Ander Manterola: "Gu Euskeraren EkologiztakIstek Gara"

1984ko azaroaren 25an

Ander Manterolari elkarrizketa
Labayru Ikastegiak Zutik Dirau
Ander Manterola: "Gu Euskeraren EkologiztakIstek Gara"
Udaro Derioko Seminarioan egtien diren Euskal lkastaroak Labayru lkastegiak antolatzen ditu. Baina Labayru ez da hori bakarrik. Beste ekintza batzu burutzen ditu, eta batez ere hizkuntzarekiko ikuspegi desberdina dauka, berezko filosofia.
Labayru Ikastegiak ba du bere presentzia Euskal Herrian, Bizkaian batez ere. Bizkaieraz alfabetatzeko eskolak ematen ditu, ikerlanak burutzen ditu. «Idatz Mintz» aldizkaria argitaratzen du. Derioko Udako Ikastarotik aparte, beste 16 herrietaraino heltzen da, eta urtean liburu berriak ematen ditu argitara. Laster beste bi argitaratuko ditu: «Jaiko dira» Eusebio Erkiagarena, eta «Edo guk edo iñoiz ez euskararen alde». Kirikiñorena.
Elizarekin eta Eusko Ikaskuntzarekin harreman estuak ditu, estuegiak askoren ustez. Boteretik beti ondo onartua izan da, eta urtean maneiatzen dituen 80 milioiak, ikastaroetatik, argitalpenetatik eta «mecenas» batzuri esker lortzen ditu. Ohorezko laguntzaileak, Laguntzaile Sortzaileak eta Laguntzaile soilekin osatu ditu Batzorde Orokorra eta Zuzendaritza Batzordea. Laguntzaile sortzaile hauek 100.000 pezeta bana eman dute.
Bergarako UNEDekin batera. Euskal Herrian euskarazko tituluak emateko onartuta dagoen bakarra da, orain arte, Unibertsitate ofizialak (Irakaslego Eskolak) lortu ez duena. Francoren garaian onespen ofiziala lortu zuen, lehenengoz, eta urteak joan, urteak etorri, bai Consejo General Vasco edo Eusko Jaurlaritzak, beti eman diote beharrezko babesa. Ekonomikoki ere, orain hasi da subentzioak jasotzen.
Hobeto ezagutzeko, bere hastapenetatik barruan dagoen pertsonaia butengana jo dugu. Ander Manterola Jaunarengana.
Labayru Ikastegiaren Ekintzak
ARGIA.–Zenbat arlotan banatzen dira Labayru Ikastegiaren ekintzak?
ANDER MANTEROLA.–Guk lantzen ditugun arlo handienak hauek dira: alde batetik hizkuntza, eta hizkuntzaren hesparruan beste zehazketa butzu dauzkagu: a) euskaldunei euskara irakastea. b) euskararen produkzioa, literaturaren aldetik, batez ere. Hor ere mintegi asko dira. Hizkuntzatik bereiztutat hezkuntza arloa dugu, lantalde desberdinek osatua.
Gero, horrezaz gainera, Etnografia dugu, Euskal Herriaren ohizko kultura aztertzea. Beste atal bat Historia da. Hemen arlo bi dira, historia ikerlana eta artxibistika. Bizkaiko Elizaren Artxibo historikoa dugu eta hemen ere beste mintegi batzu.
Gero, Arte arloa dugu, Museoa egiteko asmoaz. orain martxan dagoena: eta azkenez Euskal Biblioteka.
Oraindik beste mintegi batzu daude, hesparru honetan kokatu ez direnak, «Mokoroa Proiektoa» eta «Bizkaiko Baselizen Katalogoa» esaterako.
A. - «Idatz Mintz» aldizkaria, non kokatzen duzu?
A.M.–Aldizkaria literaturaren barruan baina ez euskal irakaskuntzan, Produkzioan sartzen da. Beste aldizkari bat ere ba dago. «Ikerlan» urtekaria, «Idatz Mintz»en helburua, batez ere, jende berria bizkortzea eta idazkeran zelatasuna sortzea da.
A.–Nola batzen dira atal guzti hauek? Zein da Labuyru Ikastegiaren organigrama?
A.M.–Labayru Ikastegiaren organigrama edo egitura hauxe da. Lehenen, Batzar Orokorra dago edo «Asamblea de Protectores», urtero hatu egiten dena. Honen azpian, Artezkaritza edo «Consejo Rector»a dago. Bederatzi partaidek osatzen dute. Ondoren. Zuzendaria dator, Gaspar Martinez eta bere mendean Idazkaritza Orokorra. Gurutzi Arregi-ren esku. Hauekin batera, Zuzendaritza Batzordea. Batzorde honetan lehen aipatu ditugun atal guztien buruak gaude.
A.–Eta zu, Ander, non zaude?
A.M.–Neu irakaskintzan ba nago: Etnografian ere bai. Etniker Proiektoan: Artxiboa eta Biblioteka ere nere kontuak dira. Hortik aparte, Udako Ikastaroa nere ardurapean dago, orain arte. l 5 urtetan, baina uste dut laster ez dela egongo.
