Manuel Maria Poeta Galegoa Bilbon: Oroimina Da Bidea

1986ko urtarrilaren 12an

Manuel Maria Poeta Galegoa Bilbon: Oroimina Da Bidea
Idazle ahaldun eta oparoa da Manuel Maria: hogeita hamar poesi liburu, zenbait narrazio, antzerki eta saiakera, Literaturaren arlo denak urratu ditu, eta sona haundia lortu dute honen lan batzuk: "Barriga Verde" antzerkiaren liburuak 3 edizio izan ditu, 15.000 ale saldu dira, eta agortuta dago orain.
Arestirekiko Erlazioa
Behin Aresti ezagutu zuelarik, euskaldunen eta galegoen arteko ezinikusiaz bere kezka agertu zion, eta hori gainditzen saiatuko zirela egin zuten promesa lagun biek: hiru soneto idatzi zituen Arestik horren grinaz, eta «cantiga» estiloko bertso batzu Manuel Mariak, eta Barakaldon Santiago egunean (Galiziaren Aberri Egunean) argitaratu zituzten. Azken abendu honetan, berriz, Arestiri omenaldia egin zion Barakaldoko «Rosalia de Castro» elkarteak, eta horrexek ekarri zuen berriro Manuel Maria Euskal Herrira.
Galiziar Poesiaren Bilakaera
Poesiaz mintzatzea maite du, eta galiziar poesiaren bilakaera horrela ikusten du berak:
Rosalia de Castro aurkitzen da galiziar poesia modernoaren iturburuan. Berarengan aurki daitezke mende honetako poesia lerratzen duten hiru ildo nagusiak: poesia abertzalea, poesia hiritarra deituko nukeena, eta poesia paisajistikoa.
Lehena, poesia abertzalea, Galiziaren defentsa bizi-bizia egiten duena, sarritan Espainiari edo Gaztelari kontrajarria, Rosaliarengan aurkitzen dugu, gero-Pondal poetarengan; bide horretan lerratzen dira gero Cabanillas bat, eta oraintsu Dario Xuan Cabana.
Poesia hiritarra deituan, Celso Emilio Ferreiro dugu adierazgarriena.
Oraintsuago, «Poemas pra construir unha patria», 1977koan, hizkuntzaren apurketa burutzen ahalegindu nintzen. «Os poemas labarada estrecida», 1980.ekoan,eta ondorengo liburuetan, nostalgiara eta oroiminera itzultzen den poesia lantzen dut.
Hirugarren lerro nagusia poesia paisajistikoarena da; ikaragarrizko indarra du paisaiak galiziar poesian: pertsona eta lurra bat egiten dira; sarritan sujerentzia ilunen bidez azaltzen da lurmina. Rosaliak hasi eta Pondal, Noriega, Novaneira bezalako poetek jarraitzen dute bide hau. Azken honen liburu bat, "Os Eidos", 1955ekoa, oso adierazgarria da zentzu honetan.
A.–Zuk zeuk ere ibilbide luzea egin duzu poesian, eta estilo desberdinak landu. Nola azalduko zenuke zure orainarteko lan poetikoa?
M.M.–Nire lehen poesi liburuak «Escola da Tebra» (Ilunpeko Eskola) deituaren barruan kokatu izan dira, poesia existentziaistaren ildoan. Geroago, 1957an. "Documentos persoais" liburua errealismoaren barruan kokatu izan dute kritikoek, ni sailkapen horrekin konforme ez nagoen arren; hizkuntza burokratikoaren parodia egiten nuen liburu honetan, hizkuntza hori gure egitura propioen gainetik, eta gu horren mende aurkitzen garela adierazi nahian.
A.–Esan ohi da lirismoaren berreskuratze hori dela azken poesia galegoaren ezaugarria. Nola ikusten duzu Galiziako poesia berria, ze talde ari da sortzen une honetan?
M.M.–Luzaro hitzegin beharko genuke galiziar poesiaren eboluzioaz, baina azken urteotakoa laburtzeko, esango nuke, 1975.eanVigon sortutako «Rompente» taldeak egin duela saio interesgarria: surrealismoa, idazkera automatikoa, eta 20. hamarkadako abangoardiak berreskuratu nahian hasi ziren, batez ere Vigoko lunpen-giroa poesiara eraman nahirik. Talde horretako batzuk rocka ere erabili dute asmo horren barruan...
Urte beretik aurrera, poesi lehiaketa inportanteak ematen dira Galizian, eta sari horien inguruan eman dira ezagutzera zenbait poeta gazte. Belaunaldi berria bide dator poesiara. Lirismoaren berreskuratzea ezaugarritzat duena. Agian poesia paisajistikoa deitu dugunaren jarraipena ere ematen du.
Nire ustez, talderik inportanteena. La Coruñakoa litzateke: Seoane, Xulio Bexar, Fernan Belo, Pilar Pallares, Cesareo Sanchez, Manolo Rivas.. dira izen batzuk; talde homogeneoa. Iiburu kolektiboak ere argitaratzen dituena, adibidez. "De amor e desamor" obra...
Vigon beste talde bat dago (Victor Baqueiro, Vilanova...), baina sakabanatuago aurkitzen dira.
A.–Bada beste arazo bat, Literaturarekin zerikusi haundia duena, galiziera idatziaren arau desberdinena. Ze arazo duzue gaur horretan?
M.M.–Hiru arau desberdin daukagu galizieraz idazteko: Akademia Galegoarena, ASPG Elkartarena, eta AGAL taldearena, «berrintegrazionismoa» edo «lusismoa» deitu izan dena.
Lehena da Xuntak babesten duena, eta beraz ofiziala, baina jakin behar duzue Akademia Galegoa ez dela Hizkuntz Akademia, Kultur erakundea baizik, eta bertan ez dago idazle galego inportanterik. Bigarrena, aldiz, galizierazko irakasleek bultzatua du, eta zenbait idazlek berea egiten duena. Eta hirugarrena, AGAL taldekoa edo «berrintegrazionismoa», portugesarekin hurbilketa proposatzen duena, zenbait ikasle, irakasle eta idazlek ere onartzen duena.
Pentsa ezazu galizieraz dugun astekari bakarrena, «A nosa terra», askatasuna ematen zaiola idazle bakoitzari arau batzuk edo besteak erabiltzeko. Baina horregatik hain zuzen, Xuntak ez dio subentziorik ematen.
Abagune zabalagoaren zain gelditzen dira beste erantzun asko, hemen laburtu ezin direnak. Jarraitu du bere bidea Manuel Mariak, eta bere azken poema-liburua utzi dizu esku artean
"Crucei o Gran Bilbao ou Gran Babel
coa lembranza viva coma brasa
dunha maxica verba inextingible
de Gabriel Aresti Segurola...".
"O camiño é unha nostalxa" liburuan, noizbait Bilbotik iragan zen arrastoa irakurri duzu poema batetan, eta berton izandako adiskidetasun baten froga. Beste poemen tituluetan–Caracas, Bretaña, Cataluña, Suiza–diaspora baten arrastoak, eta nostalgia bat - Lisboa–, galegoentzat beti erreferentzia den ziutatearen izena.

