Nafarroako Kantutegian Zehar

1983ko otsailaren 27an

Iñaki Zabaletaren Diskaz
Nafarroako Kantutegian Zehar
Hilabete batzuk badira diska hau atera zela. «Nafarroun zehar». Eta Iñaki Zabaleta da bere egilea. Lehendik dugu ezaguna. «Oskarti» taldearen barruan zebilen garaietatik batez ere.
Ez da asko entzuten diska hori gure irratietatik (bueno, gureak... ). Eta hala ere hor dago, eta bere egileak solasaldi bat behinik behin mereziko du.
ARGIA.- Musika kontutan zeintzu izan diren zare ibilerak kontatuz hasi beharko genuke igual.
INAKI ZABALETA.Musika arloan koroetan eta, hasi nintzen. Handik aparte, orain dela hamaika urte hasi nintzen bakarka, kitarra hartu eta kanta batzu kantatuz, neuk edo beste olerkari batzuk egindakoak. Gero, soldaduskara joan nintzen, Madrilera, eta han nola denbora asko nuen libre, diska bat grabatzea pentsatu nuen eta horrela egin nuen "Euskal Herriko kantu zaharrak" deritzana. Hura grabatu ondoren hona etorri nintzen berriro soldaduska bukatuta. Gero, kantaldi batzu eman ondoren, "Oskarbi" taldean sartu nintzen eta harrez gero "Oskarbi" taldean egon naiz orain urtebete arte. Orain dela urtebote pentsatu nuen diska honi buruz zerbait egitea. Aspalditik neukan asmoa Nafarroari buruz lan bat egiteko, eta gero ere ikusi nuen denbora pasaz ez zegoela horrelako lan monografikorik eginda herrialde horretaz. Orduan pentsatu nuen "beno, ez duk igual garai egokia izango baina komeni da halako zer edo zer egitea", eta hartan jarri nintzen.
A.- Eta diska gauzatu arte?
I.Z.- Esan bezala duela urtebete hasi nintzen zerbait pentsatzen. Nahiz eta diskaetxeek erraztasun handirik ez eman (krisia dela eta ez dela), eta ondo pentsatu ondoren grabatzea pentsatu nuen eta azkeneko Irailean edo horrela sartu nintzen estudioan. Abenduan kaleratu zen, Durangoko Azokarako.
A.- Zergatik atera zara «Oskarbi»tik duela urtebete?
I.Z.- Diska hau egiteko beharra ikusten nuen eta horregatik atera nintzen.
A.- Zure diskerekin zentratuz, nola joan da prozesu osoa?
I.Z.- Aspaldiko asmoa neukan, baina haseran bi diska grabatzeko. Baina baita ere, gaurko krisiarekin disketxeek ez dute ematen erraztasunik horrelako lanik egiteko, badakizu musikoak zerorrek pagatu behar dituzula, etabar. Gero ere denbora behar du, eta ni ez naiz horretara bakarrik dedikatzen. Burugogorkeriaz atera dudan lana da hau, batere erraztasunik gabe. Beharrezkoa zela ikusi nuen eta egin dut.
A.- Zergatik aukeratu zenuen Nafarroa?
I.Z.- Alde batetatik, Nafarroari buruzko lan monografiko bat falta zelako, baina bestalde Nafarroan aberastasun handia dago euskal kantutegiaren aldetik. Riezuk, Donostiak eta Azkuek egindako bilkura hori kantutegietan eta liburutegietan gelditzea, landu gabe eta ikutu gabe, niretzat bekatu bat zen. Hori kaleratzea beharrezko lana zen.
A.- Kantuen aukeraketa nola egin duzu? Kantu hauek berak al zenituen iadanik pentsatuak duela bederatzi hilabete?
I.Z.- Hauek konkretuki ez nituen pentsatuak hasera batetan. Gehiago landu eta selekzio bat egin ondoren hauek aukeratu ditut. Beste batzu ere bazeuden asmotan baina gero bederatzi urte hauetan beste abeslariek grabatu dituzte disketan halako kantu solteak, eta orduan ez nuen ikusi komenigarria diska batetan berriz kantatzea.
A.- Zer gusto hartzen diezu kantu zaharrei gaurko mundu honen barruan?