A.– Udako Ikastaroak beste proiekzioa dauka, neguan zehar hainbat herritan antolatzen diren ikastaroetan; zenbat ikastetxe du Labayruk?
A. M .–Momentuan 16 ikastetxe daude. Bizkaian. 850 ikaslerekin.
A.–Ikastetxe horiek homologatuta daude, eta Eusko Jaurlaritzak onartzen dituen tituluak ematen ditu. Noiz lortu zen homologazioa?
A.M.–Guk hori Eusko Jaurlaritza sortu baino lehenago lortu genuen. Francoren garaian «Consejo de las Lenguas Vernáculas» zeritzon armatroste batetan onartu egin zen. Geroztik egon zen hor «Comisión Mixta» eta horrek ere onartu gintuen. Gero, Preatonomikoan, «Consejo General Vasco» egon zen, eta horrek ere onartu gintuen. Eusko Jaurlaritzak ere, onartu zuen gurea, eta orain EGArako homologatuta gaude. Bergarako UNEDa eta biok bakarrik gara. Besteak ez dira homologatuak, onetsiak baizik.
A.–Orduan zuek hasiera hasieratik lortu zenuten babes ofiziala?
A.M.–Gu klandestinitatean hasi ginen. 1970an eta oraindik bakarrik ikastaroa eta Biblioteka existitzen ziren. Besterik ez zegoen, ez organigrama ez ezer. Etnografia 1973an hasi zen. Barandiaran-en babespean. Gero etorri da guztia.
Guk ez dugu egin erakunde bat eta gero lanak. Guk lan batzu egin ditugu eta hauek eskatzen ahala erakundea sortu zen 1976an.
A.–Hastapen haietan, zenbatekoa izan zen Mikel Zarate-ren eragina?
A.M.–Mikel Zarate klase haiek ematen egon zen. 1970an, Karmelo Etxenagusiarekin batera. Hantxe egon zen 1979an hil arte.
A.–Noren iniziatibaz joan ziren sortzen gero Bizkaian zehar dauden ikastetxeak?
A.M.–Prozesua mixtoa izan da. 1975an Durangoko zentru batek eskatu zuen han ikastaroa egitea. 1976an segitu zuen, eta 1977an porrot egin zuen, zuzendaria soldaduskara joan zelako. 1976an Bilbon sortu zen eta berehala Gernikan. Eta zergatik? Udakoa laburregia zelako eta jarraipena emanez negukoak sortu ziren. Guk bultzatu baino, egiten duguna, metodologia, didaktika eta experientzia eskeintzea da. Neguko ikasleak, normalean, udako ikasleak dira. Alfabetatzeko 500 ordu behar da gutxienez. Bueno, benetan 3.000-4.000 ordu beharko litzateke, baina guk 500 ordu eskola ematen dugu, eta beste 500 ordu bakar lanean sartzen dira.
A.–Zuek duzuen ezaugarririk nabariena, bakar bakarrik alfabetatze maila emateaz gain, soilik bizkaieraz egiten duzuela da, ezta?
A.M.–Bai, bai. Horretan irmo gagoz, edo gaude. Gu ekologista hutsak gara. Esan nahi dut. Guk uste dugu bertako landareak direla onenak, eta gero beste landareak bota daitezke.
A.–Orduan bizkaiera ezinbesteko baldintza da?
A.M.–Baldintza ez, gure ustez hori da prozesu naturala, berezko prozesua. Gure metodoa ez da Axularrengandik hasi eta gero amamarengana joan. Gurea da amamarengandik hasi eta Axularrengana joan. Zergatik? Amama urreago dagoelako. Ez da urrinetik urrera, urretik urrinera baizik, hau da, herritik eskualdera eta eskualdetik Euskal Herrira, hau da gure metodologia. Dakigunetik ez dakigunera. Euskara bizitik hizkuntza idatzira. Bizkaieratik batura.
A.–Baina bizkaiera bakar bat ez dago, ezta? Zuek bizkaiera batua, standarizatua egin eta irakasten duzue?
A.M.–Bizkaieran ba daude diferentzia batzu, batuan ere diferentziak dauden bezala. Txarritonek eta Bilboko batek ez dute berdin egiten. Bueno. ahalegindu gara ez bizkaiera batua egiten, baizik eta euskalki bera parekatzen euskara orokor batekin. Ahalegin handiak egin dira, deklinabidearekin batez ere.
Guk uste dugu emateko beharrezkoa den prozesua dela.
A. - 1960. hamarkadan euskara batuaren mugimendua martxan jarri zenetik, gutxi dira bizkaieraz mantendu diren erakundeak. Euskarazaleak erdi desagertu ziren, eta zuek bakarrik gelditu zarete.
A.M.–Gure proiektoan ez dago bizkaiera. Gure proiektoa da euskara bizia. Guk defendituko dugu bizkaiera, bizia delako, bizia eta emankorra delako. Egunero euskaraz bizi ahala, egunero sortzen delako.
