D.E.E. Drogako elkarteko Jose Mari eta Begoñari elkarrizketa
D.E.E.: Drogak Eragindako Elkarrizketa
Droga bezalako gai korapilotsu batekin mila eratara egin daiteke artikulu bat. Orain arte gai hauxe ikutu izan dugun guztitan testimonio pertsonalak bilduz egin dugu, eta nolabait hutsune bat nabaritu dugu orain arteko erreportaia eta elkarrizketetan, inplikazio sozialena alegia. Honekin esan nahi dugu gizarteak, legeak eta sistema honek zelato papera jokatzen duen drogaren asunto honekin. Beti izan dugu present arlo hori ez ikutzearen hutsunea, baina, izan ere, ez genuen inor aurkitzen horretaz mintzatzeko aproposa.
Hilabeteak pasa dira, eta azken asteetan sarritan entzun ohi da elkarte baten izena: D.E.E. (Drogak Eragindakoen Elkartea). Drogadiktoen familiakoak izatetik gorputz sendo bat bildu duen elkartea izatera pasa da. Heroinaren paradisua den Donostia kartelez bete ohi dute auzietara joatea eskatuz etabar. Haiengana jo dugu ea hain topikoa bihurtzen ari den gai honetan zer edo zer berria esaterik bazuten. Elkarrizketa egin ondoren, guk baietz pentsatzen dugu, zeuok ikusi.
Gurekin mintzatu zirenak Jose Mari eta Begoña izan ziren, azken hau abokatua ofizioz.
ARGIA.- Zein arlotan mugitzen da zuen elkarte hori?
JOSE MARI.- Gure eguneroko praktikan bi arlotan kokatzen dira gure akzioak, prebentzioarena bata eta bestea asunto penalarena. Gero beste bat egongo litzateke guretzat aurreko biak bezain inportantea, bizitz alternatibak bultzatzearena alegia, baina arlo horretan projektuen mailan mugitzen gara oraingoz.
BEGOÑA.- Jakina, azken hori gerora etortzen den zerbait da eta. Azken finean, momentu batetan pertsona batek heroinarekin izan dezakeen zaletasunari irtenbide bat aurkitzea nahiko erraza da, heroinaren dependentzia fisikoaren konponbidea egun batzutako gauza da, eta ez da batere zaila. Baina problema nagusia gerora planteiatzen da, hau da, droga utzi egin duzu baina zer arraio egin behar duzu zure bizitzarekin? Jendea heroinara eramaten duena bizimodu konkretu bat bait da, eta bizitzeko kondizio horiek ez badira aldatzen, akabo, ez dago ezer egiterik. Eta horra hor bizitz alternatiba berriak aurkitzeko premia.
ARGIA.- Dena dela, jendeak normelean pentsatzen du heroina bera dela gainditu ezin den oztopo nagusiena...
JOSE MARI.- Hori imajin faltsua da. Badirudi heroina dela puskatu ezinezko pareta, eta hori mito bat da. Heroinarekin puskatzea ez da zaila, zailena da gizarteak ezarritako isladamendu horrekin puskatzea. Hezkuntza okerra, langabezia, gizartearen baldintzak... horiek dira isladamendu horretara eramaten zaituztena. Isladamenduak larrialdia dakar, eta horrek ebasioa eskatzen du. Egoera orokorrago horri eraso egin behar zaio lehenik.
ARGIA.- Drogaren munduan–eta drogaren mundua esatean heroinaren mundua adierazi nahiko dugu hemendik aurrera– eboluziorik nabaritu al da azken urteotan?
JOSE MARI.- Gurekin tratua dutenetatik badira batzu duela zazpi urte hasi zirenak, eta horiek kontatzen dutenez hasera batetan denok ezagutzen zutela elkar, heroina normalean norberak ekartzen zuen Thailandiatik, saldu ezinean ibiltzen zirela jendea heroinaren beldur zelako. Hori hastapenetan. Handik urte batzutara, heroinaren komertzioa askoz estrukturatuagoa bihurtzen da, beste elemendu batzu sartzen dira...
