Alfabetatzea (3)

1969ko uztailaren 27an

Euskaltzaindiko Rikardo Arregiri elkarrizketa

Alfabetatzea (3)
Euskaldunok analfabetoak gera. Hau entzutean asko txunditu egingo dira, edo asarretu (danetik dago-eta). Baina egia hutsa da. Euskaldun gehienek ez dakite euskeraz irakurtzen, gutxiago idazten. Analfabetoak, beraz.
Maiz aipatu dugu idazlearen eta herriaren arteko lokarri hori gorde beharra dagoela, idazlearen lana bera haintzat hartzea nahi bada. Ikastalarekin batera, alfabetatzea etorri da hutsune hori betetzera.
Rikardo Arregirekin mintzatu naiz, Rikardo baida kanpaña honen eragile nagusia. Berak bakarrik dakizki, arazo honekin, eman dituan hitzaldiak, egin dituan ibilaldiak. Eta hartu dituan buruausteak.
–Noiz hasi zan kanpaña hau, Rikardo?
–Proiektoa, 66-koaren hilbeltzean, Jarraikoek presentatu zuten. Nik presentatu nuan Euskaltzaindian, bostek izenpetua. Aurreneko komisio hortan asko ziran. Baino inork ez zuan kolperik joten. Eta ni, handik gutxira, soldadutzara joan nintzan.
–Eta artean?
–Begoña Arregi nere arrebak, Mari Karmen Garmendiak, eta Arantxa Saizarbitoriak zuzendu zuten.
–Jakin al liteke nola hasi ziran?
–Zenbait zuzenbide hartu zituzten: Baserri-Gaztedikoenak, Euskal folklore eta beste zenbait taldekoenak: eta hoiei asmoa agertu, berri emanaz. Ondoren, 67-ko udan lehengo kursilloa ospatu genuan Donostian. 50 bat etorri ziran, Berastegi, Andoain, Zumaia, Tolosa, eta Donostia bertatik. Hoiei alfabetatzekarneta eman genien, baina ezer gutxi egin dute beren herrietan.
–Eta gerora ere Donostian bilduaz jarraitu al duzue?
–Ballaraka egitea hobe zala erabaki genuan. Eta horrela, Zestuan (Urola), Bergaran eta Beasainen (Goierri) egin ditugu besteak.
–Gaur zertan zaudete, ze etapan?
–Organizazioa sendotzen. Ez dugu nahi organizazio berri bat izatea, bat gehiago. Uste dugu ballarako antolamenduekin kontatu behar dala. Baina direzio bat ez ba dago, ez dago aurrera egiterik.
-Nola muntatu duzute zuen "organizazio" hori?
–Hiru zatitan: antolamendu ofiziala (Irigarayk eta biok) –maila teknikoa– herriko maila.
–Maila teknikoa zer da, Rikardo?
–Izenak dionez, hartuemanak eta gainontzeko teknika-lanak oro aurrera eramateko ofizina. Prim kalean dugu, jarri berria. Honek diruproblema sortzen du. Hemen gertatzen dana da lanean dabilenak pagatu behar duala.
–Kanpaña hontan hasieran pentsatutako martxan al zoazte?
–Mantxoago. Konturatu gera ez dala lana hain erreza eta ez dagoala horren presaka joaterik.
–Ikus zagun herri-maila: Euskalerria, zuen lanerako, herrialdetan banaturik duzute, ezta? Nun?
–Batez ere Gipuzkoa eta Bizkaian. Baina gurea euskalki banaketa politikakoa baino gehiago da.
–Gaur dauzkazuten problema nausiak zeintzuk dira.
–Bi eratakoak: lebendabizi, alfabetatzeak sentidua «masaka» eginaz bakarrik hartzen duala. Eta masaka egiteko propaganda beharra dugu, eta hontarako diru-beharra. Propaganda zabal bat ez bada egiten, lehendik kutsuturikoak bakarrik etorriko dira. Eta beste denak? Eta bigarren, irakasleak behar ditugu, liberatuak behar ditugu. Zaila da, guk daukagun jendea herriko jendea baida eta bere eguneroko lana bukatu ondoren egin behar baidute beste edozein eginkizun.
-Gaurkoz nola konpontzen zerate?
–Beti da apaizgai izandako edo apaizen bat.
–Urrengo asmoak?
–Kursilloak berriro Bergaran, Urolan eta Goierrin egitekotan gaude. Nahi genduke udan bildu responsableak eta organizazio naiko finkatua izanen da eta datorren kursoko kanpaña nahi genduke eratu.
–Alfabetatzea irakasle batek eman ohi du herri bakoitzean. Eta irakasle izateko karnet bat ematen duzute, Zer eskatzen zaio alfabetatzaileari, karnet hori lortu nahi duanari?
–Reglamendu bat ba dago: Kursillo bat pasatu beharra. Zer erakusten zaien? Irakatsi behar dituzten irakur-zatiak entenitzen, eta konferentzi batzuk ere ematen zaizkie. Egia esan, zer erakutsi behar zaien proiektoa estudioan dauka batzorde tekniko batek. Aurrerantzean, gramatika, pedagogia, eta munduan alfabetatzea, nahiz giro diferenteetan, nola egin dan jakitea eskatuko zaie. Gero esamina eta kontrola.
–Karnet hori betiko al da?
–Bi urterako. Eta zuzendaritzak berritzen ez badu, ez du balio.
–Zenbat karnet banatu dituzue orainarte?
–200 bat. Baina benetan lan egin, 40 batek egin dute.
-Alfabetatzaileari eskatzen zaiona ikusiaz, ikus zagun alfabetatuari zer eskatzen diozuten lehen maila hontan.
-Kursoa bukatzerako, 24 zati hoiek irakurtzen jakin dezala, euskalki diferenteak ezagutu ditzala, eta ohitu dedila. Eta behin betirako uxa ditzala prejuizio sikolojikoak oro.
-Alfabetatze-ikastaro hauek nun eman dituzute?
-Gipuzkoan eta Bizkaian. Herri askotan.
-Fruiturik onenak nun?
–Goierrin. Hemen urte guzian jardun ziran. Eta gero Eibarren. Urolakoak eta Bergara aldekoak erdipurdizka egin dute. Noski, lehenengo pausoak ziran.
–Egin dan toki guzietan lehenengo maila egin da, ezta?
–Bai. Bigarrenean pentsatzen gaude. Baina oraingoz lehenengoak gerra asko eman digu. Eta askoz ere zailagoa da bigarrena irakaslearen aldetik. Irakasleari zer ira katsi? Eta bigarrenakin hasteko planifikazio kultural oso bat behar dugu. Alfabetatzeatik kanpo beste gauza batzuk eskatzen ditu: tekstoak..., hemen gaiak erakutsi behar dira zuzenki, ez lehenengoan bezala osagarri legez.
–Alfabetatze-mota bat bera da guzientzako eta toki guzietarako?
–Hasieran bai. Baina legegizonengan eta besteengan ere pentsatu beharra dugu.
–Zenbat herritan egin da?
-40-50 izango dira.
-Ze jende-klase bildu da?
–Ez dakigu. Dakizunez, numerofalta da nagusi euskal alorrean. Horregatik estadistika-sail bat jarri nahi dugu. Tekniko bati eman diogu. Personaren egoera eta euskerarena, estudiatu nahi da.
–Zenbat pasatu dira ikastaro hoietatik?
–Bajutik jota 3.000 bat irakurle. Baina ez daukat numeroak jartzerik.
-Jendeari begira: problemarik nausiena?
-Asistentzia, iraupena.
-Zergatik?
–Lehen aipatutakoa: propagandarik-eza. Eta gero jendeak behar hau subjetiboki senditzen ez dualako. Objetiboki ba dago behar hori.
–Euskaltzaindiaren barruan dago taldea bera?
–Bai. Eta hain zuzen Baionako Euskaltzaindiaren azkeneko bileran hautatu ziran lehendakaria eta idazkaria.
–Ikastaro hau egitea kobratzen al duzute?
–Hutsa. Bakoitzari karpeta bat ematen zaiolako. Hortik apenas geratzen zaigun dirurik.
JOAN MARI TORREALDAY

