Nola ikusten duzu egungo trikitixaren egoera, oro har? Asko hitz egiten da trikitixa lanbidearen krisiaz, egoera hain larria dela uste duzu?

Krisia igaro dela iruditzen zait niri; duela lau urte, gutxi gorabehera, erromeriei dagokienez beherakada egon zen, baina horri buelta ematea lortu da. Nire inpresioa da gaur egun trikitixa lanbidea berriz gorantz doala; horren erakusle argia da trikitixa eskoletako ikasle kopurua hazten joatea eta trikitixa diskoak argitaratzen jarraitzea. Gainera, oraindik ere txapelketa asko egiten dira eta herrietako festetan trikiti emanaldiak mantendu egin dira. Plazetan, era berean, gero eta jende gehiago ikusten dut.

Aipatu moduan, duela lau urte beherakada eman zen, baina hori ez da herri txikietan nozitu –Baliarrainen eta Abaltzisketan, kasu–, trikitiak hauetan indar handia izan baitu betidanik eta, egun ere, hala izaten jarraitzen du. Bestalde, herri handiagoetan trikitia apurka-apurka suspertzen ari da.

Krisia gainditu dela diozu, baina trikitixa txapelketak lehen oso ohikoak baziren ere, egun badirudi ez dela ia txapelketarik antolatzen eta nazioarteko trikiti jaialdiak gero eta ohikoagoak direla. Zergatik da hori?

Ez zait iruditzen txapelketa gutxi daudenik egun. Izan ere, 14-15 urteetako trikitilarientzat urtean sei bat txapelketa antolatu ohi dira. Hori bai, egia da 18 urte gorakoentzat aukera gutxi dagoela. Bestalde, nazioarteko trikiti jaialdiek hemengoa kanpora eramateko eta guk kanpokoa ezagutzeko parada ematen dute. Arrazoi hau dela medio iruditzen zait egin dutela nazioarteko trikitixa jaialdiek gorantz, musika elkartrukatzeko aukera eskaintzen dutelako.

“Lehen umeak trikiti eskoletara joaten ziren Gozategi eta Alaitz eta Maider ikusi zituztelako erromerietan eta euren urratsak jarraitzeko. Egun, ordea, ume askok musika tresna bat aukeratzerakoan trikitixa hautatzen dute gure kulturako sinbolo bihurtu delako”; Iker Goenagaren hitzak dituzu horiek, zu aspalditik trikitixa irakasle zaren aldetik, iritzi horrekin bat zatoz?

Umeek beti egiten dituzte gauzak imitatzeko eta hori ez da aldatu. Haurrek ikusten dutena egiten dute eta, hortaz, euren inguruko norbaitek trikitia edo panderoa jotzen badu, ziurrenik ume horrek ere trikitia edo panderoa ikasi nahiko du. Beraz, ez nator bat Ikerrekin euskal kulturako sinbolo delako hasten direla instrumentu hau ikasten dionean. Izan ere, eurek ez dute hori barneratua, bai, ordea, beren gurasoek eta, honenbestez, ziurrenik beraiek transmitituko diete trikiti zaletasuna beren umeei. Hori bai, gerora jarraitzen badute, gustuko dutelako izango da, ezbairik gabe. Azken finean, haurraren inguruko giroak baldintzatuko du ume horrek izango dituen zaletasunak, hein handi batean.

Trikitiak azken bolada honetan aldaketak izan ditu, tradizioarekin nolabait apurtu eta modernizazioari ateak ireki zizkioten Kepa Junkerak eta Joseba Tapiak, esaterako. Zein iritzi duzu honi buruz?

Oso ondo ikusten dut eman den garapena eta modernizazioa, trikitiak aurrera egin behar baitu, atzean geratu nahi ez badu behinik behin. Instrumentu oro garaira egokitu behar da eta, beraz, baita trikitixa bere ere, hori bai, nondik datorren eta bere erroak zein diren ahaztu gabe.

Egun, askoz trikiti talde gutxiago daude eta daudenak oso desberdinak dira elkarrekiko. Hori zergaitik den? Gero eta aldaketa eta berrikuntza gehiago sartzen direlako taldeetan. Gero eta gauza gehiago probatzen dira eta arriskatu ere gehiago arriskatzen da. Emaitza jendearen gustukoa izan daiteke, edo ez, baina behintzat hor geratzen da saiakera.

Triki-rock, triki-pop, triki-hip-hop, triki-punk… egun modan dauden trikiti estiloak dira, baina nola konbentzitu garai bateko jendeari hori ere trikitixa dela eta trikitixak ere garatu behar duela?

Konbentzitzea oso zaila da, pentsa nire aitak trikitiaren garapen guztia ezagutu du eta, etxean, nire anaiarekin eta nirekin bertatik bertara bizitu izan du, baina, halere, trikitixa tradizionala babesten jarraitzen du. Ez da batere erraza garai bateko jendea konbentzitzea eta, gainera, iruditzen zait ez dela konbentzitu behar, bakoitzak bere modura uler eta disfruta dezala trikitixa!

Triktixaren garapen honen ondorioz, talde berri asko sortzen ari dira, Esne Beltza, Gose, eta abar. Hau egoki ikusten dut publikoa bera ere ugaritzen eta zabaltzen delako. Trikitixa tradizionalak publiko zehatz bat erakartzen du soilik, mugatua, baina, era berean, fidela. Tankera honetako musikarekin, baina, bestelako publiko batengana irits zaitezke. Publikoa jada ez da trikitia entzutera zuzenean joango, baina horrek ez du zertan txarra izan.

Trikitixak etorkizunean zein bidetik joan behar lukeela uste duzu?

Nik etorkizuna trikiti talde berri hauetan ikusten dut. Alabaina, trikiti tradizionala mantentzea ezinbestekoa ikusten dut. Beraz, etorkizuneko trikitixak bi joera hauek uztartu beharko lituzke.