BEGOÑA.- Areago, nik esango nuke gertatu den prozesuak oso ezaugarri garbiak izan dituela. Esate baterako, era organizatu batez duela lauzpabost urte hasi zela esan genezake. Hatschis merkatu zabala zegoen tokietan, adibidez, bat batean hatschisa desagertu zen, eta heroina sartuz hasi ziren oso prezio bajuetan, erosteko erraztasunekin eta.batere dudarik egin gabe esan daiteke orduan merkatu hori kontrolatzen zutenak direla gaur egun ere merkatu horixe kontrolatzen dutenak. Eta hori ez da guk asmatua, beraien hitzetatik jaso dugu informazio hori.
ARGIA.- Eta salerosterko sistima osoa kanal horren barnean sartzen al da?
BEG-OÑA.- Ez, ez, badago hor berezketa bat egin beharrekoa. Aipatutako trafiko organizatu horrezaz gain bada beste trafiko bat etxeko beharrak betetzeko egiten dena, eta hori beste horretatik berezi behar litzateke.
ARGIA.- Ba al dago esaterik oso leku konkretu batzutan sartu zela drogaren trafikoa?
BEGOÑA.- Hain zuzen, hori da nire eritzirako drogaren trafikoak daukan berezgarri bat, hau da, oso toki jakin batzutan sartua izan dela droga. Zumarraga, Errenderia, Donostia inguruko auzoak, hitz batez esateko herrialde industrializatuetan. Nire ustez garbi dago heroina langile klasearen droga dela. Klase sozial altuagoak beste droga mota batzuren bidez drogatzen da, morfina, kokaina, farmakoak, e.a. Gurekin kontaktutan jarri direnak, behintzat langile auzoetako gaztetxoak dira.
ARGIA.- Zenbaki fidagarririk eman al daiteke?
BEGOÑA.- Bistan da ezinezkoa dela jakitea zenbat heroinomano dauden Euskal Herrian. Eman izan diren datuei kasu eginez gero, Gipuzkoan 6.000-9.000 tarte horretan, baina egiatan zenbat diren jakiterik ez dago.
ARGIA.- Zer nolako egoeratan dago Euskal Herria beste herrialdeekin alderatuta?
BEGOÑA.- Datu bat badago: Espainian kontsumitzen denaren doblea saltzen da Euskal Herrian. Eta ez bakarrik Espainiarekin parekatuz gero. Gauza jakina da drogaren zirkuluetan Donostia dela Europako ziutaterik errazena eta erabiliena drogaren trafikorako.
JOSE MARI.- Euskal Herriaren barnean, Donostia da puntan dagoena, eta Bilbon ere oso zabalduta dago. Beraz, Bizkaia eta Gipuzkoa dira gehien nozitzen dutenak. Araba eta Nafarroan askoz gutxiago, alde handia dago.
ARGIA.- Erantzunik jaso al duzue heroinomanoen aldetik? Nolako kontaktuak lortu dituzue?
BEGOÑA.- Gurekin kontaktutan jartzen direnak bi arrazoinengatik izaten dira: juridikoki problemak dituztelako espetxeratuak egonik edo, edota drogatik deskolgatu nahi dutelako. Ezin duzuna egin da kalera joan eta heroinomano bati esan "aizu, begira, ni elkarte batetakoa naiz,...", absurdoa da, eta horregatik batez ere gartzelan daudenekin batez ere ditugu erlazioak, eta gero ere komunitateak sortzeko biltzen direnekin.
ARGIA.- Eta heroinomanoak fidatzen al dira zuekin? Ez al dago deskonfidantzarik?
JOSE MARI.- Begira, jende batek pentsatzen du toxikomanoek ez dutela sendatu nahi, eta horietatik gehienengan hori ez da egia. Kontutan izan heroinaren aldi zoriontsua pasatzen denean, guztiek desio dutela droga uztea, eta norbaitek laguntza eskaintzen badu, beti egongo da norbait laguntza hori hartzeko prest. Garbi dago eskainitako laguntza horrek haien izaeraren arauerakoa izan bear duela, bestéla ez dute onartzen eta. Esate baterako, jarrera paternalista guztiek pikutara bidaltzen dute edozein erlazio, hori garbi dago...
