«Campanadasa Morts»


1984ko martxoaren 04an
Tomas Etxaberi elkarrizketa
Orain Zortzi Urte, Martxoak 3 Gasteizen
«Campanadasa Morts»
Kanpandorreko kanpai hotsa baino gehiago balen hotsa entzun zen duela zortzi urte Gasteizko San Francisco elizan. Bi urte geroago, bi urte, Gasteizko alkate zen, eta orain ere den Jose Angel Cuerda jaunak hura ahaztu behar zela zioen, «el tres de marzo ha de ser una fecha de reconciliación y olvido para todos». Guk ordea, ez dugu ahaztu nahi, ez dugu onartzen orduko arduradunak–Fraga eta lantegietako nagusial:–oraindik ere lasai-lasai ibiltzea inolako auzirik izan gabe.
Tomas Etxabe orduko «Comisiones Representativas» izenekoen partaidea zen, oso ezaguna burruka eta asanbladetan. Berarekin egon gara orduko eta oraingo egoeraz, antolaketaz, gobernu sozialistaz eta beste hainbat gauzataz mintzatzen.
Gasteizko langilea langile berria zen eta beste aldetik dozena erdi edo zortzi urtetan oso zapaldua. Lantoki berriak ziren Gasteizkoak, ez zuten urte asko eta hona etorri ziren lantokietako nagusiak hemen txoilo ona zutela pentsatuz. Piontzarako industriak montatzen hasi ziren: Mevosa, Forjas, Mitxelin. Arregi.... orduan langile asko kanpotik etorri ziren, gailegoak, extromeinoak, kastelainoak.. eta Araba bertakoak ere, nekazari giroko jendea. Langile hauek ez zuten langile kontzientzi handirik; nagusiek soldata txikia ematen zieten edo bestela 10-12 orduko jornala aste bukaeran soldata dexentea edukitzeko.
Mendizulotan Batzarrak
Hori dena akumulatzen joan zen –eta gainera lanaren erritmoa izugarria zen–letxe txar handia sortuz. Oso momento kritikoa zen, halako libertate apur bat hasi genuen geureganatzen, Franco hil eta Ariasen entsaiua egon zen... Bazen espektatiba bat politiko mailan, langilearen banguardia txiki bat geunden, txikia ez oso organizatua, letxe txarra hor zihoan, haserre ere. eta posible izan zen halako plataforma bat, ikuspegi unitario batetik egitea. Nik gogoratzen dut 76ko plataforma tiru bat hilabete lehenago hasi ginela prestatzen, mendizuloetan batzarrak eginez, Armentiako pinutegi batzutan.... eta banguardia hori bildu ginen eta-lantegi guztietako komisioak batzuk koordinatzea eta plataforma berdintsuen atzetik ibiltzea. Lantokietara joan ginen eta guk uste baino bizitasun handiagorekin hartu zuen langileak, eta hasi ziren lehen asanbladak inposatzen lantokietan. Orduan Forjasen hasi eta atera zen, nahiko espontaneoa eta azkar; zortzi bat mila langile hamabost egunen barruan denok geunden greban.
A.–Zu "Comision Representantivas" direlakoan egon zinen, zein zen zuen funtzioa? Nola funtzionatzen zenuten?
F.–Komisioak asanbladak baino lehen hasi ziren–lehen esandako bilera haiek alegia–, gero asanbladak egin zirenean lantokietan, lehen mugitzen zen jendea edo–ta asanbladak jarritakoarekin komisio bana sortu zen lantoki bakoitzean eta komisio horiek beren artean koordinatzen. Momentu hartan osatu zen burokraziarik handiena; komisioak biltzen ziren. asanbladak erabakitakoa eztabaidatzen zen eta berriro asanbladetara joan; bazegoen izugarrizko lotura komisioen eta asanbladan artean.
A.–Ze garranizi zeukan asanbladak?
T.–Kristona. Orduan eta orain. Egia da orain ez dela ordukoen modukorik egiten, hori tamalgarria da.
Langileak ikusi zuen asanblada erakunde mota bat bezala beste askoren antzera, pozik ikusi zuen, eta eutsi behar zitzaiola, hori galtzen bagenuen kriston egurra hartuko genuelako. Oso indar handia zeukan. izugarrizko indarra hartu zuen.
A.–Halere urte pare bat beranduago «Asanblada bai, mitin ez» lemapean istilu nahiko gogorra egon zen Mendizorrotzako polikiroldegian.