A.–Orduan Labayru Ikastegiak euskaltegi bat ipiniko balu Azkoitian, gipuzkeraz egingo luke.
A.M.–Jakina. Ez dago dudarik. Baina ez dugu egiten, gure esparrua Bizkaia delako. Baina Ataarratzen egingo balu, zuberotarrez eta prozesu berberean: ziberotarrez hasi baturantz eginez. Handik Axular eta Kirikiño eta ikusi arte, merezi duten guztiak.
A.–Labuyruk, ikastaroak emateaz gain, hainbat liburu argitaratu du. Nola sortu zen liburuak ateratzeko asmo hau?
A.M. Hemen ere prozesu bera segitu dugu. «Deklinabidea» liburua, esaterako 1975an atera zuen Mikel Zaratek, baina lau urtetan gai hori ematen zuela, eta fotokopiaz materiale piloa egin ondoren. Hau da, guk ez dugu plan fijoa, trinkoa, zehatza, finkatua, dogmatikoa... ez. Ez gara dogmatikoak. Metodologiak esaten duena bakarrik.
A.–Eta zuen artean nola hartzen dira hizkuntzarekiko erabakiak? Hizkuntz arauak eztabaidatu egiten dituzue?
A.M. Bai. eztabaidak egon, ba badaude. Gure artean ba daude batzu h-rik onartzen ez dutenak, nahiz eta ikastaroak berak h-a onartzen duen. Baina euskara asko badaki, eta ona. Gu ez gara horretan sartzen.
A.–Eztabaida horren atzean arrazoi linguistiko soilak daude, edo batuaren kontrako arrazoi ideologikoak?
A.M.– Bueno, gaur egun h-aren arazoa eztabaidatuta dago, eta gehien batean onartuta dago, nahiz eta leku batzutan hain beharrezkoa ez izan. Baina h-a ondo dator batzutan. Guk horretan ez dugu problemarik. Oso liberalak gara. Eta pertsona batzu ez dira hain liberalak, nahiz eta heuren buruak progretzat eduki. Dogmatikoak dira.
(Puntu honetan ez du Ander Manterolak sakondu nahi eta gaiaz aldatzen dugu).
A.–Labuyru-ren betebeharrak irakaskuntzan murgildurik egonda, nola sortu ziren etnologia taldeak?
A.M. - 1921an Eusko Folklore Taldea sortu zen. Barandiaranen menpean. Gerran jausi zen, eta herbestean segitu zuen. Hona etorri zenean Franco zegoen, eta 1970 arte ez ziren taldeak berriro eratu. Barandiaran gurekin gelditu zen eta ETNIKER inkesta egiten hasi ginen: urte askotako lana. astiro egitekoa da.
A.–Lantalde horietan aritzen den jendea ikastaro horietatik atera zen?
A.M. Ez, ez da horrela. Egon daiteke kasuren bat, ikastaro eta etnologia taldean dagoena, baina etnologian dauden pertsonek eta ikastaroetakoek ez dute zer ikusirik. Baldintza bakarra, lekukoa, bertakoa izatea da. Horixe da herri batetan ikesta pasatzeko balio dun metodologia bakarra.
Baina ETNIKER taldea ez dago Bizkaian soilik. ETNIKER GIPUZKOA. NAFARROA eta ARABA ere badaude. Metodologia berarekin egiten ditugu inkestak. Guk gure boletina ateratzen dugu. Nafarroan CUADERNOS DE ETNOLOGIA Y ETNOGRAFIA. Eta Araban OHITURA. Urtero biltzarre orokorra egiten dugu guztiok batera. Falta zaigun bakarra Iparraldea da. baina hori ere ekarri nahi dugu.
A.–Eta guzti hori finantziatzeko nondik lortzen duzue dirua? Autofinantziatzen duzue egiten duzuen lana?
A.M. Ez. Gurea ez da autof'inantziatzen. Finantziatu gabe bizi gara. Bueno, Batzarre Orokorran dauden laguntzaile horiek, euskarazaleak dira eta dirua jarri dute, 100.000na pza. Hortik aparte, lagunei eskatzen diegu. etab. Dirua gero etorri da, orain. Eusko Jaurlaritzatik.
A.–Zein da urteko mugimendua, zenbatekoa da zuen presupuestua?
A.M. Denetara. klaseak eta abar kontatuz, 80 milioitakoa.
Hau bezalako erakunde asko egon hehar du Euskal Herrian, milaka. pribatuak, eta imajinazioarekin. Ni beldur naiz, guk itxaropen guztia erakunde ofizialetan ipintzeaz. Ez da nahiko. Gazteen bidez eta militantismoz lortuko da zerbait Euskal Herrian. Esaterako, guk ahaleginak egin ditugu Eusko Ikaskuntza berriro ateratzen, promazionatzen. Guretariko batzu hango partaideak ere bagara, eta harreman estuak ditugu. Baina hala eta guztiz ere, ez da nahiko. Hiru balego hobe, eta mila balego, askoz ere hobeto.
Laura MINTEGI