BEGOÑA.- Eta gu ez garela kontsultan daukagun mediku batzu. Elkarrizketa beste maila batetan planteiatzen da, eta horren ondorioz, adibidez, experientzia ez da bakarrik ongarria haientzat, guretzat ere baizik. Nik uste dut haiek tratatzeak gure bizitza kuestionatu digula geuri askotan, eta haiei zor diegu dudarik gabe gizarteari buruzko planteiamenduak lehen baino era radikalago batez ikustea. Guretzat ere ongarria izan dela alegia.
ARGIA.- Zenbaterainoko papera dauka gizarteak drogaren asunto honetan?
JOSE MARI.- Hil ala bizikoa. Eta zenbat eta sakonagora jo drogaren gai honekin, are eta seguruago gaude gizarteak berak sortzen duela drogaren arazoa. Gizarteak erakusten dio gizonari lan egin behar duela, gero kontsumitu beharra eta ondorioz ebasio nahia dator. Gizarteak ez du beste irtenbiderik eskaintzen, eta batzuk farmakoak kontsumitzen dituzten bezala, besteek heroina hartzen dute.
BEGOÑA.- Guk ezagutzen ditugun kasuak begiratuta, adibidez, badaude datu oso orokor batzu: ia guztiak langile auzoetakoak dira, hezkuntza egoki bat izan ez dutenak, gurasoek, miseria eta ilusio falta larrutik bizi dutenak... eta esate baterako gurasoek ilusio hori birreskuratzen ez duten bitartean, jai dago semealabekin, alperrik da. Sortu dituzun bizitz kondizioen ondorioz tentsioa, larritasuna eta desesperantza sortzen dira. Orduan ezin duzu inola ere espero gazteak tentsiorik gabe eta larritasunik gabe haztea. Hortik ebasioa sortzen da, eta niretzat ez da berezketarik egin behar ebasio desberdinen artean. Batzu destruktiboagoak dira pertsonarentzat epe motzera besteak baino, baina ebasioen artean ez dago berezketarik egitea.
ARGIA.- Gizarteak drogari ematen dion irtenbidea, esan al daiteke errepresiboa denik?
BEGONA.- Bai, legearen aldetik gai honetaz dagoen irtenbide bakarra irtenbide errepresiboa da, ez dago besterik. Badira beste zenbait saio horretatik kanpo baina beti dira instituzio legaletatik kanpo. Eta honetaz kritika gogor bat egin behar zaio sistemak eskainitako konponbide errepresibo horri, ez bakarrik errepresiboa delakoa, baizik eta ezarritako legeak hautsi edota delikuentzian aritutakoen kontra zuzentzen delako. Eta noski, nortzu dira legeak hausten dutenak? Lehenik, bere droga ordaintzeko dirurik ez duenak; dirua lortzearren atrakotan edo trafikotan hasi beharra dauka eta legeak haren kontra jotzen du. Diru nahikoa daukanak ez du horrelakorik behar eta horiek ez dute inoiz legearen errepresioa sufritzen.
ARGIA.- Berezketa hori diruaren arauerakoa al da soilik?
BEGONA.- Ez, berezketa klasista horrezaz gain, bada beste berezketa bat, hau da, ia beti trafikante txikiak direla erortzen direnak, beren kontsumoa ordaintzeko trafikatzen dutenak. Inoiz ez dira erortzen diru kantitate handiak irabazten dituztenak, eta aldian behin erortzen direnean berehala kanpoan dira berriro ere. Izan ere, Martuteneko espetxean dauden ehun eta berrogeitamar drogadiktoetatik, ez dago batere mafia handi horretan ibilitakorik.
ARGIA.- Horien kontra zergatik ez du erasotzen poliziak? Informaziorik ez dutelako?
