Zabala, Bertso Zaharren Artxiborik Behinena
Ezin jakin herri literaturaz eta bertsolaritzaz zer jakinduria izango genukeen orain, Aita Zabala 1960. urte irian bilaketa eta jasotze lanetan abiatu ez balitz. Zabala hasi ez balitz egingo ote zuen beste inork bera hain galanki burutzen ari den lana? Batek daki. Pello Errota eta Otañoren bertsorik ez zen galduko, baina bai agian Gaztelu, Saikola Txabalategi edo Anduagaren batzu. Horregatik, hainbeste lan egin eta informazio bildu duen Antonio Zabalarekin nahi genuen egon. Bere apalean, guzti hauek kontatu zizkigun:
Beste arrazoi bat eta ez azala, argitaratutako bertso-liburuak sortzen duen fenomenoa dugu. Bertsolari horren auzo, herri edo inguruko jendea, ikusiz halakoren bertsoak argitaratu direla, bere kabuz hasten da bertsolari haren bertsoak gogoratzen, adiskideei haietaz galdezka, eta liburua kaleratu eta aste batzuetara, nik harrapatu ez nituen bertso mordoxkaren berri iristen zait. Kaskazurirekin esate batera, horixe bera gertatu zitzaidan. Mendiko baserri galdu batetik jaso nuen liburua kalean zela penitentzia-bertso sail bat. Honek, jakina, eskatzen du, berrargitarapen bat egin behar baldin bada, lehengo liburua hobetzea, geroztik bildutako bertso eta pasadizoak sartzeko, erdaraz "edición corregida y aumentada" esaten dena. Askotan, norbaiten bertso erdia iristen da nere eskuartera, argitaratzen dut eta berehala bertso sail osoa datorkit, horregatik, bigarren argitalpenak ere kontuz egin beharrak dira.
Honetaz ari garenez, bi gertakizun kontatuko dizkizut. Behin batean Irazustak telefonoa jo zidan artikulu bat egina zuela esanez. Joan naiz, hasi naiz ikusten eta berehala konturatzen naiz han ez dagoela inon artikulurik, nobela mardul baten hasiera baino. Atañorekin ere antzeko zerbait gertatu zitzaidan. Aita Intzak ba omen zituela Iruñean bere idazki batzu. Joan nintzen Intzarena eta gero "Txantxangorri kantaria" izango zen hain liburu famatu eta ederraren irazkia eskutaratu zidan. Berehala, joan Atañorena eta idazten segitzeko eskatu nion. Orrazketa batzu eta halako liburua atera zen gero.
Halakoetan, eskolaren falta da nabarmenena, Uztapide batek ez zizun ez puntu ta ez komarik jarriko, eta askotan beregana jo behar zer esan nahi zuen zehazki jakiteko. Kapituloekin ere hala gertatzen da. Dena den, honek denbora eskatzen du eta nik ez dut astirik. Oraintxe bertan, bada 80 urteko baserritar bat, bere bizikizunak magnetofoian jaso dituena, eta Goierrin ere badira beste bi, baina hortik liburua kalean ikusi arte, oso prozesu luzea da, eta beta behar.
Guzti honek gauza bat dakar, ikasi egiten duzula, garai batean neretzat berriak ziren bertso zahar asko jasotzen nituen, ez dakiena rentzat dena ikasgai, baina denborarekin gauza asko jasotzen duzu. Lehen gehien bat herriz herri eta baserriz baserri ibiltzen nintzen bertso bila. Orain ez, zaila baita datu berriak sortzea, beharbada arratsalde oso bat pasatzen dut bertso asko dakien gizon edo emakume zahar batekin, baina neretzat ezezaguna bat edo bi, horregatik orain ez naiz hainbeste mugitzen. Nire joera hau izaten da: bertsolariaren iloba edo bilobena jotzen dut edota bestela herri horretako bertsozaleenena. Horrela bertso horiek zergatik jarri ziren e.a. jabetzen gara.
Gerra garaian, propaganda egiteko erabiltzen ziren bertsoak gehien bat, baina halere ez zen gehiegi aditzen. Bertso-paperen bat, irratian zerbait, egunkariren batean, "Eguna"n adibidez.
