Txikiren Ama Mintzo

1976ko irailaren 26an

Txikiren Amari elkarrizketa

Txikiren Ama Mintzo
Nuarbetik Zarautza jo dugu. Beste alarguntsa batekin hitzegin behar genuen hemen, Maria Antonia Manotasekin, hain zuzen ere. Yon Paredes, «Txikiren»ren, amarekin, alegia. Mikel, Diego, Guadalupe, Isabel, Kepa eta Fernando seme-alabekin bizi da.
«Ez daukat egun bat ere etxetik ateratzerik, egunero badatorkit norbait. Euskal Herri guztitik agertzen zait jendea».
Txikiren amak ez daki euskararik. Orain dela 13 urte etorri zen Zalamea de la Serena-tik Zarautza familia hau. Azkeneko biak bakarrik jaio ziren hemen. Baina Zarautz eta Euskal Herria ez dauzka saltzeko.
«Orain dela 13 urte heldu ginen Zarautza sosik gabe. Etxe hau hartu genuenean 1.500 pezta besterik ez genituen. Ate guztiak zabalik aurkitu izan dituku Zarautzen. Euskaldunak ezin eta hobeak dira, ona besterik ez digute egin.
«Txiki, berriz, beti euskaldunen artean ibiltzen zen. Euskaldunak zituen lagunik haundienak. Nik txikitako ohiturari jarraiki Juan hotsegiten nion askotan. Neri Jon esan, erantzuten zidan aldiero».
Ama hizketan ari zela Diego sartu zen tartean, 18 urteko semea. «Kanpotik etorri garenok badakigu zer egin behar dugun: hemengo egin ala bestela etorri ginen lekura joan, esan digu zorrotz.
-- Noiz egon zinen azkenekoz zeure semearekin? galdetu diogu Maria Antonia, Txikiren amari.
-- Irailaren 19an. Bost minutu egon nintzen hauzia bukatu zenean. Neure ondo-ondoan neukan sasi-hauzi hura egiten ari zitzaizkion bitartean eta ez nuen ikusi ere egiten. Halako batean bere arrebak Jon hotsegin zion. Jlrata keinu egin zigun begiz, ikusi gintuela adierazteko.
Hura ez zen legezko hauzia. Halakorik ez zaio inori egiten. Barzelonako lapurreta eta han hil zen ordena-zaintzailearen heriotza egozten zizkioten. Jon ez zen Barzelonan egun hartan.
-- Zer moduzko semea zen etxean?
-- Hura zen mutila hura! Dena maitasun, dena bihotz. Inoiz ez zidan zakarkeria bat era egin. Hil egin behar da halako mutila! Bi begiak gorritu zaizkio Maria Antoniari hitz hoiek ezpainetatik hasperanka jaulki zaizkionean. Eta bi malko haundi txukatu behar izan ditu.
-- Legetatik «heriotz-zigorra» kentzea zure esku balego kenduko ahal zenuke?
-- Bi aldiz pentsatu gabe. Ama baten semeari eta seme baten amari ez zaio honelakorik egiten. Gaiztagin haundi beldurgarria dela jakinik ere ez da hil behar. Hori azkenekoa da. Estuasun batean, tiroteo batean, norbait hiltzea ez da harritzekoa. Baina honela, hotz-hotzean, hil egin behar da gizona! Lehenik hauzi zuzen batean erabaki behar dira gauzak.
-- Hilko zutenik sinetsi aha1 zenuen inoiz?
-- Sekulan ez nuen itxaropenik galdu. Hil zutenean harri eta zur geratu nintzen.
-- Azken orduan zure semeaz esandakorik oroitzen ahal zara?
-- Ni ez nintzen semea ikustera joateko gauza izan. Mlkel, seme zaharrena joan zen. Hark daki orduan gertatu zena. Mikel, berriz, aste guztian kanpoan izaten da lanean. Euzko gudariak abestuz hil zela badakit. Hementxe daukat hil baino lehenxeago idatzi zuen eskutitza ere. Baina une hartan gertatu zenaren lekuko ez naiz. Eta neure beglz ikusi ez dudanik ez dut kontatu nahi.
-- Semea galdu zenuen. Geroztik bakean utzi ahal dizue?
-- Azkeneko bl hilabete hauetan bakarrik utzi didate bakean. Zerbait gertatzen den bakoitzean hemen dira etxea miatzera. Semea hil eta berehaIsxe etxeko atea txlkltu ziguten. Handlk laster po1iziak zirela esanaz etorri zitzaizklgun eta etxean sartu bezaln agudo pistolaz burua irekl zlguten nerl, bi seme-alabel eta Irakasle bati. «Cristo Rey»koak omen zlren. Seme bat kentzea nahikoa ez delarik geroztik ere ez digute bakerik ematen.
-- Otaegiren gorputza ekarri egin zuten, Barzelonan geratu zen zuenarena.
-- Ez ziguten utzi. Handik bizpahiru hilabetetara ekarriko genuela esan ziguten. Miloi bat kostako zltzaigula. Berehala ekln genion ekartzeko paperak eglteari. Urtea Joanda eta oraindik ez dugu ekartzeko baimenik lortu. Erdaldunak Izanik euskaldunekin bat egitea ez digute barkatzen.
--Joanak Joan eta paseak pasa, pozik ere izango duzu, noski.
-- Txikiren ama izateaz harro nauzu. Jendearen harrera ona pozkarri zait. Jende asko gogoratzen da. Baina aldegingo ez didan pena izango dut bizitza guztian.
-- 27an da urtemugako elizkizuna Zarautzen. Nolakoa izatea nahiko zenuke?
-- Elizkizuna egiten utzlko ahal digute, behintzat. Hileta bezaln ederra izatea nahiko nuke.
Jon Paredes Manotas 1954garrengo otsailaren 20an jaio zen Zalamea de la Serenan. Barzelonan hil zuten 1976garrengo irailaren 27an, 21 urte zituela. «Mañana cuando yo muera no me vengais a llorar, nunca estaré bajo tierra, soy viento de libertade idatzi zuen hil aurretik.
Helere, Barzelonako hilobi ondoan ez da Jenderik, lorerik eta ikurriñik falta.
5-6

GaiezPolitikaEuskal HerrTaldeakTalde armatETAMilitanteak
PertsonaiazPAREDES1

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Genero kontua da: osasun sistemak guztiz baztertzen eta erasotzen gaitu, ikusezinak gara"

Olaia L. Garaialde

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude