Eibarko sozialismoa.

1976ko otsailaren 29an

Juan Ignazio Pauli elkarrizketa.

Eibarko sozialismoa.
Juan Ignazio Paul mintzo
Bor-bor dabilen gaia da:Eibarko sozialismoa. Frontoiko mitina dela ete ez dela hamaika eztabaida sortu da. Eibar PSOEren feudoa omen da. Sozialista omen zen eta izango omen. Behin eta berriz entzun dugu horrelakorik eta entzungo ere. Baina ezin gintezke betiko topikotan ibil. Arazoa aztertu egin behar da.
Horregatik gaztearengana jo dugu. Donostiarra dugu, euskalduna. Donostiako neskatxen Institutoan Historiako irakasle da. Bere ikasketa eta profesioa Euskal Herriko kondairara zuzenduak daude. Hain zuzen, bere historiako lizentziatura ateratzeko egin zuen lana Eibarko sozialismoaz izan zen. Orain arte guk dakigunez gai honetaz, artikulu batzu kanpo, hau da egin den lehenbiziko lan mardula, behintzat.
-- Zer bide, zer pauso eman dituzu lana burutzeko?
--Lehendabizi esan behar dut nere lana ez dela betirako hor geldituko den lana. Bitarteko bat da. Oraindik, izan ere, gai honek zer sakondurik badu eta. Zer sakondurik esaten dut, hain zuzen, zenbait datorren iturriak falta direlako. Bi motatako dato iturrietan oinarritu dut nere lana: bat, aldizkariak, artxiboak eta bibliografia, eta bi, Eibar eta bere inguruetako jendearekin izan ditudan elkarrizketak.
-- Nere experientziaz galdetzen dizut, zailtasunik izango zenuen datoak jasotzen...
-- Bai, inguru hautan aldizkarien kolekzio osoak arkitzea ez da gauza erraza. Biblioteka askotatik pasa behar duzu zerbait osoa ateratzeko. Gainera, La Voz de Guipuzcoa, republikanoen egunerokoa, bera osorik topatzeko La Voz de Españako bulegora jo beharra daukazu. La Voz de Españak eskainiak ditu ale asko Diputazioari baina oraindik jasotzera ez dira joan eta bien bitartean nolabait ibili beharra dago.
Baina hutsune haundienetakoa Adelante», Eibarren sozialistek ateratzen zuten astekaria, ez eskuratzea izan da. Ahaleginak egin arren modurik ez dut izan. Eibarren eta inguru hautan, nik dakidanez behintzat, inork ez du. Zer egingo da ba.
-- Eta jendearekin izan dituzun harremanak?
-- Ahalik eta dato gehien biltzearren mota askotariko jendearekin hitzegin dut. Ez naiz sozialistetara bakarrik mugatu. Garai hartako komunistekin, abertzaleekin, republikanoekin e t a beste jende liberalekin hitzegin dut. Elkarrizketa hauk behar beharrezkoak dira. Beste osotasun bat ematen diote lanari.
-- Non mugatzen da zure lana?
-- Eibarren sozialismoa sortu zenetik bigarrengo Errepublika arteraino. Bigarrengo Erepublika zergatik ez dudan aztertu galdetuko didazu baina, egia esan, aldi horrek beste lan bat eskatzen du. Hori beste tesia bateko gaia da. Nik lehenbiziko urratsak egin ditut.
-- Zure gaia, beraz, zabala delarik modu askotara ikusi daiteke.
-- Bai, bakoitzaren iritziak eragiten dutela dudarik ez dago. Hori aitortu beharra dago. Uka ezinekoa da. Nere lanak lau atal berezi ditu, lehenengoa jendetzaren mugidura, bigarrena Eibarko industriaren egitura eta gora beherak, hirugarrengoa jendea nola bizi zen, zer irabazten zuen t.a. aztertzen duena da eta laugarrena langile mugimenduaren azterketa da.
-- Gaiari lotzen gagozkiola, noiz eta nola sortu zen sozialismoa Eibarren?