BEGONA- Ez, jende horrek ere delikuentzia egiten du, eta poliziak informazio osoa dauka. Gertatzen da trafikatu arren oso ongi zaintzen dutela haien eskutik ezer ez pasatzea, eta beti hirugarren pertsonen bidez egiten dute trafikoa. Hirugarren pertsona horiek dira gero erortzen direnak eta gartzelara eramaten dituztenak.
JOSE MARI.- Poliziak ea dakien ala ez dakien galdetzeak oso garbi adierazten du galdera egin duena roilotik erabat kanpo dagoela. Drogadiktoekin mintzatzean, eta beraien elkarrizketetan, gauza jakina bezala ematen da poliziak dena dakiela, informazio osoa daukala. Izan ere, dudarik ez dago poliziaren informazio metodoak oso efektiboak direla eta komisaldegietatik pasatzen den drogadikto piloarekin, argi dago den dena jakin badakitela. Drogadiktoek jakiterik baldin badute zeintzu diren trafikante handiak, areago poliziak.
ARGIA.- Egia al da heroinomano guztiak txibato potentzialak direla?
BEGONA.- Ez, ez da egia, eta gainera uste horrek min eta kalte handia egiten die. Egia da, komisaldegietatik pasatzean beste edonori bezala informazioa atera diezazuketela, baina ez dugu ahantzi behar drogadiktoek berek badituztela arau moral batzu, eta gehienak poliziaz duen imajinak galerazten die poliziarekiko kolaborazio hori. Badira baten batzu konfidentzia eta txibateo sistematikora dedikatzen direnak baina gutxienak dira.
ARGIA.- Zein arrazoi egon daiteke trafikante handi horien kontra ez jotzeko?
BEGOÑA.- Nire ustez, droga gaur egun -tragedia bat izateaz gain, e.a.- sistemari egiten zaion fabore handi bat da. Garbi dago sistemak ez duela droga desagertu arazi nahi. Gipuzkoan egon daitezkeen sei mila heroinomano horiek egoteak pisu handi bat kentzen dio gizarteari, horien kezka bakarra dosia lortzea izango bait da eta ez diote inongo problemarik sortuko. Eta arlo ekonomikoa ere, zeren drogak mugitzen duen diru mordoa ikaragarri handia bait da, eta jende horri ez zaio interesatzen merkatu hori galtzea.
JOSE MARI.- Drogak ikututako jendea sektore marjinalekoak dira, eta beraz potentzialki izaera iraultzaile batekoak. Orduan, garbi dago gehiago komeni zaiela drogara dedikatzea bazterrak nahasten hastea baino.
ARGIA.- Zein irtenbide ematen dio gizarteak drogadiktoari?
JOSE MARI.- Gizarte honi izugarri gustatzen zaio jendea erabiltzea, eta elbarriak zulo batetan sartzen ditu, zaharrak residentzia batetan sartuko genituzke ez molestatzeko, eroak psikiatrikora... eta drogadiktoarentzat bi posibilitate daude: psikiatrikoa edo gartzela.
ARGIA.- Psikiatrikoarekin hasiko gara, beraz...
BEGOISIA.- Kontutan hartu behar da psikiatriko oso egun gutxiko gauza dela. Zortzi edo bederatzi egun pasa, eta kitto. Baina kondizioei begiratzen badiegu, gartzelakoak baino askoz gogorragoak dira: pertsona arriskutsuen eredua egokitzen zaie, eta kalea ikusten ez den gela batetan sartzen dituzte. Gela hori eta pasilo ilun bat dira ikus ditzaketen toki bakarrak. Drogadiktoa hara joaten da -edo eramaten dute- adizioa kentzeko, eta handik atera ikaratuta ateratzen da. Ematen zaien tratamendua eskizofreniko larriei aplikatutako bera da: konorte gabe uzten zaituzten pastila batzu eman, eta horien efektua pasatzen denean hobe duzu esna ez egotea, hura infernua da eta.
ARGIA.- Gartzelarekin ez da asko aldatuko gauza, ezta?
JOSE MARI.- Martuteneko gartzelarekin hasita, esate baterako, kontu egin ezazu hiru aldiz gutxiagoko jendearentzat egina dagoela, eta hortik atera kontuak. 80 pertsona behar lituzkeen tokian, 300 daude.
ARGIA.- Gartzela barnean, nolakoa da drogaren kontsumoa?
JOSE MARI.- Begibistan dago gartzela barnean barra-barra kontsumitzen dela. Gorabehera handiak izaten dira kanpoko merkatuaren arauerakoak, baina gartzelako kontsumoa ebidentea da oso
ARGIA.- Nola sartzen da droga gartzelan?
BEGOÑA.- Espetxeetako zuzendaritzak emandako explikazioa da familiakoek sartzen dutela, baina presoek berek esanda badakigu ez dela horrela gertatzen Hor beste problema bat badago: droga gartzelan nola sartzen den jakineraztea komeni ez zaien lehenengoak presoak berak dira. Gartzelako erlazioak oso konplexuak dira, eta interes asko daude funtzionario eta presoen artean, eta oso gai delikatua da. Guk, behintzak, ez dugu horretaz gehiegi argitu nahi.
JOSE MARI.- Dena dela, nik garbi utziko nuke heroinaren kontsumoa gartzela barnean bigarren mailako problema dela. Beldurgarriena hantxe egotea delako, hain zuzen. Heroinaren kontsumoa gartzela barruan, egon daitekeen gauzarik normalena da, ondorio huts hutsa. Heroinak ez du eragin kaltegarririk presoaren egoerarako.
BEGOÑA.- Halere, nik uste dut benetan ez garela konturatzen gartzelak berez aberranteak baldin badira pertsona batentzat, gaur egun dauden kondizio nazkagarrietan eta drogadikto batentzat, nolako hondamendia suposa dezakeen.
ARGIA.- Zer planteia daiteke guzti horren aurrean?
JOSE MARI.- Lehenbiziko gauza, jendeak informazioa onar dezala (jendeari ez bait zaio gustatzen honelako gauzak entzutea), baina aparte nire ustez informazioaren zentzua ere aldatu beharko litzateke: ez zenbat drogadikto dauden, baizik eta dituen inplikazio sozial guztiak nabarmenduz, hau da, zergatik dagoen droga, zer eskaintzen dion gizarteak drogadiktoari, zer suposatzen duen psikiatrikoak edo gartzelak... informazioa ahalik eta errealistena emanez. Jendeak errudun sentitu behar du bere burua. Gizarte guztiari dagokion problema da drograren hau.
ARGIA.- Alternatiben aldetik?
JOSE MARI.- Komunitate batekin hasi ginen Jaizkibelen, baina etxea hondatu eta orain Aiara eraman dugu. Gure asmoa ez da komunitate bakar bat egitea, baizik eta Gipuzkoako probintzian dauden zentru guztietan -eta herri askotan dauzkagu taldeak lanean–komunitate bat montatzea. Eta plan hori epe motzera oso posible ikusten dugu Foru Diputazioaren laguntzari esker.
ARGIA.- Epe motzera projektu puntual horiek dituzue. Epe luzeago batetara?
BEGOÑA.- Epe luzeagoan, sistema judiziala aldatu nahi genuke, eta oso asmo harro badirudi ere, esan beharra dago gu gaur egun gehien mugitzen garen arloa horixe dela, arlo judiziala. Auzietara joaten gara, laguntza legal erabatekoa ematen diegu presoei, eta drogadiktoak lege aldetik duen babes falta hori ahalik eta gehien arintzen saiatzen gara eguneroko ihardunean.
JOSE MARI.- Bukatzeko, esango nuke oso konsziente garela guk egiten ditugun gauzak oso txikiak direla gizartearen kaka guzti horren aurrean, baina ahal dugun neurrian haren aldaketarako ari gara lanean, eta behintzat oso garbi daukagu gizartearen kondizioak aldatzen ez diren bitartean gureak egin duela, drogak berdin berdin segituko duela.
Jexux IJURKO
20-23
GaiezGizarteaDrogaDesintoxika
EgileezIJURKO1Gizartea
