Eli Pociello: “Euskal WordNet Lengoaia naturalaren prozesamenduan erabiltzea nahi dugu, adibidez itzulpen automatikoan”
Eli Pociello filologoa EHUko IXA taldeko kide izan da zortzi urtez. Bertan Euskal WordNet, euskarazko lehenengo ezagutza base lexikalaren sorreran parte hartu du. Hain zuzen ere, ezagutza base lexikal hori izan da unibertsitatean aurkeztu berri duen bere doktore tesiaren gaia. Oraindik proiektua garatze fasean dago, momentuz izenak eta aditz batzuk soilik landu baitituzte, baina adjektiboak, adberbioak eta aditz guztiak ere gehitu behar dira. Gaur egun Pociello Elhuyarren dago, haren Zientzia eta Teknologia Hiztegia eta Euskal WordNet lotuko dituen proiektu batean lanean.
Zer da ezagutza base lexikala?
Datu base baten antzekoa da, baina desberdintasuna da hiztegi batean jasotzen den informazioaz gain –hitzen adierak eta adiera horien definizioak eta adibideak– kontzeptuak elkarren artean harremanetan jartzen direla. Adibidez, hatza eskuko zati bat dela esaten zaigu eta eskua aldi berean besoa kontzeptuarekin harremanetan jartzen dela. Azken finean, kontzeptu guztiak euren artean harremanetan jartzen dira hierarkikoki.
Euskal WordNet Lengoaia naturalaren prozesamenduan erabiltzea nahi dugu, adierari begira garatzen diren aplikazioetan. Adibidez, itzulpen automatikoan. Sistemak ulertu behar du zer hitz ari den itzultzen eta horretarako hiztegi baten beharra dauka. Agian hitz baten testuinguruan agertzen den beste hitz baten bidez jakin daiteke lehenengoak zer adiera duen eta horretarako erabiltzen dira kontzeptuen arteko erlazioak.
Gaur egun zer tresna daude itzulpen automatikoaren alorrean? Zer emaitza ematen dituzte?
Fakultatean eta Elhuyarren egon diren proiektu batzuetan euskara, gaztelania, galiziera eta katalanaren arteko itzulpen automatikoarekin egin dugu lan. Euskararen ezaugarriak oso desberdinak dira beste hizkuntzekin alderatuta. Beste hizkuntzen oinarria latinetik etorritakoa izanda, errazagoak dira itzultzen, baina euskararen kasuan, bere ezaugarriengatik, emaitzak ez dira hain onak. Euskararen alde lan gehiago egin behar da. Sistema hobetu behar da. Horretarako proiektu eta diru laguntza gehiago lortu behar dira.
IXA taldeak eta Elhuyar Fundazioak, beste batzuekin elkarlanean Open Trad tresna garatu dute. Oraingoz euskararentzat hori dago. Emaitza eskasak ez, baina hobetzeko modukoak dira, lehen aipatutako arrazoiengatik. Hala ere, testu baten ideia ulertzeko balio du.
Erabiltzaile arruntak zertarako erabil dezake Euskal WordNet?
Beste hiztegiek bezalako informazioa ekartzen du –itzulpen elebidunak– baina horretaz gain, informazio gehiago ere jakin daiteke. Adibidez, jakin ahal dugu pagoa zuhaitz mota bat dela eta zehazki zer zuhaitz mota den. Nik uste lexikografikoek erabilgarri izango dutela. Hori da orain Elhuyarren egotearen beste arrazoia. Hiztegigintzan lan egiten dutenentzat horrelako baliabideak erabiltzea interesgarria izan liteke hiztegiak sortzeko orduan.
Beraz, erabiltzaile arruntarentzat baino gehiago, profesionalentzat da erabilgarri.
Bai, erabiltzaile arruntek hiztegi bezala erabiliko dute gehiago. Eta horretarako azken finean ezagutzen dituzun baliabidetara jotzen duzu. Gainera, gure datu base lexikala ez badugu interfazeari dagokionez erabilerrazago jartzen, zailagoa da erabiltzaile arruntak berau erabiltzea.
