Donostiako Mataderi Berria

1976ko ekainaren 13an

Donostiako Mataderiko Alvaro Elizondori elkarrizketa.

Donostiako Mataderi Berria
Donostian mataderi berria egin dute. Lanean hastera doa. Mataderi hau ez du Donostiako aiuntamentuak egin; harakinen gremioak baizik. Obra izugarria da eta munduan gaur dauden aurrerapenez hornitua. Baserritarrentzat jakingarri izango delata, ze martxa ote dagoen edo ze asmo ote dituzten jakitera, bertara joan gara eta Alvaro Elizondori zenbait galdera egin dizkiogu. Hona hemen batzuk.
-- Hasteko, orain, zer inauguratu duzue?
-- Orain mataderi berria. Behi, zekor, zerri, ardi, hegazti eta konejuak hiltzeko, larrutzeko, garbitzeko eta jasotzeko tokia.
-- Lehendik ere hemen, Martutenen, bazenituzten kamarak, ezta?
-- Bai, kamarak eta ondakinak aprobetxatzeko makinak eta lekuak. Orain beste hainbeste haragi edukitzeko kamarak eta gainera, haragia azkar hozteko tunela eta zeharo konjelatzeko tunela jarri ditugu.
-- Zekor bat larrutzen den"an zer egiten da haragiaz?
-- Kanala osorik, azkar hozteko kamara hortan sartzen da. l-lan ordubetean haruntz eta onuntz dabil. Kamara hortan -- 16Nk hotza dago eta ordubetean hilberritan zeukan beroa, 18-20Nk jetxi erazten dio; horrela prest gelditzen da harakinak behar duen arte kamaran egoteko.
-- Ez dago, beraz, goizean larrutu eta arratsaldeko hirurak arte pixatu zai egon beharrik.
-- Ez, ez. Hemen baserritarrari pixatu eta pagatu, dena goizean egingo zaio; eguerdirako etxera joateko moduan libratuko da.
Gaiñera pagatu ere, Aurrezki kutxako txekeaz pagatuko zaio. Bere izena jarriko zaio txekean eta txeke hori galduko balitzaio ere, beste iñork ezin dezake kobra. Ez dago gaur horrenbeste diru esku puntan nolanahi erabiltzerik.
-- Pagatze kontuan ari zaren ezkero, prima ere zeurok pagatuko ote duzuen entzun dut.
-- Bai, halaxe da. Harakinen gremioak akordio bat egin du gobernuarekin eta guk, zekorraren balioa eta prima, dena batera ordainduko duqu.
-- Beraz baserritarrak, zekorra hildako egun berean, prima eta guzti kobra ahal dezake?
-- Bai, hala kobratuko du.
-- Ez da gaizki ; gaur prima hori kobratzeko hilabetetan zai egoten dirata. Zenbat buru hilko dira mataderi hontan?
-- Behi, zekor, zerri, ardi, koneju, hegazti eta abar, guztira: 11.000-12.000 tonelada haragi urtean.
-- Baina behi eta zekorretan zenbat buru?
-- Urtean 7.800 buru zahar eta beste 28.000 gazte hiltzeko baimena eskatu dugu ofizialki.
-- Egunean zenbat buru dator?
-- Gutxi gora behera 100 zekor eta beste 25-30 behi.
-- Ez da gutxi. Nondik sortu hoinbeste?
-- Gipuzkoan erosten dugu lehenbizi. Zaragoza, Errioxa eta Nafarroan ere, urte guztian aritzen gara erosten. Salamanca, Extremadura eta Andalucia aldean, boladaz erosten ditugu, larreak bukatzen zaizkienean eta hola. Santander eta Asturiasen ere, inoiz bai.
-- Denetik % 2enbat izango da Gipuzkoakoa?
-- Hortarako kontuan eduki behar da Gipuzkoan harakin asko dagoela herrietan ere. Orain batzuk gurekin sozio dira. Denera 300 bat sozio gara, 140 Donostia bertakoak eta beste 160 probintzi barrukoak. Gipuzkoa guztian dauden harakinetatik, hirutatik bat inguru izango gara, hemen sozio gaudenak. Gero eta gehiago izango gara, noski.
-- Ateak zabalik dauzkazue, beraz.
-- Nahi duen guztia sar daiteke partean. Gainera, sozio izan ez eta ere, hemen hil eta larrutu dezake ganadua. Lanarena horrenbesteko bat kobratuko zaio; eta tarifak denentzat berdinak dira, bazkide izan ala ez.
-- Ganadua txarra, erre beharra, gertatzen bada, izango al da segururik?
-- Bada eta izango da. Behiko 10 duro eta zekorreko 5 pagatzen du baserritarrak; baina txarra ateratzen bada, ganadu guztia, edo txarra atera den pusketa hura: gibela, barrunbeak, dena dela, segurutik ordaintzen zaio.
-- Entzun izan dut bai, gibela txarra zeukalata, deskuentoa egin diotela baserritarrari. Hori zergatik da?
-- Kanalean honenbeste pagatzekotan egiten da tratoa. Eman dezagun 200 pezta, oraingo prezioa jartzeko. Harakinak horrekin zekor guztia pagatzen du: kanala, barrunbeak, larrua, ondakinak eta dena. Zerbait txarra ateratzen bazaio ganaduari, haren balioaren deskuentoa egiten zaio baserritarrari. Hemen, ordea, segurua hortarakoxe daukagu, txarra atera den horren balioa, segurutik ordaintzen zaio baserritarrari. Ez zaio behin ere deskuentorik egiten.
Ondoren mataderian ikusmiran ibili ginen haruntz eta honuntz. Makinak eten du lana, gizonak botoiari eragin. Gauza bat gustatu zitzaidan izugarri: baserritarrak, ganaduaren jabeak, balkoi batetik ikus dezake bere zekorra nola hiltzen, 1arrutzen, garbitzen... eta azkenik pixatzen duten; eta baskutan zenbat kilo den berak ikusten du dagoen tokitik. Hortarakoxe lekua egin dute, taberna eta guzti gaiñera, bitartean mokadutxo jan edo ardo xurrupa bat hartu nahi badu. A. Elizondok esan zidanez, beste mataderietan, oraingo berrietan ere, ez dago horretarako lekurik; baina berek baserritarren zerbitzurako jarri egin dute.
Jose Alkiza
14

GaiezEkonomiaLehen sektoAbeltzantza
PertsonaiazELIZONDO1
EgileezALKIZA1Ekonomia

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Pastoral bat Iruñearendako

Amets Aranguren Arrieta

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Efemeridea: Guardia Zibila EHko heroinarekin lotuta zegoela zioen 'Navajas txostena' bidali zioten Espainiako fiskal orokorrari

ARGIA

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude