Karlos Otegi. Pertsonaia Euskal Nobelagintzan

1977ko martxoaren 13an

Karlos Otegi Pertsonaiari elkarrizketa
Karlos Otegi. Pertsonaia Euskal Nobelagintzan
Mixiolari izan beharraren beharrez eta ordena bakoitzak bere mixio lurrak landu nahiaz erdarara jo du talderik abertzaleenak ere. Aldi batean gairik interesgarrienak euskaraz idazten ziren. Orain aldiz erdaraz hasi zaizkigu saiakera librak egiten. Talde abertzaleen mitinak, agiriak, aldizkariak, liburuak eta abar ez dira ispilurik onenak.
"Pertsonaia euskal nobelagintzan" gaia aztertu du Karlos Otegik. Euskaraz idatzi eta egin dena aztertzeko garaia badugu. K. Otegi ez da lehenengoa, azkenekoa ere ez dadila gerta.
- Liburu hau aspaldi idatzia al duzu? - Liburu hau tesina bac cla. Donostiako EUTG "Filosofia y Letras"kok-asketak bukatzerakoan, beste lagunek bezala, Ikerketa lan bat presentatu behar izan nuen Deustoko Unibertsitatean. GERO Argitaldariari interesgarria iruditu zitzaion ncre lan hori eta argitaratzeko eskatu zidan. Horrela ba, orain azaldutako liburuak, orain dela hiru urte edo egindako lana dak.ar. Erderaz egina zegoen, tribunalean aurkezteko. Dionisio Amundarainek euskaratu du, zehatz eta garbi.
- Tesina egiteko edozein gai aukera daiteke, zuk euskal literaturara jo zenuen.
- Euskal literaturaren arloan aukeratu nahi nuen analisisarako gaia. Alderdi bat baino gehiago azter nezakeen gure literaturan. Beraz, gaia ondo zehaztu eta mugatu egin behar nuen. Aukeraketa, euskal literaturaren sailen artean nobelaren generoa hautatuaz, hasi nuen. Nohelari buruz lan kritikoren eskasian geundelarik, arlo honctan zertxobait aportatu nezakeela iruditu zitzaidan.
Halare, lanean hasi baino lehenago, bestc aukeraketa batzuek egin behar izan nitucn. Nobela landa oso zabala da. Nobela batetan aldcrdi ugari azter dezakcgu. Filma batetan, pintura batetan edo doinu musikal batetan bezala. Eta nobclarcn barruan, pertsonaia aukeratu nucn. Pcrtsonaiarcn esl utik, nobelaren osakai nagusienetakoa zenez gero, nobelaren egituran, nobclarcn barne eraketan bide zuzenetik sartu ahal izango nuela pentsatu nuen.
- Pertsonaia euskal nobelan aukeratu zenuen, baina zein nobeletatik? - Gaia erabakirik; nuen: pertsonaiaren tratamendua euskal nobclan.G'ure litcraturaren nobelak irakurtzen hasi nintzen. Hirurogeiren bat dira. Ez nituen denak irakurri. Gehienak bai, eta garrantzitsuenak dcnak. Puntu honetara helduz gcro, beste aukcraketa bat egin beharra zegoen. Nobelen artean, pertsonaia aztcrtzeko, adierazgarrienak, egokienak zirenak hautatu behar nituen. Azkenik, Agirreren Garoa, Txillardcgiren Leturia-ren egunkari ezkutua, Lertxundiren Ajea du Urturik eta Ugaldercn Itsasoa ur-bazter luzea da aukeratu nituen. Nobcla hanctako bakoitzak, pcrtsonaiaren tratamenduan, urrats bat, pauso bat agertzcn zuen. Horrcgatik aul eratu nituen. Nobclarcn barruan bcste punturen bat aztertu nahi izan banu, dcnboraren tratamcndua adibidez, bestc nobcla batzuek aukeratuko nituzkecn. Aul'erakcta honek ez du esan nahi nobela hauk baliotsucnak dirciiik. Nerc iritziz, lau nobela hauk, oso c okiak clircla pertsonaiarvn analisisa cgitcko. ltcsterik cz. Honck cz du esan nahi, gainontzeko idazleek, aulkeratutako hauek baino balio gutxiago dutenak.
- Martin Ugalderen nobela gaztelaniatik euskarara itzulia da.