Duela gutxi, Netanyahuren gobernuak, AEBen baimenarekin, legez kanpoko jarduerarekin jarraitzea erabaki du Gazan, eta zerrenda osoaren kontrola hartzea. Historia pixka bat egingo dut ez zaidalako zuzena iruditzen komunikabide edo kazetari batzuek Gazan gertatzen ari dena 2023ko... [+]
Abuztu honetan polemika berri bat piztu digute, beste behin, belarrondokoa ematea baino larriagoa izan dena. Azken hamabost urte baino gehiagoan, Glen Cree ekimenetik hasi, Estatu bortxaren biktimei aitortza legala emateko mekanismoen sorreratik segitu eta herri honetan ireki... [+]
Irailaren 2an izango da epaiketa Iruñeko Zigor Arloko 2. epaitegian, ustez 2021ean makroetxaldeak haren inguruko lurrak minden hondakinekin kutsatzeagatik. Sasoi hartan Valle de Odieta makroetxaldeko administrazio kontseiluan ari ziren bost pertsona epaituko dituzte.
Fitxa: Musika Hamabostaldia. Gewandhausorchester Leipzig.
Zuzendaria: Andris Nelsons.
Bakarlaria: Isabelle Faust (biolina).
Egitaraua: Pärt, Dvorak eta Sibeliusen lanak.
Lekua: Kursaal Auditorioa.
Data: abuztuaren... [+]
Gordin esan dute Aiaraldeko ikastetxeok: euskalduntzea “arriskuan dago” eta ikastetxeek, bakarrik, ezin diote aurre egin “egoera larriari”. Autokritika egin, eta hamar konpromiso hartu dituzte, hezkuntza komunitateek praktikara eramatekoak. Era berean,... [+]
Ikerketa batek ondorioztatu du adituek uste baino AMOC korrontearen kolapsoa egoteko aukera handiagoak daudela. Korrontean aldaketa handiek eta azkenengo kolapso batek euri tropikaletan eraldaketa handiak eragingo lituzke, Europan negu oso hotzak eta uda lehorrak izango... [+]
600 misil eta dronetik gora bota ditu Errusiak Ukrainako hiriburuaren aurka. Gerra hasi zenetik egindako aire eraso handienetakoa da. Zelenskik nazioarteari eskatu dio erantzun dezala, Putin Trumpekin bildu eta bi aste eskasera.
Abuztuaren 15ean Vladimir Putin eta Donald Trump Alaskan bildu ziren. Ofizialki, Ukrainako gerrari amaiera emateko bidean beste urratsen bat emateko. Baina Gazan milaka pertsona hiltzeko gupidarik ez duen politikariak serio esan al dezake penagarria eta tristea dela Ukrainan... [+]
Duela egun gutxi 6.000 alegazio baino gehiago aurkeztu dira Azantzan eta Sarbilen poligono eoliko berri bat eraikitzeko proiektuaren aurka. Antzeko beste proiektu batzuetan bezala, herritar eta talde antolatuen ahaleginari, antolaketari eta lanari esker egin da alegazioendako... [+]
Informazioaren arloko dozenaka profesional bildu dira ostegun arratsaldean Iruñeko Gazteluko Plazan, Gazan kazetari lanetan ari direnen aurka Israelgo armada egiten ari den sarraskia salatzeko.
Artikulu bati zer nolako izenburua jarri ez da aise hautatzen, ezta? Hasiera batean, “euskaldun gezurti, tranpatiak” bezalako izenburua idazteko asmoa nuen, baina inor mintzeko gogorik ez dudanez, goikoari eutsi diot, ene gogoetaren muina hobeto ulertaraziko... [+]
Bilboko Udalak ostegunean adierazi du Abandoibarrako kontzertua bertan behera geratu eta gero, Plaza Biribileko agertokia eskaini ziela hiru artistei, baina ezezkoa eman zutela. Abeslariek bertsio hori ukatu eta zehaztu dute: bakarrik Kai Nakari eskaini zioten.
Bigarren aldiz gelditu dute Katalunian Espainiako Vuelta Israel-Premier Tech taldearen parte-hartzea salatzeko. Hainbat pertsonak Palestinako banderak atera dituzte eta txirrindularien bidea oztopatu dute Oloten.
Nafarroako Osasun Departamentuak iragarri du ospitaleko solairu gehienak klimatizatuko dituztela 2026 amaierarako. ARGIAk elkarrizketaturiko bi erizain laguntzaileek nabarmendu dute premiazkoa dela banako gelak, komun irisgarriak eta aire girotua izatea.
Araba eta Nafarroa zeharkatu behar zituzten goi-tentsioko bi linea elektrikoren proiektuak ez dira gauzatuko. Espainiako Trantsizio Ekologikorako Ministerioak Aragoiko Tueste herrian Forestaliak egin behar zituen lau poligono eolikoen proiektuak artxibatu ditu.