Durango garaiko orbelak
Orain arte lurraldetasun fisikoak -«gu gara zazpi probintzi» kantatzeak- indar handia zuen, horrekin lurraldetasunari ematen ari gara gure etorkizunaren giltza. Ez naiz auzi horri garrantzia kentzen hasiko, baina lurraldetasun fisikoaz gainera, garrantzi betea du lurraldetasun birtualaren konkistak ziberrespazioan. Hor ez dagoena, ez da; hor ez bagaude, gureak egin du. Joanak dira familiak, kaleak eta elizak hizkuntza baten transmisioa guztiz ziurtatzen zituzten garaiak. Aspaldi ikusten ari gara eskolak, eman dezakeen guztiarekin ere, badituela bere mugak transmisioari dagokionez. Badakit teknologia berriak ez direla panazea, baina badakit ziberrespazioan geure zortzigarren lurraldea bilatu gabe ez dugula ezer lortuko.
Euskarari eta euskal kulturari eutsi nahi badiegu, ezin dugu beste hizkuntzen eta beste iniziatiben maizter izan. Iniziatiba partikular askok ikusi du hori eta ezingo diegu sekula behar bezala eskertu gaur egun euskarak eta euskal kulturak Interneten duten tokia. Ez da, ordea, inondik ere aski. Hor gero eta presentzia handiagoz egoteaz gainera, egote horri etekin kulturalak eta etekin ekonomikoak ateratzen jakin behar dugu. Baliabide ekonomikoak behar ditu euskarak, baina, aldi berean, gero eta gaiago da euskara aurrez egindako inbertsioak itzultzeko. Teknologia berriek eta Internetek bide horretan jarri behar dute, Internet, beste gauza askoren artean, bai baita merkatua ere.
Inaurkina: azienden azpiak egiteko erabiltzen den garoa, abarrak, orbela. Hortik dator gurean oso ohikoa den «handi inaurkinak egin» espresioa: lan fin bati ekin aurretik, haren aurretik dauden begi-bistako zaborrak kendu behar dira lehendabizi: «harri-sasiak kendu, soroa goldatu eta halako handi inaurkinak egin eta gero, hazia ereiten hasi zen»; «handi inaurkinak idatzi nituen estreina; ipuina ontzen hasi nintzen gero».
Kolore anitzeko hiritar kikirrikiok geure zirinekin sortu dugun ukuiluko usaina ez da bidaide onena bakea lortzeko: hartuta gauzka kiratsak, soin-arropatan daramagu. Baina sudurra esaten ari zait handi inaurkinen garaian gaudela; gainetik kentzen hasiak garela besteei buruzko topiko eta aurreiritzien simaurra.
Handi inaurkinak egin, airea garbitu, arnasa sakon hartu, eta galdetu: zein baldarkeriak eraman gintuen hainbeste inaurkin pilatzera?
George Steiner-ek Geschichtsmüde hitza aipatzen du gaztelaniaz argitaratu dioten azken liburuan (Idea de Europa, Siruela). Geschichts (historia) eta müde (nekatua) hitzekin osatua, historiak nekatutako gizakia esan nahi du, eta Steinerrek berak oin-ohar batean dioenez, nahiko hitz zaharra omen da.
Ez da harritzekoa hitza zaharra izatea, historiak, historia denetik, beti eman dizkigu-eta nekatzeko motiboak. Baina alemanek bakarrik izendatu dute ulertzen nahiko erraza den kontzeptua. Beste hizkuntzetan horrelako hitzik ez izateak ez du esan nahi hitzak deskribatzen duena ezagutzen ez dugunik.
Hans Christian Andersenek bere memoria-liburuan kontatzen du aitak hilkutxa baten oholekin egin zuela semearen sehaska. Hawthorne idazlea, berriz, aitonak oparitutako egurrezko urkamendi batekin ibiltzen omen zen jolasean txikitan: Salem-eko sorgin famatuak urkamendira kondenatu zituen epaile huraxe zuen Hawthornek aitona.
Izugarrikeria, egunerokotasun bihurturik. Bizitza oso latza baita, umeak zailtzeko pedagogia klase hori nagusi zen garaietan nagusi zen ipuinen bidez bizitzaren alde latzena erakustea ere. Askotan, krudelkeria osoz. Andersen-en Zapata gorriak ipuinean hankak mozten dizkiote neska koskorrari beti dantzan eta pozik dabilelako.
Halako jokabideak oso normalak izango ziren seguru asko, baina beren sentiberatasuna urratua sentitu zuten bakan batzuek bakarrik kontatu dizkigute eguneroko esperientzia eta irudimenezko asmazio haiek.
Ezbeharrik ez balitz bezala bizi? Bizitzak aurrera segitzen baitu, bihur dezagun urkamendia txotxongiloen eszenategi, sehaskaren pozari eman diezaiogun hilkutxaren ilundura.
Lehendabiziko bikiaren protesta, jaiotzeko momentuan: «Ez nator bat!».
Artean arrakastarik lortu ez zuen garaietan, Matissek erakusketa bat zabaldu zuen Parisen. Lehendabiziko egunean, beste zenbait ikusleren artean, Matissek gorroto zuen kritikari potzolo bat ikusi zuen aretoan sartzen. Kritikariak ez zuen minutu bakar bat egiten oihal bakoitza aztertzen, eta, betaurrekoen ertzari eruditu plantarekin haginka eginez, gauza bera errepikatzen zuen beti:
- Hutsa, hutsa, hutsa...