I.Z.- Kantu hauek banaka begiratuta, nire ustez gaurko egunean badute nahiko esanahia. Adibidez, "Erronkari" kantua nik egindakoa da, berri bakarra, herri horretan euskara dagoen egoera larriari baruz da. Gaurko gai bat da, dei bat eginez har dezan bere nortasuna behar bezala sakonduz, eta arbasoen hizkuntza mantendu dezan. "San Migelen bertsoak", gaur egun Iruñean egiten den akto bati buruz da, jendeak jakin dezan zergatik egiten den. "Belateko lapurrak" orain dela ehun eta berrogeitamar urte gertatutakoa da: lau anaia lapur urkabetu zituzten eta horietako batek enkargu ematen dio lagun bati konta zezan bertsoz nolaz gertatzen ziren. Beraz, horrek susmatzen zuen nolabait gure eskutara helduko zela. Gero, esate batera bertso berri batzu daude gertaera xelebre bati buruz lehengo pikareska edo kantu berdeen ildotik, lehengo, ziri eta mirikiko gauzak nola izaten ziren gure herrian. "Larre gorrian" lanerako kantua da, gaurko egunean tailer batetan edo edozein lekutan berdin erabiliko zen bi neskaren arteko elkarrizketa. Niretzat interesgarria da diska hau zeren kanta bakoitzak badauka bere historia.
A.- Konponketak eta, nola burutu dituzu?
I.Z.- Kantu hauek gehienak iadanik etortzen dira beren musikarekin. Nik aldakera handirik ez diet egin, zerbait agian doinua piska bat egina baina normalean akonpainamentua jarri eta kitto.
A.- Gero, nik ikusi dudan beste gauza bat akonpainamentu pobrearena da. Hori zergatik?
I.Z.- Hori dela eta kritikak egin dizkidate. Nire eritziz kantu hauek nola letra asko diren, nola historia asko diren, akonpainamendu askoren beharrik ez dute. Hori da piska bat bertsoen modua: bertsoak kontatzeko akonpainamendu asko jartzen badiozu, bertsoaren esanahia piska bat moztuta gelditzen da. Lehengoan bertsolari batek esan zidan garbi azaltzen da, orain dela gutxi hasi zirela bertsolari batzu taldearekin eta kantatzen, baina experientzia hori ez dela interesgarria. Interesgarria bai, baina ikusten zuten bertsoaren esanahia moztuta gelditzen dela. Jendea gehiago ibiltzen dela musikaren edo erritmoaren atzetik hitzaren atzetik baino, eta orduan kantu askotan instrumentu gehiago jartzeak ez du hainbesteko inportantziarik jendeak atentzio gehiago prestatu dezan hitzaren aldetik.
A.- Eta diruak horretan ere ez al du eraginik izan?
I.Z.- Noski, hori guztiak ez du esan nahi beste akonpainamendua jarrita kantuek irabaziko ez zutenik. Baina, esan dugun bezala, hau da ere disketxearen gauza, diruaren kontua. Badakizu musikorik nahiz talderik ez daukadala eta horretarako edozein musiko prestatzeko ordaindu egin behar dut. Ekonomi arazoa da baita ere.
A.- Diska honekin kantaldiak ematea pentsatzen al duzu?
I.Z.- Bai, pentsatu pentsatzen dut... deitzen badidate noski baietz. Horretara prestatu beharko dut nola presentatu horrelako kantu bat jendearen aurrean. Baliteke diskaren tratamendua ez izatea, beste tratamendu berezia izatea jendeari hobeto ailegatzeko. Diska baliteke ere, jende askok esaten didan bezala, hotz samar gelditzea, baina lehenengo inpresioa da. Piska bat gehiago aditzen duzunean hitzetan sartzen zara, elkarrizketan, eta orduan hobeto iruditzen zaizu.
A.- A konpainamendu falta horrek ez al du diska'~ minoritarioa bihurtzen? Bizitazan falta agian...
I.Z.- Hori ere gure sensibilitate musikalaren kon-tua da. Orain taldeak askoz hobeto presentatzen dira jendearen aurrean, kantuak eta hobeto gelditzen dira. Baina gure herrian, zoritxarrez, zaila da oso, zeren ez da bakarrik planteatzea talde batekin aterako naizela eta ateratzea. Jendea bilatu behar da, ensaioetarako denbora, etabar. Ez da bakarrik presentatu eta egin. Eta orduan baliteke ere repertorioa eta kantu desberdinak aukeratzea hori kontutan hartuta. Nik, adibidez, talde bat izanez gero igual beste kantu batzu hartuko nituzke diska honetarako. Orduan, lan batzu egiten dituzu zure limitazioak kontutan hartuta. Adibidez, "Nafarroatik zehar" diska honetan nik garbi ikusi nuen bibolin bat edota perkusio piska bat oso ondo etorriko zirela. Diska hobeto geldituko litzateke dudarik gabe, jende gehiagok parte hartuko balu.
