A miña irmá pediume que lle coide do seu can, que está cargado de traballo na súa oficina, e si eu fixéselle o favor, ten claro que o farei, porque lle gustaría pasar todo o día sen baixarse a casa. Non é unha misión que me tolea, pero funme ao barrio de Arrosadia a buscar ao can. Ao entrar en casa da miña irmá, o animal recíbeme cunha alegría insensata, que tomo a título persoal, aínda que, de cando en vez, mírame a ver si chegou Silvia ou o seu fillo comigo.

Xa na miña casa, chamei a un amigo que non vexo desde hai moito tempo, para proporme un paseo bucólico con cans xunto ao río, que si foses só faríame aburrirme – son unha persoa moi interesada.

Logo, ao ouvir a súa voz máis aló do fío, acordeime de que alguén me dixo que a outra vez vira unha gran caída. A min non mo pareceu por teléfono.

Xunto ao río xogamos co can, chámolle, lánzolle as pedras, logo –é unha orde moi concreta– non debo deixalas roer, pero como non as trouxo de novo, teño que correr detrás, para quitalas de entre os dentes, dándolle unha imaxe cómica, polo menos o meu compañeiro ri de min, e iso, si é verdade que está abatido, consólame un pouco.

“A cadea cortouse”, díxome o meu amigo de súpeto. Non o entendo. Preocupado pola correa do can, polo medo a que se rompeu e a que o can volva sen atalo, tamén pola posible multa, pero, sobre todo, porque non me obedece nin moito ou nada (con que o atarei?, terei que levalo en brazos –calculo uns 30 quilos)? ), por comedia. Pero a correa está intacta; empecei a sospeitar que o meu amigo me está falando do seu prometido.

“Cortaches a cadea”, repetiume, tomándome o cargo, “estráñame que sendo euskaldun e ademais escribindo en eúscaro (moi ben, por certo)”, díxome textualmente, pola miña banda, ante os xestos de humildade (falsa, por certo), “o can non sexa educado en eúscaro”. Ese idioma, no meu seo lembro o tópico, que se fala con nenos e con mascotas, ás veces de forma exclusiva. Quizá o segredo da supervivencia milenaria. “Por que lle falas

en castelán a Zakurner?” Atrapado no baleiro, non sei que responder, aínda que algunha vez sexa académico, correspondente, vendo en perigo os meus méritos para ser nomeado, “improvisei un regulamento moral do vasco”, aplicado instintivamente e confusamente até agora, que terei que mirar sen equivocarme a partir de agora:

Primeira regra: Cos fillos dos pais euskaldunes que sempre me falan en castelán (e eu), ou cos pais diante dos fillos, non fales en eúscaro.

Segunda regra: Desatende a eses pais (agora!) aos esforzos que realizan por cambiar de idioma fronte aos seus descendentes, quizá á súa posteridade.

Terceira regra: Non intercale na actividade en castelán as palabras máis ou menos técnicas en eúscaro (mandeilles unhas ariketas) ou toponímicas (ides subir a Iruña? ).

Regra cuarta: No grupo de amigos que se estableceu a tradición de falar en castelán, non utilizar militarmente o eúscaro para entrar no “ambiente vasco”, como é habitual en Nafarroa Oinez, por exemplo. O mesmo cando un verdadeiro vasco de fóra (é dicir, de Gipuzkoa) adáptase á cuadrilla.

Quinta regra...
“É dicir, ao contrario do que fai o vasco normal”, os seus compañeiros cun berro de desesperación.
“Bai, máis ou menos”.