T.–Gogoratzen dut momentu hartan nik postura okerra hartu nuela. Hor zer gertatu zen? Erreforma sartu zela eta itsutu egin ginela Egia, itsutu ginela. Erreforma ona da, gauzak irekitzea... baina problema da gauzak irekitzean engainatu eta jendea harrapatu egiten duela berriro ixtean.
A.–Atzera pausu ikaragarria izan hura, ezta?
T.–Kriston pausua izan zen, azkarregi eta gaizki emana; adibidez, gehiegizko konfiantza hori legalizatzen ari ziren sindikatoetan. Langile askok uste zuen hau Europa zela, Europan demokrazia zegoela, libertatea, eta orduan sindikatuak legalizatzean jendeak uste zuen berez askatasuna bazetorrela. Engainatuak izan ginen.
A.–Horretan ere bada beste datu bat, 76an izan zen guzti hura, eta urtebete beranduagoko hauteskundetan, istilu gorrienak izan ziren auzoan, Zaramagan, UCDk irabazi zuen. Martxoaren 3a, ke laino bat izan zen?
T.– Beno, borrokak bazuen sentimentu aldetik hainbat gauza, bihotzetik sortutako jokabide asko,.... eta ez dira txarrak! Baina borroka hark «vertical»ari azken kolpea eman zion, hemengo erreibindikazio garrantzitsuenetakoa «sindicato vertical»a botatzea zen eta handik bi hilabetetara ez zegoen. Borroka hartatik lortu zen Arias botatzea; borrokak izan zituen bere gauza inportanteak, ejerzitoa mobilizatzeraino iritsi zen.
Orain, pertsona bakoitzean zenbat lan egin duen borroka hark? Nik ere neure dudak dauzkat.
A.–Bai, izan ere hiru hilabeteko leihoa, gehiegitxoa da.
T.–Oso zaila da borroka horren ondorioa esplikatzea. Esperieritzi berriko jendea ginen, lehen aldiz horrela borrokatzen zuena, lehen aldiz ikusten zuena polizia kalean ostiak ematen.
Saiatu ginen errepresio, gobernua eta patronalaren arteko harremanak esplikatzen, zera zer den eta nork osatzen duen eta bestea... baina guzti hori zaila da bi hilabetetan buruan sartzea.
Bloke Bat Ginen Beste Baten Aurka
A.–Nola ikusten duzu orduko eta oraingo giroa? Duela aste pare bat, Otsailaren 17an Metaleko greba ez da nabaritu ere egin Gasteizen.
T.–Gauza bat oso garrantzitsua da, langileariaren kriston zatiketa ideologikoa dagoela, orduan ez zegoena. Zatiketa hori ikusi da 26ko hauteskundeetan. Jende askok halako definizio politikoa hartuta dauka eta halako sinismen bat zenbait politiko ezberdinetan Orduan ez zegoen horrelakorik, orduan fundementalena zen nagusiak eta gobernoa eta polizia, horiek gauza bat zirela eta gu beste bat. Gainera ez zegoen korrente moderado indartsurik.
Orduan langile instinto handiagoa zegoen, bloke bat ginen beste baten aurka. Ez zegoen zatiketa hori eta askoz errezagoa zen borroka ta batasuna; gaur gauza askoz ere politizatua eta biziatuagoa dago; politika biziatuta dago.
Buru jan izugarria egon da. Telebista. erreformistak.... kriston lana egiten ari dira.
A.–Zer ekarri dio PSOEk langileriari?
T.–PSOEren gobernoak langileari ilusio pilo bat ekarrio dio, eta gero frustazio handiagoa, bestaldetik langabezia gehitzea eta lantoki barneko harremanak okerragotzea ere ekarri dizkio.
Gaur sozialista siglak dauzkan alderdia dago gobernoan eta jendeak errazago tragatzen ditu sinistu ezin diren gauzak, sozialismo faltsu horren babesean. Bestetik errepresioa gehitzea ekarri dio, euskararen baitan, gizartean... edo azkeneko GAL hori.
A.–Azkenik, Tomas, sei urte pasa dira gertakizun haiek aztertzeko komisioa sortu zenetik. Zertan dago une honetan Martxoaren 3ko sumarioa?
T.–Sumarioa erabat geldituta dago. Bazterturik, eta gehiago oraindik PSOE gobernoan dagoenetik. Sumarioa hor dagolea gogoratzen duten bakoitzean tripako mina sortzen zaie.
Xabier E.
14-15