A.- Euskal kantagintzan orain arte eman direnetatik, zein da zuretzat gustokoena? Norekin identifikatuko zinateke gehiena?
I.Z.- Beno, abeslari bezala eta bere obra osoa begiratuta, Benitorekin. Bere obra handia da eta bere linea jator samarra. Berarekin geldituko nintzateke, oso ondo landuak ateratzen ditu lanak eta gure herriko gauzak kanpoan presentatzeko apainduena dagoena bera da.
A.- Lehen zerbait aipatu duzu gaurko egoeraz. Nola ikusten duzu? Zabalago mintza zaitez horretaz.
I.Z.- Ni guztiz pesimista naiz. Nik egin dudalako ez da, baina diska hau kaleratzeko arrazoin bat ere izan da jendea esnatzeko, "joño, honek egin dizkik kantu zaharrak, nahiz eta gaurko egoera rock eta horrelakoen inguruan ibili". Piska bat jendea esnatzeko, zeren nire eritziz oso une larri larrian gaude. Rockaren egoera honek ez dakar bakarrik ebasioko musika bat, baita bere inguruan halako konsumismo zakar bat ere. Ez dut esango droga ingurua (baliteke piska bat hortik ibiltzea), baina pentsa ezazu rock talde batek instrumentu asko mugitzen dituela, eta orduan gaurko egunean interesantea da denda askorentzat eta aurrezki-kutxentzat giro hori lortzea. Orduan hor badago halako mugimendu konsumista bat, eta horretatik aparte kalitateko lanik hemen oso gutxi dagoela.
A.- Zergatik ibiliko da, bada, gazteria horrelako musikaren atzetik. Izan ere, hor badago bertsio bat esaten duena gaurko gizarte urbanuak beste musika bat behar duela...
I.Z.- Dudarik gabe, mundu urbanoak musika diferentea eskatzen du, baina Euskal Herriak eta herri guztiek hari bat dute, beren nortasunean hari bat dago. Guk orain artzainkultura alde batetara utzita kultura urbanoa hasten bagara aipatzen, hemendik hogei edo berrogei urtetara gure semeek esango dute "baina zer gaituk, ez gaituk ezer ere". Behar du hari bat. Orduan, munduari begira gure nortasuna behar bezala identifikatzeko gure musikak behar du behar bezala sakondu, gure musika zaharrari haria bilatu. Eta haria bilatu ondoren hartan oinarritu, ta orduan gauza berriak egin, baina nortasun eta base batekin, euskal kutsu batekin. Oraingo rocka ez da gauza euskaldun bat, hau da Coca-cola txapelaz jantzita. Guk behar dugu txakolina munduan zehar zabaldu, ez Coca-colari txapela ezarri. Eta gaurko egocraren arriskua hor dago. Euskal kutsua lortuta ez badauka, rock euskaraz kantatzea da sevillanak euskaraz kantatzea bezala, niretzat berdin berdin da.
A.- Zure ustez zergatik ez da abiatzen jende gaztea beste bideetatik?
I.Z.- Honek askoz lan gehiago daukalako. Gaur gazteriak egoera larria dauka lana eta langabeziarekin, krisi handia. Orduan lan bat egiteko, musika ikasteko eta behar bezala gauzak ikertzeko jende gaztea ez da jartzen. Hori dudarik gabe. Gaztea ez da jarriko gauzak estudiatzen. Orduan errazena da egoeraren arauera dabilena egin, rocka, eta kitto. Egoera, zoritxarrez, hori da. Zergatik da hori horrela? Nire ustez, "Ez dok amairu"tik hona egon den hutsunean behar bezala betetzen jakin ez dugulako.
A.- Eta euskal kutsu horren sustraia kantu zaharretan aurkitzen al da?
I.Z.- Ez bakarrik kantu zaharrak direlako, baizik ezaugarri berezi batzu aurkitzen direlako. Ritmo berezi batzu dauzkate euskal kantuek, gehienak dira tonu txikian, etabar. Eta zergatik dira tonu txikian? Herria halakoa izan delako, triste samarra, etabar. Beraz, arrazoinak badauzka.
A.- Zein izango da zure hurrengo pausua?
I.Z.- Ni pentsatzen ari naiz diska bat egitea euskal erromantzeekin baina baliteke ez argitaratzea lehen aipatu ditugun arrazoinegatik.
ARTASO
33-35