Baziren pasadizo bitxiak ere. Trintxera batetik bestera bertsotan aritzen ziren. Alkain adibidez, abertzaleen bandutik Amezketako artzai batekin aritu zen bertsotan trintxeratik trintxerara. Rekete batek hori toki frankotan gertatu zela omen zioen. Beregana jo nuen, baina ni iritsi baino egun batzu lehenago hil zen. Frentetik etxera bertsoak bidaltzea ere eguneroko gauza zen.
Garai hartan Zepai, Txapel, Basarri eta lehendik zetorren Lujanbio ibiltzen ziren.
Gertatzen zen bestetan ere norbaitek errietan ematea beren kuttunen bat aurrera pasa ez zelako. Behin Lopategi ez genuen finalerako utzi eta bizkaitar batzuk errietan egin ziguten Donostiako Parte Zaharrean.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Uxue Gutierrez Lorenzo
#3
Ordiziako Euskal Eskola Publikoaren komunitatea
#4
#5
Danele Sarriugarte Mochales
Azkenak
2025-06-09
Zigor Olabarria Oleaga
analisia |
National Geographic gutxiago, Kropotkin gehiago
Eskatutako kafea zerbitzatu zain nago tabernan, telebistan baleen inguruko dokumentala: “Arrak borrokan ari dira emea nork estaliko, borroka gordina eta arriskutsua, irabazle bakarra izango duena”. Soinu banda epikoak indartzen du ustezko gudaren intentsitatea... [+]
Amurrioko Correoseko postariek grebari eutsiko diote, enpresako zuzendaritzaren proposamena nahikoa ez dela iritzita
Langileek azaldu diote Aiaraldea Komunikabideari enpresaren proposamena ez dela konponbidea eta, horren ondorioz, hirugarren greba egunari eutsiko diote.
2025-06-09
Mattin Jauregi
Erleen dantza: Naturaren hizkuntza ahaztezina
Lurraren historian espezie askok komunikazio konplexuak garatu dituzte, baina gutxik dute erleen dantzaren pareko kode sofistikatua. Erle langileek elikagai-iturrien kokapena adierazteko erabiltzen duten dantza ez da soilik naturaren mirari bat, baita zientziaren begietatik... [+]
2025-06-09
Nerea Pagaldai Agiriano
Sorbeltza
Lo airean egiten duena
Askorentzat uda soinuaren egilea da hegazti hori eta, seguruenik, hau dela eta mila izen ditu Euskal Herrian. Hauetako batzuek bere ‘txrriiii-txrrriiii-txrriii’ kantu deigarriari egiten diote erreferentzia: txirritxori, zirringilo, irrigo edo kirrilo, adibidez. Beste... [+]
2025-06-09
Jakoba Errekondo
Gaitz erdi eta lotsa oneko nekazariak
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta etekinak jezteko moduko “natura” dugu gurean.
2025-06-09
Garazi Zabaleta
Basotxoa
Nafarroako ekoizle eta artisauen azoka berria Iruñeko Basotxoan
Ekoizleen eta kontsumitzaileen arteko zuzeneko harremanak sustatzeko asmoz azoka berria jarri du martxan Iruñeko Udalak, INTIA-Reyno Gourmetekin, Nafarroako Nekazal Produkzio Ekologikoaren Kontseiluarekin (NNPEK), Elikagai Artisauen Elkartearekin eta Bizilurrekin... [+]
2025-06-09
Iratzar Fundazioa
Amaieratik hasi. Euskal feminismoa, aldaketarako paradigma
MULTIMEDIA - solasaldia
2025-06-07
ARGIA
Euskara hutsezko plaza bete dute Ziburuko Azokan
1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]
2025-06-06
Jon Fernández González
EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da
Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei.
2025-06-06
Jon Fernández González
Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin
Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
2025-06-06
Maria Ortega Zubiate
Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen
Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.
2025-06-06
Xabier Letona Biteri
Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira
Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.
2025-06-06
Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk
Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.
Eguneraketa berriak daude