Idiak atzetik
Zer nahi duzu, mediku euskaldun bat edo itzultzaile automatiko bat? Itzultzaile automatiko bat bidean da Osakidetzan, euskararen presentzia areagotzeko asmoz, diotenez. Ez da sinesgarria, eta hori erakusteko badago adibide nahikoa.
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Proba diagnostikoak gaztelera hutsean datoz, nahiz eta agiri ofizialak izan, edo euskaraz eskatu arren. Zergatik ez dituzte euskarara itzultzen? Ibilbide elebidunak ere eskatu ditugu, lehen mailako arretatik espezializatura euskarazko zerbitzua emateko asmoz, baina Osakidetzak ez ditu garatu. Oztopo guztien gainetik euskaraz idazten hasi garenean, ordea, itzultzaile automatikoa ordainetan. Ez euskararen presentzia sustatzeko, euskarazko testuak gaztelerara itzultzeko baizik, erdaldunen mesederako.
Itzultzaile automatikoa ona izan daiteke, euskaraz idatzitakoa gaztelerara bikaintasunez itzul dezake, alegia. Baina horrek itzultzaile bat baino ez dela frogatzen du, ez besterik. Euskarazko osasun arreta segurtasunez emateko ekarpenik egiten duen ezin du frogatu eta, beraz, ez da baliagarria. Izan ere, pazienteen segurtasuna bermatzeko neurririk egokiena hizkuntza-parekotasuna da, hots, osasun langileak eta erabiltzaileak hizkuntza bera hitz egitea, eta ez nolanahi, baizik eta gaizki ulertuak eta hizkuntza-mugak gainditzeko adina. Hori posible ez denean, hurrenkeran itzultzaile profesional bat da gomendagarriena, eta ez ad hoc topaturiko itzultzailerik. Testuak itzultzeko orduan (historia klinikoa, adibidez), itzulpen profesionala eskatzen da. Osasungintzan ez da itzultzaile automatikorik erabiltzen. Kanadako frankofonoentzat, adibidez, pentsaezina da, umiliagarria izaterainokoan, osasun jarduerak derrigorrezko dituen etika eta ekitatearen aurkakoa. Bestalde, gauza jakina da ez dagoela itzulpen automatikoa onartuko duen epailerik.
Horixe baita itzultzaile automatikoak frogatu behar duena: ez itzulpena egiteko tresna egokia denik, pazienteen segurtasuna bermatzen duela baizik. Ezina, alferrik egina
Itzultzaile automatikoak itzulpen on bat egin dezake, noski, baina ez du ezer aurreikusten. Pazienteen segurtasuna eta gogobetetasuna hobetuko duen edo ez, hain zuzen. Nago ezetz. Aukeran, hobeagoa da euskaraz dakien mediku bat, euskaraz ez dakien mediku bat euskarazko testu baten itzulpenarekin baino. Biak konparatu beharko balira, nork sinatuko luke zentzurik gabeko ikerketa batean parte hartzeko baimenik? Zein etika batzordeak onartuko luke bere egokitasuna frogatu duen jardun bat (hizkuntza parekotasuna) alderatzea, zer eta inon ere onargarria ez den eta arriskutsua izan daitekeen beste batekin?
Horixe baita itzultzaile automatikoak frogatu behar duena: ez itzulpena egiteko tresna egokia denik, pazienteen segurtasuna bermatzen duela baizik. Ezina, alferrik egina.
Itzulbidek zera erakusten du: Osakidetzaren Euskara Planak ez direla ebidentzian oinarritzen, ez dituztela pazienteak edota klinikoak aintzat hartzen. Medikuntzatik at dauden teknikari batzuek Osakidetzako zuzendaritza erdaldun baten neurrira egindako plangintzak baino ez dira. Ideiarik ezean, idiak atzetik. Lehenengo idiak jarri behar dira, gero gurdia. Lehendabizi, euskararen presentzia benetan areagotu nahi badute, proba diagnostikoak euskaraz eskain ditzatela, eta euskarazko ibilbideak garatuz osasun arreta eman dezatela. Gero gerokoak, baita itzultzaile automatikoa ere, ordurako ez dugu beharko eta.
Aitor Montes
Familia medikua Aramaion
Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.
25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude.
Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]
Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.
Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak.
Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]