Matisse, gehiago ezinda, inguratu zitzaion eta hatza jarri zuen kritikariaren lokian, eta haren buruko zerrautsa juzkatu zuen: hutsa, hutsa, hutsa... Gero, hatza kritikariaren sabelera eraman, gerrialde ganzdunean hondoratu eta, ahots gora, aretoko guztiek entzuteko moduan: betea, betea, betea.
Adiskide batekin anekdota komentatzen nuelarik, hizpide izan dugu zenbat liburu galduko den Durangoko zalapartan, zenbat liburu geldituko den kritika bat, ez ona ez txarra, jaso gabe...
Latza behar du. Baina gozoa behar du, bestalde, inprentatik atera berri den liburuaren usainak edo blog baten eremuan isuritakoaren isiltasun kosmikoak, horren guztiaren jakinaren gainean egonda ere hainbeste jendek ilusio guztiz idazten segitzeko...
Urtero bezala, kazetariak hor hasi zitzaizkidan etxera deika Durangori buruz galdetzeko, baina urteroko txapan ez erortzeko deliberoa harturik eta kazetariak lehendabiziko galdera formulatzerako, uda honetan egindako bidaia batez hasi nintzaion ni, hitzari hitz eta galderarik tartekatzeko aukerarik eman gabe. Mexikoko iparraldean izan nintzela, Sierra Madre-ren oinetan dagoen Durangon. Merezi zuela hiriak, merezi zuela hango jende jatorrak ere: Pancho Villa bertan jaioa zela, hortik ateratzeko kontuak. Eta hiriari buruzko hainbat xehetasun historiko ekonomiko eman eta gero, ezaugarri klimatikoak jorratzen hasi nintzen: altura handian dagoela hiria eta horrek birikak nekatzen dituela azkenerako, baina gainerakoan klima oso osasuntsua dela eta hango bizitza, berriz, merkea...
Aurten ez dit inork deitu oraindik.
“Proposamen oso eskasa egin du Hezkuntza Sailak, berme eta zehaztapenak txertatu barik”, kontatu dio ARGIAri STEILASeko bozeramaile Haizea Arbidek. Ostegun honetan bilera izan dute sindikatuek eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak, EAEko irakaskuntza publikoko... [+]
Epaiak dio 2001ean Sorzabalek egindako autoinkulpazioa "tratu txarren ondorioa" izan zela, eta beraz, "baliogabea" dela. 1995ean Irunen lehergailu bat jarri izanagatik atxilotu zuten 2001ean, eta bost egunez inkomunikatuta atxiki zuten, gogorki torturatuz.
Sorionekuak mugimenduak larunbaterako mobilizazioa deitu du. Goizean herriz herri Nafarroako zubietan elkartuko dira eta arratsaldean Iruñean manifestazioa abiatuko dute, Kostarapea parketik (Trinitarios-Tren parkea) abiatuta 17:30ean. Ireki ateak euskarari lelopean... [+]
Txinako Shanxi probintzian, Tang dinastiako hilobi batean, hildakoen eguneroko bizitzako eszenak irudikatzen dituzten pinturak topatu dituzte. Eszena horietako batean gizonezko ilehori bat agertzen da. Ilearen koloreari eta aurpegierari erreparatuta, hilobia aztertu duten... [+]
Kartago, K.a. 814 inguruan. Feniziarrek kolonia bat fundatu zuten, eta Mediterraneo ekialdean nagusi zen zibilizazioa mendebaldera hedatu zen. Bi mende eta erdi geroago, Tiro feniziar metropolia gainbehera etorri zenean, Kartago independizatu egin zen eta bere eragina... [+]
Centre Delas erakundearen txosten batek 2023ko urriaz geroztik Tel Avivek eta Madrilek adostu dituzten armamentu salerosketak atera ditu argitara. Ikerketaren arabera, Espainiako Estatuko eta Israelgo enpresek ez dituzte inoiz hainbeste proiektu garatu elkarrekin, eta Israelgo... [+]
Ekintzaren erantzukizuna zazpi mendizalez osatutako talde batek hartu du, Jesús Vallés aktibista tartean. Ordesako Parke Nazionala (Aragoi) "abentura parke bat" bihurtu dela salatu du taldeak, eta "parkearen turistifikazioak eta kirol jardueren... [+]
Aroztegiako hirigintza proiektuaren lanak eteteagatik Baztango zazpi herritar epaituko dituzte maiatzaren 19tik 23ra. Auzipetuei elkartasuna adierazi eta beren absoluzioa eskatzeko kanpaldia hasi zuten igandean Elizondoko plazan, larunbatera arte. Aroztegiko Elkartasun... [+]
Eusko Jaurlaritzako Segurtasun sailburuak esan du litekeena dela "ertzainen baten jokabide desegokiaren" ondorioz zauritu izana gizona. Pertsona horrek salaketa jarri zuen eta Ertzaintzaren barne ikerketa batek baieztatu du foam jaurtigailu baten inpaktua jaso zuela.
Agerraldia egin dute asteazken arratsaldean, Bilbon, eta "Euskal Herriko gazte langileei" dei egin diete gaztetxeetara hurbiltzera, antolatzera, eta "horien alde borroka egitera". Polizia "gazte langileen aurkako estatuaren erreminta zapaltzailea" dela... [+]
.jpg)
Europako Irrati-telebisten Batasunari zuzendua da artisten maiatzaren 6ko agiria. Eurovisionen parte hartu izan duten 72 artistak ohartarazi dute Eurovisionek "ezin duela gizateriaren aurkako krimenak estaltzeko balio ukan".
Mariaren Bihotza plazan egingo dute elkarretaratzea, 18:30ean, ertzainek erasotako pertsonei elkartasuna adierazteko eta inpunitate polizialari ezetz esateko.