«Xalbador» Filme Berria
Orain dela egun batzuk «Xalbador» filme ikusteko aukera izan genuen.
Filmee honek, beste askok bezala, bere eztabaidak sortuko ditu, egileek hartu duten bidea norbaiten gustokoa ez izatea gerta daitekeelako.
Bertsolari baten erritmoa (barne erritmoa eta bere bertsoen erritmoa) zinemara aldatzea oso zaila da, bi lengoaia ezberdinak baitira. Agian bilakaera horretan egonen da filmearen interesa (Xalbadorri buruz esaten zaiguna alde batera utzita). Hor dugu Xalbador zenaren emaztea filmea irekitzen eta ixten, bere senarraren ezagupidea eta heriotza nola izan ziren kontatuz, bere bizi ziklo guztia enmarkatuz.
Hor ditugu Urepelgo eliza, Xalbadorren etxola, botila, bakartasuna, etab. filmearen osagai bezala maila fisiko batetan, baina bigarren mailan, maila literarioan alegia, Xalbadorrentzat elemento hauek suposatu zutena ere ikus dezakegu. Maila ezberdin hauek dira filmea aberasten dutenak.
Hor ditugu ere sendikoen hitzak, Xalbadorren nortasuna adieraziz eta bertsolaritza ondo ezagutzen dutenen iritziak, Urepelgo bertsolariaren lan literarioa aztertuz.
Juan Migel Gutierrez-engana jo dugu bere lanak ekarri diguna hobe azter dezagun.
Nola sortu zen egiteko ideia?
Euskal bertsolaritzari dagokionez, nik hizkuntzaren ezezagupidearen arazoa nuen eta gainera Xalbadorrekiko interesa kanpotik etorri zitzaidan. Euskadira itzultzean, herbestean 9 urte bizi ondoren, kultur errealitatearekin izan nuen lehenengoetako harreman bat Xalbadorren heriotzak jendearengan eduki zuen eragina izan zen. Geroztik gogor eutsi nion ideia honi, tartean euskara pixka bat gehiago ikasten nuela, jendearekin kontsultatzen hasi nintzen eta azkenik pelikula hau egitea erabaki nuen.
Filmeak hasiera batetan, diptiko bat izan nahi zuen, bitan irekitzen diren irudi flandestarren antzekoa. Alde batetik Xalbador egonen zen, eta Mattin bestetik, bertsolaritza ikusteko bi era bezala, bakoitza bere ñabardura bereizgarriekin. Azkenean, ideia hau baztertu genuen, pertsonaia hauek, ondo sakondu nahi bagenituen, nahiko nortasuna eta interesa zutelako, indibidualki aztertzeko.
Bestaldetik, badago beste arazo bat horrelako hizkera bat zinemara transkribitzeko. Bertsoak, bere, badu bee iraupen konkretoa. Bertso osoa hartzen baduzu, 7 edo 8 minutu joanen lirateke eta honek filmearen erritmoa hausten dizu.
Ideia honetan oinarrituz, egia zen edo ez aztertzen hasi ginen. Ikustekoa da benetan nola bertsolariak ez dizkion eskuak ikuslegoari erakusten, eta hori egiten badu, keinuari laguntzeko izaten da, Baserri edo Mitxelenaren kasoetan adibidez.Eskuak atzean izkutatze hau aurpegiaren expresio bat bezain interesgarria iruditzen zitzaigun.
Horregatik interesgarria izanen zen filme bat beste ikuspegi batetik egitea: Bertsolari batekin egitea, eta ez bertsolari bati buruz. Hau da, bere bizitza jarraitzea eta bere sugerentziak onartzea, zerbait sortzeko bere laguntzaz.
Leoniren kasoan erroilu asko arodatu genuen, Xalbadorri buruz hitz eginez, eta interesgarriena beti kamaraz gogoratzen ez zenean azaltzen zen. Beste gauza bat da Leoni dituen xarma eta naturaltasuna.
Besteekin ezin genuen luxu hori onartu: Alde batetik, ekonomi arazoak zirela eta, eta bestetik beren eskuharmenak askoz teknikoagoak zirelako, eta denbora batetara egokitzea posible zelako. Gainera hizkera tekniko hori nahiko berezkoa da haiengan, Lekuonaren kasoan adibidez.
Bestaldetik bere zabalkuntzaren arazoa dugu, merkatal zinetoki batetan asimilagarria ez baita. Baina euskal telebistarako, adibidez, Super 8 eta bideoa oso material merkeak eta interesgarriak ditugu.
Urduritasunaren alarmak mugikorrekoak baino ordubete lehenago jota hasi da niretzat Donostiako 72. Zinemaldia, edo halabeharrak edo oparitu didan rol honetan. Goiz gosaldu eta akreditazioaren bila joan ostean, Victoria Eugenia antzokira hurbildu naiz 9:00etarako saiora, Emilia... [+]
Ekialde Erdia dantzan jarri dute pertsona-bilagailuak eta walkie-talkieak lehergailu bihurtu dituzten erasoek. Israel isilik da, baina inork gutxik jartzen du zalantzan erasoen atzean hura dela. Besteak beste, iraganean aritu delako jada jolas hilgarri horietan, eta akusazio... [+]
Aurtengo Euskarabildua topaketa teknologikoa (iAmetzak antolatzen duena urtero) urriaren 17an izango da Donostian, San Telmo Museoan. "Artifiziala ez den teknologia" jarri diote goiburu gisa, adimen artifizialaren oldarraldi garai honetan "inoiz baino... [+]
Uda honetan, gutxienez hemeretzi erailketa matxista izan dira, eta horietatik gutxienez hiru kasutan, poliziak edo polizia ohiak dira hiltzaileak. Donostian, gainera, erailketa saiakera bat ere izan da ertzain baten partetik: bere bikotekidea hiltzen saiatu zen abuztuan.
(Baina Kievek Errusiari eraso egiten uzteak gerrara eraman gaitzake zuzenean).
George Beebe CIAko Errusiako analisi zuzendari ohia da eta bere artikulu hau Rafael Poch kazetariaren blogean argitaratu dute gaztelaniaz eta Brave New Europe webgunean ingelesez.
Europako Alderdi Popularrak ultrakontserbadoreekin eta eskuin muturrarekin landuriko ebazpenak aldeko 309 boto, kontrako 201 eta hamabi abstentzio jaso ditu. Ekaineko Europako hauteskundeez geroztik, lehen aldia da eskuina eta eskuin muturra baturik agertzen direla Estrasburgon.
Foru Legebiltzarraren arabera, “oinarrizko eskubideak eta askatasunak murrizten dituen legea da, eta zigor-atal neurrigabea du, demokrazia aurreratu bati ez dagokiona”.
Azken aukera asteburu honetan 'Inexa de Gaxen' pastorala ikusteko.
2016tik 2023ra bitartean, Pastguren paper-fabrika izandakoa erraustegi modura erabili zuen Glefaranek, elektrizitatea ekoizteko. Zazpi urte horietan zehar, errauts-partikulen isurketa-mugak urratu zituen, eta "gizakien eta ingurugiroaren osasuna arriskuan jarri" zuen... [+]
Internet hasieran askatasunaren espazio izan zen, baina gaur egun enpresa handien esku dagoen lurralde kontrolatu bihurtu da. Testuinguru honetan, teknologia burujabetza eta ongizate komuna lortzeko Internet berreskuratzeko beharra gero eta premiazkoagoa da. Egile eta aktibista... [+]
"Mozal legea" baliatuta jarri ditu poliziak isunak. Tubacexen eginiko piketegatik izan dira zigor gehienak.