Karmelo LANDA
36-37

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakMARIA1
PertsonaiazMARIA1
EgileezLANDA3Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Athletic zuri ta gorria, zu zara nagusia, baina zertan?

Juan Aldaz Arregi

Kartzelako hormak zeharkatzen dituen ama-alaben arteko harremana hitz eta iruditara eramana

Estitxu Eizagirre

Izan bedi Nurenberg berri bat

Imanol Satrustegi Andrés

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Jenofa Berhokoirigoin

Jaioberrien orpo-proban gaitz gehiago aztertzera behartuko du Osakidetza Espainiako Gobernuak

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2024-04-28 | Jenofa Berhokoirigoin

BOLLOTOPAKETAK

Bollera subjektua erdigunean jartzera datorren hitzordua

Apirilaren 26, 27 eta 28 hauetan iraganen da Euskal Herriko bolleren topaketa, Leitza herrian. Izenak argiki dioen gisara bollerei irekitako jardunaldiak dira, baina, oro har, sexu/genero disidente oro da gomitaturik. Egitarau aberatsa eta askotarikoa ondurik, taldean... [+]

2024-04-28 | Olaia L. Garaialde

Gorputz hotsak

"Pianoa da konpainia izatea bezala, ez zara inoiz bakarrik sentitzen"

Musika klasikoa, regetoia eta rocka gustuko ditu Jakes Txapartegi pianistak (Hondarribia, Gipuzkoa, 2009). Itsua da, musika klasikoa jotzen du eta poliki-poliki jazza eta inprobisazioa ikastea gustatuko litzaioke. Etxean zuen teklatuarekin Pirritx eta Porrotxen “Maite... [+]

2024-04-28 | Axier Lopez

Dronea, munduko botere harreman desorekatuen ikur eta eragile

Giza asmakizun oro lez, onena eta txarrena egiteko gai dira. Baina, tamalez, dronea, beste ezeren gainetik, Mendebaldeko potentzia kapitalistek munduaren gehiengoa menpean jartzen jarraitzeko tresna nagusietakoa da. Zirrikitu teknologikoetatik haratago, funtsezko pieza da bizi... [+]

2024-04-28 | Miel Anjel Elustondo

Iñaki Soto. Erredakzioko kazetaritza ardatz

"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

25 urte beteko ditu aurten Gara egunkariak. Ez da erraz izan. Teknologiak ekarritako iraultzari neurria hartuagatik ere, Espainiako auzitegietako epaileek erabakitako oztopo arbitrarioek egunean eguneko jarduna baldintzatu dute. Mirari hutsa, Iñaki Soto zuzendariaren... [+]

2024-04-28 | Urko Apaolaza Avila

Migrazio eta Asilo ituna: Europaren legatu kolonialista denon begien bistan

Europar Batasunean berriki onartu den Migrazio Itunak, asko zaildu dizkie gauzak euren herrialdetik ihesi doazen eta asiloa eskatzen duten pertsonei. Eskuin muturraren tesiak ogi tartean irentsita, migratzaileentzako kontrol neurri zorrotzagoak onartu dituzte Estrasburgon,... [+]

Eguneraketa berriak daude