GaiezKulturaArgitalgintArgitalpenaDiskoak
GaiezKulturaMusikaMusika tradKantuak
GaiezKulturaMusikaArgitalpenaDiskoak
PertsonaiazABALETA4
EgileezARTASO1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

"Badira hartzea merezi duten arriskuak, genozidioa gelditu behar dugu"

Zigor Olabarria Oleaga

"40 landare mota ditugu oihan baratzean, urte osoan bertatik jateko eta tresna xinpleekin lantzeko"

Estitxu Eizagirre

Bizkaia: EAJren gotorlekua kolokan?

Jon Azkune Torres

Ez da zapalkuntza? Orduan, asimilazioa

Ane Ablanedo Larrion

Gipuzkoa: Biren arteko jokoa

Iker Iraola Arretxe

Azkenak

2024-04-22 | Garbiñe Larrea Iturralde

Intsusaren bigarrena

Joan urteko udaberrian idatzi nuen intsusari eskainitako aurreneko artikulua eta orduan iragarri nuen bezala, testu sorta baten aurrenekoa izan zen. Sendabelar honen emana eta jakintza agortzen ez den iturriaren parekoa dela nioen eta uste dut udaberriro artikulu bat idazteko... [+]

2024-04-22 | Eneko Bachiller Otamendi

Arrain-zoparako, besterik ezean, itsasoko igela

Amonak sarritan aipatu zidan badela arrain bat, garai batean kostaldeko herrietako sukalde askotan ohikoa zena. Arrain-zopa egiteko bereziki ezaguna omen zen, oso zaporetsua baita labean erreta jateko ere. Beti platerean oroitzen dut, eta beraz, orain gutxira arte oharkabeko... [+]

2024-04-22 | Jakoba Errekondo

Lurra elikatu, guk jan

Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean “porru-hazia” bezalako hitzak dira nagusi lur-langileen hizkuntzan.

2024-04-22 | Garazi Zabaleta

Txaramela

Pasta ekologikoa, ortuko barazki eta espezieekin egina

Duela hamabi urte pasatxo ezagutu zuten elkar Izaskun Urbaneta Ocejok eta Ainara Baguer Gonzalezek, ingurumen hezkuntzako programa batean lanean ari zirela. Garaian, lurretik hurbilago egoteko gogoa zuten biek, teoriatik praktikara pasa eta proiektu bat martxan jartzekoa... [+]

2024-04-21 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

'Cristóbal Balenciaga' telesaila

"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]

Eguneraketa berriak daude