- Bai. Martin Ugaldcren nobelan korapilorik badagocla,ezin ukatu. Itsasoa ur-bazter luzca da gaztelaniaz idatzia izan zen lehencngoz, eta cra honetan literatur txapelketetara aurl eztu. Ikuspegi honctatik, diskutigarria da nere aukeraketa. Baina, esan beharra dago, argitaratu, nobela hau eusk.araz argitaratu zela aurrena. Honetaz gainera, orain dela bi edo hiru urte, lan hau egiten ari nintzela, hauxe zen hain zuzen, pertsonaiaren tratamendu mota berri bat, pertsonaia babcsgabea alegia, agertzen zuen nobela bat aukeratuko nuke, percsonai mota hau analizatzeko. Azken urteota» publikaturiko zenbait nobelatan ageri bai~ da pertsonaia habesgabca. Ikus bcstela, Patri Urkizuren Sekulorum sckulotan, Atxagaran Ziuateaz...
- Zure azterketatik zer-nalako ondorioak atera dituzu?
- Egindako analisisaren ondorio »agusiena hauxe dela uste dut; pertsonaiarcn tratamenduan prozeso bat nabari daitekeela.Garoa-ren pertsonaia, Joancs iraunkorki eraikia dago, segurua da, ondo f'inkatuta ageri da. Leturiak, zihurtasun, sendotasun hori, hautsi egiten du, cta existcnzial prolcmatika batetan rnurgildurik dakusagu. Halare, prolcmatika hau, oraingoz, pertsonala da. Leturiaren egundarian pertsonaiak cz du, nobelaren barne eraketan bere garrantxia galdu. Urturi ez da jadanik. pcrtsonaia indibiduala. Prozeso honetan pertsonaia Jdesegiten doa cta nobela honctan, pcrtsonaia kolektiboa bilakatzen da. Azkenik, Itsasoa ur-bazter luzca da-n, pcrtsonaia babesgabca, pcrtsonaia baztcr utzia ageri da. Sitstrairik ez du, karaktcrizazioa Falta zaio, norbcratasunik gabc da o cratua. Hitz batean, pcrtsonaia itzaltzcn, barrciatzen, puskátzen desegiten doa nobclarcn barne egituran. Eta prozeso hau, gure herriaren barruan pcrtsonak daramaii prozesoaren isladura bat da. Jokaera kolcktibora goaz. Pertsona berc nortasuna, bere jabetasuna galtzeko arriskuan dago. Sozial eta pcrtsonak balioak lotzean dago kakoa.
- Azterketa osoa al da?
Ez da erabateko analisisa. Dato batzuk, aportazio batzuk dira. Analisisa jarraitzeko elemendu batzuk dira. Diskutigarriak noski cta aztcrtu, zahaldu cta sakondu cgin behar direnak.
-Nobelen zerrenda ere sartu duzu liburuaren barruan.
- Liburarcn cranskinean, gaur arte argitaratu dircn nobelen aldi-aldiko zcrrenda czarri dut. Zcrrcnda hori cgitcko crabili dudan Kriterioa cz da beharbada oso zchatza izan. Halako zerrenda horretan aurkczturiko nohela guztiek badutela arrazoi scndoren bat zerrenda horretan egoteko uste dut. Nobelaren generoa oso zabala dela, bcrriro esan beharra dago. Kontakizun mota ugari aurki daiteke. Dena dela, hor eskaintzen dut material bat, norbaitek ezagutu eta analizatu nahi badu,
- Euskal literaturgintzak geldi aldia edo gelda aldia duela dirudi.
- Literatura sortzen jarraitu behar dugu. Kreazio berrien beharra dugu. Lan kritikoak ere egin behar ditugu. Gure literatura aztertu eta ahal izanez gero baloratu. Honek, guzti honek, azpiegitura kultural bat cskatzen du. Sortzaile berriak potentziatzen dituzten ikastolak, irakurlegoa zabaltzen duen alfabetatze eta euskalduntze kanpainak, gau eskola, euskararen koofizialitatea, komunikabideetan euskara erabiltzea, gurc gizarteko kontraesanek, analisis sakonak, gurc literaturaren espresiobide berriep bilaketak, e.a. hauk dira, gure litcratura indartu eta berritu dezaketenak
36

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakOTEGI1
PertsonaiazOTEGI1

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude