Hazparnen landutako perla

1985eko abenduaren 08an

Txomin Bonekin elkarrizketan.
"Bordaxuri" taldearen eskutik
Hazparnen landutako perla
Igande hotz batez hartu gintuen Baionako herriak. Theatre en Passage. Berton antzezten zuen «Bordaxuri» taldeak bere azken ikusgarria: "Itsas izar bat zen...". Oraingoan ere, Francis Basterot kudeatzaile modura, eta Jean-Pierre Lahirigoyen idazlearen laguntzaz Steinbeck-en «Perla» nobelatik egindako moldakuntza aurrerapausu inportante bat da. Espektakuluaren hirugarren emanaldia zuten, hala ere, garrantzi berezikoa Txomin Heguyk ondoren esplikatuko duenagatik. Hona berarekin izandako solasaren fruitua.
Argia.–Zein gauza berri suposatu dizue obra berri honek?
Txomin.–Bon, bai, ihaz jadanik pauso bat eman genuen gure zuzendariarekin, «Basajauna taulara eramaiteagatik, forma aldetik, eta aurten beste maila bat pasatu nahiz ibili gaituk. Bon, lehenik, nobela teatrora adaptatzea, hori lan berri bat duk guretzat, ez diagu inoiz ere talde lan hori egin; beti edo istorio zahar batzu, edo antzerki zahar batzu hartu eta berriz doi bat mondatu, apailatu. Bigarrena, inprobisazione lan handi batekin istorioaren harat-hunatak montatzea. Liburuaren zati batzu hartuz eta pertsonaiak landuz edo atxikiz. Eta denbora hortan idazle batekin lan egitea ere, hori beste pauso bat da. Erran nahi baita, idazle bat, genian, aurten gurekin izan dena lanean, errepitizione guztietan, eta zati hoberenak hartuz eta, pixkanaka pixkanaka elkarrizketak apailatu egin dizkik, hori guzia guretzat lan oso berria izan duk, bost hilabeteren lana. Lan horrekin ideia nagusienak bagenituen, gero taularatzea zuzendariaren proposamena duk, gauzak bada finkatu dituk. Hala ere, fiteago joan gero.
Argia.–Zati asko baztertu behar izan dituzue nobelatik teatrora moldaketa egiterakoan?
Txomin.– Dudarik gabe gauzak gora-beherekin izan dituk. Hastapenetan, behar dik erran, zuzendariaren proposaketa zen, Basajaunaren ondotik beste lan baten abiatzeko. Garai hartan bi hilabete itxarotea pentsatu genian beste proposamen batzu bazeuden ikusteko. Bon, egia esan, proposaketa hau baizik ez duk izan. Bigarren, proposamen hori ukan dugularik taldean zian, bon... Liburu hori hartu nobela hartu, eta beste zerbait moldatu Egia erran, istorioaren harat-hunata gutti-gora behera liburuarena duk. Baina badira liburuaren zati batzu ez ditugunak atxiki,-pentsatu dugulako ez zirela onak atxikitzeko. Hemen agertzen diren agerraldiak ez dituk arras liburuarenak. Interesgarria izango huen orain liburua hartzea ikusteko zein gauzak atxiki ditugun edo nola...
A.–Teknika berri batzuetan aritu behar izan duzue?
Tx.–Teknika berriak? Bai gauzak behar dira behar den neurrian ezarri. Bon, gu talde amateur bat gaituk, salbu zuzendaria, profesionala duk eta gure lana segitzen dik. Nik uste maila hau unkitzen delarik beharrezko dena, guttienez, norbait piska bat gehiago arduratzea, izan dadin zuzendaria... bon, nik uste zuzendaria inportantea dela, baina behar bada taldeen norbaiti izaitea ahal duken. Gero behar duk ikusi hemen Iparraldean gertatzen dena azken bi urte hauetan antzerki munduan. Forrnakuntza bat planteatu dugu, bereziki ahotsaren lantzeko baina baita gure gorputz osoan lantzeko, eta nik uste taldean izan den lan horien ondorio bezala agertzen duk egun hemen taula gainean azaldu duguna. Hortaz, konzientzia hartzen ari gaituk, jokalaria ez dela bakarrik ahots bat, mihi bat, baita ere osotasun bat, gorputz bat gainetik beheraino.
Beste gauza berri bat nik uste, jokalarietatik bestek paper asko, desberdinak egiten dituztela. Dudarik gabe, teknikarekin gauzak hobekiago finkatzea, jakinez gure mugak, gure ahalak, medioak, hori duk gure asmoa, herrietan ibiltzea, eta ez dituk beti medio horiek...
A.–Medio eza hori kontutan izan duzue...
Tx.–Nahi izan diagu guttienez toki bat apailatu, behar baita zati batzurentzat, ikusi duzuenez, ihesaren mundu hori sendierazteko eta, guttienez behar duk leku piska bat. Gero bestetik ez diagu taulagain baten beharra, sala handi batean apailaturik, lurrean ezartzen duk, eta publikoa, gaur bezala, aitzinean. Guzti hori pizatu ditiagu.
A.– Zenbat denbora pasa duzue prestatzen?
Tx.– Zortzi hilabete, egia erraiteko, urtarrilaren 25ean. Nik pentsatzen diat orain ere moldatzen ari dela. Behar bada hilabete bat gehixeago hartu bagenu hobekiago izanen huen. Gero beste alde batetik, guretzat nola ez garen antzerkian bakarrik ari lan oso zaila duk eta presentzia asko behar dik. Interesgarria duk antzerkia ez dadin arras punduan izan, emanaldietan emeki emeki finka dezagun.
A.–Zabaltzeko zein aukera dituzue. Basajauna eraman zenuten Hegoaldera. Orain ere asmo berdinak dituzue?
Tx.–Bai, dudarik gabe. Lehenik erran behar dut Azpeitiko Toketetan aurten ere izanen garela, abenduaren 7an. Iruñeara udaberrian joateko parada izanen dugula uste dut. Entzun dugu Zirkuito Ofizial bat berriz apailatzen dela Hegoaldean, eta hortan ere hain ziur emanaldi batzu ukanen ditugu. Bon, eta galdeak badira, gu gogotik joanen gara.
Gaurko esperientzia interesgarria izan duk guretzat, ez ziren bakarrik euskaldunak hemen.
A.–Zentzu horretan oso diferentea da Baionan egitea edo Iparraldeko beste edozein herritan?
Tx.–Hori ikusi behar. Baina dudarik gabe bada halako desberdintasun bat. Nahiz Baiona oso herri euskalduna izan, hemen bazegoen publiko hori, testoa oso ondo konprenitu duena. Iparraldean ere badira herri batzu non ez diren hain usatuak antzerkiaren ikusteko. Ez gara herri ttipi batetan ere pasatu, salbu Baigorrin. Nik uste diat antzerki honen abantailak, istori sinple eta eder bat izaitea dela, eta jendeak maite ditu istorio ederrak.
A.–Orain obra esplotatzen nahiko lan duzue edo hasi behar al duzue beste zerbaitetan pentsatzen?
Tx.–Hori, problema biziki zaila duk. Guk pentsatzen dugu, antzerki hau, galderak baldin baditugu, ekainerarte agertzea. Hala ere, pentsatu dugu bi hilabeteren buruan pundu bat egitea, hamabost egunez, pundu bat egiteko gure lanari buruz, bai geroari buruz pentsatuz. Baina pentsatzen dut, hor zinez, gu holako muga batetan gaudela: lan hau ikusi ondoren nola segitu, eta nola aukeratu, eta hori biziki zaila duk. Amateur bezala, jokalarietan. nik sendi diet denbora gehiago behar dudala eskeintzeko. Ni hor sartua niagok, teatroaz amorratua, baina nik ofizio bat badiat, nahiz denbora ukan, hala ere lan aldetik biziki zaila duk. Gero, zer izaiten ahal dira aterabideak, behar bada, beste lan batzu abiatu, baina talde ttipi batzurekin, bi edo lau jokalarirekin. Eskas diagu, nik uste, hegoaldean eta iparraldean teatro mota horiek. Guretzat garen puntu honetan, lanetan apailatzeko hobekiago, zazpi edo hamar bat jende talde batean oso pizua duk.
A.–Zer iruditzen zaik Festibal hau. Iparraldeko antzerkiarentzat positiboa duk?
Tx.– Antzeslarientzat nik uste diat interesgarria dela. Zeren guretzat euskal antzerkilari bezala irekidura izugarri bat duk..Publikoak ere nahastikatzen dira. Gero lehen aldia duk Iparraldeko talde bat hemen, Festibalean, izaiten dela, ez duk aski, gibelapean gaudek. Ekintza bezala nik uste diat Baionako Festibala gauza inportantea dela momentu honetan.
A.– Ze bilakaera darama Iparraldeko antzerkiak eta nola kokatzen duzue zuena.
Tx.–Osotasunean harturik espresio munduan berdintsuak direla arazoak iparraldean eta hegoaldean. Euskal espresioa eboluzio batean duk. Ez bakarrik teatroan, eta guk behar diagu hori segitu. Behar diagu ikasi. Ez dugu gehiago beldur izan behar beste tokietara joateko, gauzak hartzeko, gureganatzeko. Azken urte hauetan izan duk halako estura bat. Hori reakzione normala duk ere. Orain behar diagu formatu. Teatroen tinka horretan gaude. Koldo kenduta, hemen gehienok amateurrak gaituk, eta hautu baten aurrean gaude. Nahi digunok teatroa urrunago eraman zer egin?Nik uste, denbora gehiago eman honi, ez dugu beste atera biderik. Hemen teatroan bi emango dituk. Teatroa beti lagunen artean egin dutenak, hori nik biziki estimatzen diat, teatro bizia duk. Euskal Herrian teatro asko bada teatro hori izan delako duk. Hori behar beharrezkoa duk teatro herrikoi bat. Eta bigarren, orain eboluzioa duk, gauzak hobekiago eta urrunago eramaitea, beste batzuk eraman, erakutsi, posibilitate gehiago sortu. Eta horretarako urrunago joango diren pertsona batzu beharko ditiagu, ez diat beste aterabiderik ikusten. Ez zekiat... arrapostua...
E. OLASAGASTI
36-37

GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakBORDAXURI
PertsonaiazHEGUYK1
EgileezOLASAGASTI4Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

EAJk Mundakako bere alkatea presionatzen zuen, udaleko idazkariaren gainetik aritzeko

Xabier Letona Biteri

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude