Herri Batasuneko kide izatetik Aralarreko kide izatera pasa zen Iñaki Aldekoa 2000. urte aldean. Lizarra-Garaziko Akordioa deuseztua, ezker abertzalearen alderdi berria sortze bidean, bost ildoetako bat zen Aralar. Hona, solaskideak prozesu hartaz luze eta zabal kontatu digun lerro zenbait: “Guretzat borroka armatuaren aroa aspaldi bukatu beharra zegoen... Nafarroak erabakitzeko berezko esparrua behar zuen... Eta alderdi berriaren barne araudia argi finkatu behar zen. Batasuna osatu zutenen aldetik baino, MLNV delakotik eraso izugarriak jaso genituen”.

Zer ekarri du hamar urteotan Aralarrek? Zer ezker abertzalea egituratzen ari den uneon?  

Ezker abertzale ofizialak aipatu hiru puntu horietako lehena onartzea lortu dugu: Bildu da horren emaitza. Nafarroaren erabaki esparrua ere onartu du ezker abertzaleak. Eta barne egitura demokratikoak ere gauzatuko dira. Horiek gauzatzeko sortu ginen, ez emaitza politikoak lortzeko. Patxi Zabaletak “sortuko den alderdia, Aralarrik gabeko Aralar izango da” esan ohi du. Politikan helburuak lortzea da kontua, ez protagonista izatea. Antza, gizarteak ez du Aralar protagonista izatea nahi, bada, guk onartzen dugu. Halaber, Aralarrek ezker abertzalean ekintza politikoari sustapen etikoa ekarri dio. Ezker abertzaletik kanpoko beste alderdiek hori garbi izan dute, baina ezker abertzalearen esparruan ez. Eta hori ez zen Aralarren helburu, baina hori bidean sortu da, kultura politiko berri bat sortzen lagundu dugu.

Aralarrek Hegoaldeko Batzarra eta V. Biltzarra egin ditu berriki. Espainiako Kongresurako hauteskundeetan Bildurekin joatea erabaki duzue. Erabakia gehiengoak onartu du bi bozetan, sektore bat kontra agertu da halere.

Hegoaldeko Batzarrean kontrako bi jarrera izan ziren Bildurekin joateko. Horietako bat, EAEko Aralarkide batzuena zen. Aurka zeuden hasiera beretik. Beste kontu bat da Nafarroako Aralarreko kideen jarrera. Hauetako batzuek NaBairi –tresna berezia eta emankorra denez– eutsi behar zitzaiola pentsatzen dute. Baina hauek ez zeuden Bilduren barruan joatearen kontra, beldur ziren Aralarreko zuzendaritzak EAEn Bildurekin joanez gero, Nafarroan prezioren bat ordaintzeko. Ordea, Batzarretik V. Kongresura bitartean hori argitu zen. Alderdiaren proposamena NaBai eta Bilduren arteko akordioa lortzea zen Nafarroan eta EAEn Bildu eta Aralarren artekoa. Nafarroan ordea ez zen elkarrizketa izaterik lortu, Uxue Barkosek eta EAJk ezetz esan zutelako. Euren betoa erabatekoa izan da, ez dugu eztabaidatzerik izan ere.

Zer aldatu da maiatzetik hona, Aralarrek aldaketa hau emateko?    

Bat: Bildu legala izatea. Guk Bildu izango zenaren barruan joateko edo ez, EArekin eztabaidatu genuenean,  arrisku handiena zen akordiora iristea eta denok legez kanpo geratzea. Orain hori dena oso erraz ikusten da. Bildu legala izateak egoera aldatu zuen erabat. Bi: hauteskunde hauetan bost eserleku lortzea dugu xede, ez dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak. Hiru: guk ezker abertzaleren alderdi berriaren sorrerarekin –Sortu auzia tarteko– dudak dauzkagu, noski, alderdi guztiek bezala, baina euskal gizarteak Bilduri izugarrizko sostengua eman dio, eta horri ezin diogu entzungor egin. Egoera berri honetan negoziazioa beharrezkoa zen. Nafarroan NaBai eta Bildu elkarrekin joatea beharrezkoa zen. EAJren ezezkoak bere interesak agerrarazi ditu.

NaBaiko Zabaltzen independenteak eta EAJ euren alde joanen dira Nafarroan.

Bai, baina beste koalizio bat egin beharko dute, Atarrabiako alderdi bat omen dago tartean. Zer-nolako izenarekin ez dakigu. Haiek diote NaBairen espiritua direla. Espiritu sendoa beharko dute, EA, Aralar eta Batzarre beste batetik –azken hau beretik– joan baikara. Gordinki esango dut, koalizio horretan EAJko jendea joanen da, betikoa.   

Uxue Barkos, Jose Luis Mendoza, Koldo Martinez, Serrano Izko independenteak dira.  

Uxue Barkos NaBaira heldu zen  EAJren eta EAren ildotik, egia da gero, oroz gain, Uxue Barkos NaBai izan dela. Ni politikoki kritikoa naiz bere jarrerarekin, baina Uxue asko estimatzen dut. NaBain izan duen pisua, kanpora nahiz barnera begira, handia da. EAJ eta EArekiko jarrera oso tinkoa izan du, independente bezala jokatu du. Mendoza eta Martinez, independenteak baina EAJren orbitakoak dira. Serrano Izko ez, eta beste batzuk ere ez. Baina gehienak EAJ eta Hamaikabaten inguruan dabiltza. Beraiek, NaBairen barruan defendatzen duten diskurtsoa tranbertsalitatearen alde eta frentismoaren aurkakoa da. Oraingo koalizioa frentista al da? Alternatiba alderdia independentista al da? Azken batean, sortuko den koalizioa EAJren orbitan izango da, abertzaletasunean ez dago beste espazio politikorik.

Ezker abertzalea, EA eta Alternatibarekin akordioa lortu duzue. Zertarako joan Madrilera?  

Aralarren ustez horretan ere pentsamoldea asko aldatu da, eta areago aldatuko da. Badakigu Batasunaren barruan kontraesanak direla. Askok oraindik ere “zer galdu zaigu  Madrilen?” pentsatzen dute. Eta guk “asko dugu jokoan” diogu. Eta ez dugu bakarrik gure printzipioak defendatzera joan behar, Euskal Herria aldarrikatzera. Madrilgo Kongresuan berebiziko erabakiak hartzen dira egunero. Esaterako: euskal kutxen fusioa. Kutxen esparrua Madrilgo Kongresuak erabakitzen du. Nafarroako eta EAEn kutxen legeak daude, baina Madrilek erabakitako markoaren barnean. Gauzatzen ari den fusioa Madrilen emandako lege aldaketa baten ondorioz izan da. Alegia, ezkerreko parlamentariok eragin dezakegu ekonomia, fiskalitate, nekazal-industriaren nahiz ingurumenaren legeetan, eta horretarako estatuko ezkerreko indarrekin aliantzak egin behar ditugu. Ezker abertzaleak ez du inoiz landu esparru politiko hori, instituzio horrek Estatuaren erreforma bermatzen zuelakoan. Alferrikako kontzesioak egin ditu.  Orain erabaki eta borroka gune horiek bere egin behar ditu.

Zein dira Espainiako Kongresurako joateko akordioaren oinarriak?  

Hiru. Lehena: ez goaz Madrilera kredentzialak hartzera eta agur Ben-Hur. Kongresuko politika batzuk lehentasunezkoak dira, lehenago aipatu bezala. Zenbait arlotan zein politika motak egingo ditugun argitu behar dugu, baina landuko diren lege asmotan buru-belarri aritzeko goaz. Bigarrena: Akordioak dioenez Nafarroako berezitasuna eta nafarren borondatea errespetatzen dugu. Hirugarrena: bakegintza eta normalizazio politikoa Gernikako Akordioaren puntuetan oinarrituko dugu.

Nola ikusten duzu Gernikako Akordioa?

Akordioaren ideia asko Aralarrenak dira, horien alde gogorki borrokatu ondoren lortuak. Horietako bat ETAk su-eten definitiboa ematea da, funtsezkoa. Amnistiaren aipamena da beste bat: Batasuna inguruko batzuek ez zuten amnistia hitza idaztea nahi. Hau da, presoek beraiek erabakitzeko daukaten eskubidea onartzea. EPPK-k (Euskal Preso Politikoen Kolektiboa) ez du oraindik Gernikako Akordioa sinatu, horrek presoen artean erresistentzia handiak daudela islatzen du. Presoen talderik inportanteenak sinatzea pauso handia litzateke. Dena den, gero eta hurbilago ikusten dugu EPPKren sinadura. Gernikako Akordioa normalizazio politikorako ezinbesteko erreferentzia bilakatu da urte batean.

Artean Auzitegi Nazionalak epai latza eman du Bateragune auzian.

Momentu hauen antzekoak ezagutu genituen azken hauteskundeetan Auzitegi Gorenak Bildu legez kanpo utzi zuenean. Garbi dago,  arazo hau politikoa da, Espainiako Gobernuak auziak politizatu ditu justizia egin beharrean. Orain helegiteak etorriko dira eta ikusiko dugu. Baina oztopo izugarria da. Batetik, badirudi ETAk eta bere inguruak oraindik zailtasunak dituztela aurrera egiteko, eta bestetik, Estatuak ere izugarrizko arazoak ditu, bi aldeek elkar elikatzen dute nolabait. Adibidez, Conde Pumpidok “ETA dagoen bitartean, Sortu ez da legala izango” esan du. Baina nor da Estatuaren fiskala hori esateko? Euskal arazoan Estatuaren interes politikoak begibistakoak dira,  erabaki hori ere politikoa izan da.

Bateragune auzian nahiz Sorturen legalizazioan Auzitegi Gorenak eta Konstituzionalak erabaki beharko dute. Itxaropenik bai?

Bai. Sorturen legalizazioan Gorenak ere aurka egin zuen, baina, nire ustez, Konstituzionalak epaia zuzenduko du nolabait. Sortu azkenean legalizatu beharko dute, ez dute hauteskundeetan parte-hartzeko garaiz ordea. Bateragune auziaren sententzia oinarri juridiko gabekoa da eta Konstituzionalak epe ertainera zuzenduko duelakoan nago. Uneon, erritmo politikoaren kontrola dago jokoan eta lehian, eta botere politikoek hori erabiltzen dute auzitegien erabakien bitartez.

ETA artean isilik, urratsik eman gabe.

Bai. Sortu eta Bateragune auzietan aurrerapausoak ematen ez badira prozesua moteltzeko arriskua beti dago. Dena dela, azaroaren 20ko hauteskundeetan beste pauso handi bat ematen bada, definitiboa izango da ETAk azken urratsa emateko. Prozesu hau atzeraezina da.