Liburu mordo bat argitaratu dira euskarari buruz Labayruren itzalean.
zazpi mila aleko liburutegia ere badauka Institutoak.
Etniker-Bizkaiak laguntza dexente jaso ditu Institutoaren aldetik.
26-28

GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakLabayru Ika
PertsonaiazMANTEROLA2
EgileezMINTEGI1Hizkuntza

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Gazteok zutik eta mugimenduan gaude, errealitate gordin baten aurrean"

June Fernández | Pikara Magazine

"Badugu frustrazioa bueltatzeagatik, baina pozik gaude ere Palestinaz pentsarazi diogulako gizarteari"

Askatasunaren Ontzidiko euskal aktibistak

"Gure Herriaren etorkizuna eta hizkuntzarena batera joango dira"

Miel Anjel Elustondo

Hizkuntza gutxiagotuak: sortzen ari diren diskurtsoei gainbegiratua

Onintza Irureta Azkune

Kukutza gaztetxearen ondorengoa okupatu dute Bilbon

Axier Lopez

Azkenak

2024-04-29 | Euskalerria irratia | Maialen Huarte Arano

Olaia Beroiz: "Emakume errepresaliatuen kemena gogoratzea ezinbestekoa da"

Iruñeko Txantrea auzoko kale-izendegian frankismoan errepresaliatuak izan ziren hamar emakume gogoratuko dituzte. Ekitaldia egin zuten atzo eta auzoaren hegoaldean dagoen plaza bat oroimen gune ere izendatu zuten. "Garrantzitsua da historian gertatutakoa gogoratzea;... [+]

2024-04-29 | Gorka Bereziartua Mitxelena

Lagunak, adiskideak eta beste hainbat etsai

2024-04-29 | Nagore Iturrioz Lopez | Yolanda Porres García | Steilas sindikatua

Hezkuntza publikoari buruz hitz txintik ere ez hauteskundeetan!

2024-04-29 | Rober Gutiérrez

Errenta aitorpena, euskaraz

2024-04-29 | Iñigo Satrustegi

Beste 40 urtez esperoan egon nahi ez baduzue

Eguneraketa berriak daude