-- Joan zen mendearen bukaeratik datorren gauza da. Eibarren baziren sozialistak baina eragile berezia Beaskoetxea izan zen. Gizon hau Bilbotik botea edo deserriratua izan zen eta Eibarrera etorri zen bizitzera. Beaskoetxea izan zen sortzailea edo sozialismoaren bultzailea Eibarren.
-- Bilbotik datorren gauza da beraz.
-- Dudarik ez dago Bilboren eragina haundia izan zela. Baina Eibarko sozialismoa Bilboko ume bat zela esatea gehiegi esatea da, oso berezia ze1a esatea bezalaxe. Eibarko sozialismoak bere nortasuna badu. Bere liderrak sortzen ditu. Toribio Etxeberria ez zen Bilbokoen mutil, bera gauza zen bidea markatzeko eta Eibarri halako nortasuna emateko. Gainera Eibarko industriaren egitura eta Bilbokoarena ez zen berdina eta hori kontuan eduki beharra dago.
-- Zer esan nahi duzu Eibarko industriaren egitura esatean?
-- Ba, Eibarren industria tiki asko zegoela batetik, eta arma industriak garrantzi haundia zuela bestetik. Hain zuzen, Eibarren sozialismoa errotzeko zerikusi haundia izan zuen armeroen gremioak. Langile hauen planteamendua eta Bilbokoena berdina izatea oso zaila zen, beraz.
-- Lantegi tiki asko izate horrek zer ondoren dakar?
-- Ondoren bat behintzat badakar, borroka eta zenbait eskabide baldintzatzen dituela, alegia. Adibidez, zenbait sozialistek destajuan lana egitearen aurka ziren. Horretarako ekintza bat antolatu zuten. Ekintza horrek porrot egin zuen. Langileek ez zuten nahi izan.
Bestalde, lantegi tiki batetan nagusiak eta langileek elkar ondo ezagutzen dute. Lanetik kanpora ere harreman asko izaten dute. Txikiteoa zenbait aldiz elkarrekin egiten dutela esan ohi da Eibarren. Hori gogoan izan behar da Eibarko sozialismoa aztertzean.
-- Zer sozialismo mota zen, orduan, Eibarkoa? Langileriaren diktadura planteatzen al zen?
-- Eibarren, langileriaren diktadura aldarrikatzen zutenak baziren. Hori dela eta zatiketa bat ere sortu zen. 1921 urtean III Internazionalak 21 pundu aurkeztu zituen. Dakigun bezala pundu horiek direla medio Europa guzian sozialista eta komunista arteko zatiketa sortu zen. Eibarren bilera bat egin zen. Bilera hartan 32 bazkide bildu ziren. Une hartan 100 bat bazkide zituen PSOEk. Bileran bildu zirenetatik, pundu horiek onartu zituztenak 18 ziren eta 14 berriz aurka altxa zirenak. Baina hilabete bat berantago beste bilera bat egin zen. Bilera hartara jende gehiago Joan zen, eta Internazionalaren punduak ez onarteza erabaki zen.
-- Aurreneko bileran onartu zutenak zer egin zuten?
-- Zein ziren jakiten ez da erraza. Baina gero ezer haundirik ez zutela egin, nahiko garbi dagoen gauza da. Oso indar guti izan zuten. Bertan behera eginik gelditu zen.
-- Baina Eibarko sozialistek ez al zuten klase planteamendurik egiten?
-- Zalantzarik gabe. Klase borroka askotan aizeatzen zen. Baina klase borroka ez zitzaien nonbait nahikoa iruditzen. Planteamendu zaba1ago bat egin behar omen zen. ~Klase planteamendu soila gaindu egin behar da. Sozialistek Eibarko herri osoaren onerako egin behar dute lan» zion Eibarko sozialisten buruzagia ren Toribio Etxeberriak.
-- Planteamendu hain radikala ez egitea nola esplikatzen duzu, beraz?
-- Lehen ere eman dizut arrazoi bat edo beste baina hemen beste bat ere aipatu behar da. Pentsatu behar da zenbait industrial, dendari, tabernari t.a. sozialistak zirela. Telleria, Marzelino Baskaran, Erkiaga, Markaide izenak gogoratu besterik ez dago. Eta gizon horiek Eibarko sozialismoan eragin haundia zuten.
-- Labur bederen, zer diozu sozialisten kooperatiba arazoaz? Felipe Gonzalezek aipatu du pundu hau.
-- Kooperatibismoa aipatzean beti Alfa gogoratzen dugu. Baina lehendik bat edo beste bazela esan beharra dago, eta zer esanik ez kontsumoko kooperatibak. Hemen Industriako kooperatibak bakarrik aipatuko ditut, eta batipat Alfa garrantzi haundia zuelako eta duelako. Alfa 1920 urtean izan zen huelga gogor baten ondoren sortu zen. Kapitalismoa hausteko bide bezala ikusten zen kooperatiba osatzea. Baina asmo reformistak ere azaltzen ziren. Nagusiei, enpresa ondo eramanez gero, asko produzitu eta langilearen eskubideak zaindu zitezkeela erakutsi nahi zitzaien. Langileei berriz, nagusiaren zigorraren beharrik gabe lan egin erazi nahi zitzaien. Bakoitzak bere gogoz eta borondatez egin zezala lan.
-- Bukatzeko, Sozialisten eta Euskal abertzaletasunaren artean loturarik aurkitu al duzu?
-- Denok dakigun gauza da Eibarren sozialistek euskaraz egiten zutela. Mitin asko ere euskaraz egiten zen. Amuategik Sestaon ere hitzaldi bat euskaraz egin zuen. Pundu hau nahiko garbi dagoen gauza da beraz. Baina euskal abertzaletasuna nola ikusten eta sentitzen zuten jakiteko T. Etxeberriak "La Experiencia sozialista en España. Vista desde mi pueblo» deritzan liburuan 85 eta 86 orrialdeetan diona hitzez hitz gaztelaniaz ematea da nere ustez egokiena:
«...aunque parezca paradoja, en el proceso socialista de Eibar, a pesar de su intenso localismo y no obstante haberse desenvuelto mayormente en vascuence, apenas registramos ninguna preocupación de carácter regionalista, en una época que cobraba fuerza el nacionalismo vasco en todo su derredor. Lo cual no significa que no cultiváramos la tradición y lo folklórico....los regionalismos y aún los separatismos más radicales que hacían círculo en nuestro derredor, era para nosotros simplemente cuestión de reconocer esa realidad en la medida de su autenticidad y volumen. ...Más en nuestro caso del Pais Vasco, si su voluntad mayoritaria fuera separarse del resto, sin obstruir esa solución, una vez puesta en práctica, los socialistas, a quienes no nos convence el hecho diferencial basado en una historia, en una etnografía y una lingüística que piden ser revisadas, y no queriendo renunciar al legado de España, que ha informado nuestro espíritu, seriamos como los greco-chipriotas que piden su unión con Grecia. Y ello se daría en realidad, porque no dejaríamos de vivir en ningún momento los problemas nacionales de España tal como la historia nos plantea al cuerpo entero de la nación».
D. Unanue
16-17

Enrique Mugica, Alfonso Guerra, Felipe Gonzalez

GaiezGizarteaIdeologiakSozialismoa
PertsonaiazPAUL1
EgileezUNANUE1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Efemeridea: Joxepa Antoni Aranberri ‘Xenpelar’ bertsolariak neskazaharrren defentsan bertso sorta argitaratu zuen

ARGIA

Israel ahulduta eta Iran boterea hartuta

Asier Blas Mendoza

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude