Gure bizitzan zehar, jaberik gabeko zenbat ibaitan bainatu gara? Senarrik gabeko zenbat baratzetatik elikatu gara? Zenbat hazi kreole lorarazi ditugu aitarengandik, osabarengandik edo anaia ezkongabearengandik heredatu ez ditugun lurretan? Azken batean, zenbat emakume ezagutzen ditugu haien ametsak ereiteko lur-zatitxo batean sartu direnak, botere-erakunde heterosexualei aurre egin behar izan gabe? Gutxi izan dira askatutako lurretan bildu ahal izan diren andre libreak.
Ikuspegi juridikotik –boterearen aita-hizkuntza–, asimetria horren arrazoietako bat lurrerako eskubidearen bilakaerarekin lotzen da, hainbat arau-tradiziotan lurraren jabetza pribaturako eskubidearen aginduetara makurtuta egon baita. Beraz, lurra berreskuratu ahal izan duten emakume gehienek gizonen jabetza-eskubidea zalantzan jartzen ez duten mekanismoen bidez egin behar izan dute, baita lurra eta emakumeen eskubideak zalantzan jartzen ez dituzten baliabideekin ere.
Ezkontza, herentzia, merkatuko nekazaritza-erreforma edo agronegozioa nagusi den lurren nazioz gaindiko ekonomia baten erosketa eta salmenta. Familia, Estatua eta Merkatua: zuzenbideak gure gorputz eta lurraldeen gaineko menderatze maskulinoa mantentzeko legitimatu dituen instituzioak. Are gehiago, lurrerako giza eskubidea berandu aitortzeaz gain, jabetza eskubideari –berme gisa ulertuta– ez ezik, jabetzarako eskubideari ere lotzen zaio, hau da, eskuratzeko eskubideari. Praktikan, horrek esan nahi du gizonen eta emakumeon arteko lurralde-banaketa bidegabea naturalizatzea eta ontzat jotzea.
Andreok gizonekin eta haien erakundeekin harremanik izan gabe lur-zatitxorik ez edukitzea ez da fenomeno berria, ezta gaur egungo eraikuntza demokratikoaren ustekabeko inperfekzioa ere. Abya Yalan, emakumeen landa-titulartasun urria kolonizazioari dagokio, eta hori ezinbestekoa izan da lur metaketa gizon inbaditzaileen esku geldi dadin bermatzeko.
Kolonizazioaren hasieran, lurrerako sarbidea trukerako txanpon gisa erabiltzen zen emakumeei eskubide zibilak aitortzeko eta estrategikoki muga kolonialistak hedatzeko. Estrategia horrek ez zuen lurrean bakarrik eragiten, baizik eta andreen gorputzean, pertsona pobretu eta esklabotuetan, eta nekazaritza estentsiboko ereduan erabiltzen ziren ume eta animalietan.
Proiektu zibilizatzaile horrek kanporatu eta ustiatu egiten du bizirik dagoen guztia eta gizonen nagusitasunetik at dagoen guztia. Era horretan eraiki ditu Latinoamerikako estatu-nazio asko, baita planetaren luze-zabalean dauden mendeko beste herri asko ere. Nancy Fraserrek irakatsi bezala, jatorrizko espolio heteropatriarkalari eta biztanleria zuritzeko proiektu supremazistari gehitu behar diogu gaur arte irauten duen metaketa kapitalistak borobildutako guztia.
Beraz, ez da kasualitatea emakumeek gidatutako eta landutako lursailik ia ez ezagutzea. Gure lurrak lapurtu dizkigute. Deserriratu egin gaituzte eta badakite. Eta gatibutasun hori ziurtatzeko, lanaren banaketa (hetero)sexuala ezarri digute, eta, gainera, horren ondorioei maitasuna deitzen ikasi dugu. Zuzenbide Estatuaren oinarriek legitimatutako lurralde-arpilatzea da, gizonen arteko askatasuna eta ermandadearen historia besterik ez den kontratu sozial batean errotua.
Azken finean, Carole Pateman-ek azaltzen duen bezala, kontratu sozialaren existentzia aldez aurretik beste kontratu inplizitu bat egon delako da; kontratu sexuala, hain zuzen ere. Kontratu horrek aukera eman die gizonei emakumeen gorputzak arautzeko eta haietara iristeko, eta, aldi berean, galarazi egiten die emakumeei gizarte modernoetan parte-hartze politiko eta herritartasun osoa izatea. Monique Wittig-ek beste urrats bat eman eta "kontratu heterosexual" izendatu zuen; andreak izaki "jabetuak" eta "jabegarriak" direla uste baitzuen, eta, beraz, kontratuko elkarrekikotasunik ez dutela zioen.
Egoera global bortitz, belizista eta ultra-eskuinak gora egiten duen honetan, andreek lurrerako duten giza eskubidearen eraginkortasunak ezin du jarraitu erretorika hutsa izaten Mendebaldeko arrazoi maskulinoaren bakarrizketa sendotzeko. Lurrerako sarbidea oztopatzeak boterearen erakunde geopolitiko sexista eta arrazistari erantzuten dio. Gure erronka, hortaz, bizitzaren menderatze-sistema anizkoitz hori ikusaraztea eta ezegonkortzea da. Emakumeon mugimenduetan (err)existentzia feministaren praxian jada loratzen diren beste eredu batzuk legitimatuta lortu daiteke; eta horiek, nekez iristen dira lurralde-antolamenduaren monopolio juridikora.
Ostiral goizeko albisteak erreakzio ugari piztu ditu Israelen zein nazioartean. Aurka agertu dira Israelgo bahituen familiak eta NBE. Alemaniak, Israelen aliatu tradizionalak, armak saltzeari utziko diola jakinarazi du.
25,6 eguneko batez besteko itxaron zerrendak daude Osakidetzako Osasun Mentaleko Zentruetan. Larrialdi kasuetan, aldiz, 24 eta 72 ordu arteko itxaronaldiak daude.
Lau hilabete daramatzagu greba mugagabean, hitzarmen propio baten eta lan-baldintza duinen alde. Lau hilabeteko greba honetan, udaltzainek piketeetan bortizkeriaz zapaldu gaituzte, hirian jarraitzen gaituzten eta mobilizazio bakoitzean zelatatzen gaituzten polizia... [+]
Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak Oñatiko Arantzazu egoitza eskaini dute maliar migratzaileentzat. Bertan geldituko dira Espainiako Gobernuak haien asilo eskariak ebazten dituen bitartean.
Mugimendu Feministak azaldu duenez, Fermin Muguruzaren kontzertuaren aurretik gertatu ziren erasoak. Horiez gain, beste hiru eraso zenbatu dituzte: hiru gizonak atxilotu ditu poliziak.
Ostiral goizaldean eman du erabakiaren berri Israelgo Gobernuak, hamar orduz luzatu den bilera baten ondoren. Dena den, okupazioa gauzatzeko, gobernu osoaren baiezkoa behar du Netanyahuk: igandean izan daiteke bilera. Segurtasun Kontseiluak, halaber, mugak jarri dizkio... [+]
Sorkuntzarako, gozamenerako eta aldarrikapenerako espazio moduan dute oholtza musikari askok, baina bere ingurumarietan katramilatzen dira sarri, eta espazio "bortitz" bihurtzen da hegemonikoak ez diren gorputz askorentzat. Presio estetikoa, egiteko modu deserosoak,... [+]
Lautadako mamua
Xabier Montoia
Elkar, 2024
112 orrialde
Eleberri labur honetan egileak XIX. mendeko Euskal Herrira garamatza, sekulako sona hartu zuen Juan Diaz de Garaio hiltzailea duela protagonista. Arabako landa guneko jendarte tradizional eta giro hotzean barneratzen... [+]
Joan den astean Trumpek ohartarazi zion Putini hamar eguneko epean Ukrainarekin su-eten akordio bat sinatu ezean, zigor ekonomikoak ezarriko dizkiola. Zelenskik sare sozialetan adierazi du ezinbestekoa dela Errusiako presidentearekin bildu aurretik lehenbizi su-etena... [+]
Manteroekin Bat plataformak eta Mbolo Moye Doole elkarteak elkarretaratzea egin zuten astelehenean Bilbon, azken asteetan poliziak manteroen aurka eginiko eraso "arrazistak" salatzeko. Izan ere, Boubacar Diouf kale saltzailearen arabera, poliziaren jazarpena... [+]
338 hektarea erre ditu astearteko suteak. Nekazarien sindikatuak haserre agertu dira Nafarroako Gobernuak suteak saihesteko ezarritako murrizketekin. Asteazkenean beste sute bat piztu da Artaxoa eta Añorbe artean, baina hura ere kontrolpean dute suhiltzaileek.
Ohartarazi du ChatGPT lanketa emozional “sakonak” egiteko erabiltzea “arriskutsua” izan daitekeela ez duelako erabiltzailearen testuingurua ezagutzen eta “gehiago biktimizatu” dezakeelako.
Urtebetetzeek eta urte aldaketek pilaketa bidezko eragina dute: alegia, banaka, gertatzen direnean, nik ez dut ezer sumatzen. Urtebetetzeetan, ondo xamar egin badut segundo batzuez olgatzen naiz (nire baitarako), nire garunaren zati batek ezin dio utzi zoriontzen dutenean... [+]
Apirilean argitaratu zuen Amorante frantsesa (Susa) Miren Agur Meabek (Lekeitio, 1962). Thriller ukitua du poemen bidez idatzitako nobela deigarriak eta, istorioa fikziozkoa den arren, badu idazlearen aurreko lanak markatu dituen kutsu autobiografikoaren arrastorik. Hortaz,... [+]
Zer: Orquesta de la Comunitat Valenciana.
Zuzendaria: Mark Elder. Donostiako Orfeoia.
Zuzendaria: José Antonio Sáinz Alfaro.
Bakarlariak: Federica Lombardi (sopranoa), Paula Murrihy (mezzoa), Xabier Anduaga (tenorea), Will... [+]