GaiezEkonomiaSindikalginBesteak
PertsonaiazETXABE4

Azkenak
2025-06-07 | ARGIA
Euskara hutsezko plaza bete dute Ziburuko Azokan

1.000 euskaltzale eta kulturazale baino gehiago giro goxoan ibili dira Ziburuko liburu eta disko azokan, eta larunbat goiz eta arratsaldez gozatu dute hitzaldi, kontzertu eta liburu aurkezpenez. 33 argitaletxe eta 10 diskoetxeren lanak ezagutzeko eta erosteko aukera probestu... [+]


EAEko euskaltegietan A2 mailan matrikulatzea oraingoaren laurdena kostako da

Datorren ikasturtetik aurrera, euskaltegietan A2 mailan matrikulatzen direnek orain arte bezala 310 euro ordaindu beharrean, 70 euro ordainduko dituzte. Maila gaindituz gero, ordaindutakoa itzuliko zaie ikasleei. 


Guardia Zibilak “hemendik fan egiteko” eskatuko dute ekainaren 14an Oñatin

Kuartela herrixantzat lelopean indar okupatzaileek Euskal Herritik irten behar dutela aldarrikatzen du Fan Hemendik taldeak.
 


Gure haurrak ere badira ekimenak mobilizazioa egingo du ekainaren 12an, Gasteizen

Rafah-ra doan nazioarteko martxarekin bat eginez, Gasteizen mobilizatzera deitu du plataformak, baita ikasgeletan ere. Palestinar haurrekiko elkartasun argazkiak ateratzeko eskatu du.


Bake Bideak eta Bakegileak bide amaierara iritsi dira

Aieteko Nazioarteko Bake Konferentzia 2011n egin zen Donostian eta ondoren sortu zen Bake Bideak, Ipar Euskal Herritik bake prozesua sustatzeko. Bakegileen zeregina ETA armagabetzeko ekinbide zibila antolatzea izan zen. Orain, desegingo direla iragarri dute bi ekimenek.


2025-06-06 | Gedar
EAEko kartzelariak greba egitera deitu ditu ELAk

Espetxeetako funtzionarioek lanuzte partzial bat egingo dute ekainaren 9tik 15era bitartean.


Idoia Asurmendi
Bihotzetik berriz pasatzea

IDOIA ASURMENDI
Non: Bilboko Kafe Antzokian.
Noiz: maiatzaren 29an.

----------------------------------------------------
 
Termometroak 30 gradutik gora markatzen ditu, uda giroa nagusi da eta Bilboko kaleak herritar aztoratuz beteta daude. Horrelako egun... [+]

Torturaren 21 biktima berri aitortu ditu Nafarroako Gobernuak

21 pertsona “giza eskubideen urraketen biktima” gisa aitortu dituzte ofizialki. Espainiako Estatuko funtzionarioek eta eskuin muturreko taldeek torturatutako pertsonak dira eta biolentzia horren lagin txikia baino ez direla dio Egiaren Garaia Da ekimenak.


111 Akademiak banatuko duen azken saria jaso du Miren Amurizak

Ostegunean banatu dute saria, Amasa-Villabonako Hika txakolindegian. Bertan jakinarazi dute 2024koa izan dela 111 Akademiak banatuko duen azken saria.


Non daude kaparrak?

Lorazainok bi hilabete baino gehiago daramatzagu greban, eta, horietan, udaltzaingoek indarrez zapaldu gaituzte piketeetan. Hirian zehar jarraitzen gaituzten sekretek jazartzen gaituzte, eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzte. Enpresak ez gaitu aintzat hartzen, eskaintza... [+]


“Zaurgarritasun Indizea”, Jaurlaritzak nahi duena egiteko koartada

Nork sinesten du urtebetean Ordiziako errealitatea goitik behera aldatu dela eta desorekak desagertu direla?

Udaberriko oporren ataritan egunkarietan Begoña Pedrosak eman zigun titularra: Ordiziak ez du desorekei aurre egiteko plan berezirik behar... [+]


GALen biktimei barkamena eskatu die Alonsok, Gogora Institutuko zuzendariak

Datorren irailaren 25ean 40 urte beteko dira GALek Baionako Monbar hotelean egindako atentatutik, non lau euskal errefuxiatu hil zituen. Horren karietara, Gogora Memoria, Elkarbizitza eta Giza Eskubideen Institutuak oroimen ekitaldi bat egingo du udazkenean.


Eguneraketa berriak daude