Juan San Martin, Irigaray eta Rikardo Arregi, euskaltzaindiko jaunak, euskal-alfabetatze saioetan jardundako gizon bati txartela eskeintzen.
Ara emen Euskaltzaindiak lenengo irakastaldian parte artu zutenei emandako txartela, karneta. Aurrera egindiran saioetan onelakoak zabaldu dira azterketa batzuek egin ondorenean.
18

GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraAlfabetatzeAlfabetatze
PertsonaiazARREGI1
EgileezTORREALDAI1Kultura

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Ertzaintzak herritar bati Irunen egindako erasoak haserrea eragin du

Lander Arbelaitz Mitxelena

"Nire burua duela 20 urte bezain indartsu ikusten dut"

Euskalerria irratia | Miren Mindegia

Zapaterok dio Ostiral Santukoaren gisako akordio bat egon zela ETAren amaieran

Xabier Letona Biteri

54 urteko espetxe eskaera sei pertsonarentzat presoen ongi etorriak antolatzea egotzita

Xabier Letona Biteri

"Zenbat dugun kontatzeko!" Euskal Herriko mapa sortu dute

Euskal Irratiak

Lurra taupaka hasiko da

Estitxu Eizagirre

Azkenak

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

Koopfabrika

Kooperatiba eraldatzaileen harrobia

Olatukoopek beste hainbat eragilerekin batera garatu duen proiektu nagusienetako bat KoopFabrika da, ekintzailetza soziala bultzatzeko helburuz 2017an sorturiko programa, eta gaur egun oraindik martxan dagoena.

Hasiera batean, lehenengo ideia izan zen ekonomia... [+]

2024-05-12 | Nerea Menor

Ghayath Almadhoun

"Alemania nagusitasun zuriaren piramidearen gailurrean dago, eta lehen holokaustoa ukatu zutenek orain Nakba ukatzen dute"

Ghayath Almadhoun-ekin hitz egin dugu Alemaniako zentsura sistemikoaz eta horren ondorioez. Siriako Damaskon 1979an jaiotako poeta palestinarra, Suediara joan zen bizitzera eta egun Berlinen bizi da. Bere poesiak, ia 30 hizkuntzatan itzulia, maitasuna, tokialdatzea eta nortasuna... [+]

2024-05-12 | Estitxu Eizagirre

Amillubiren festa maiatzaren 11n

Lurra taupaka hasiko da

Urola ibaiaren meandroan, Zestoako Iraeta auzoan daude Amilibia baserria eta bere lur emankorrak: 5 hektarea baso eta 4 hektarea laborantza lur. Laborantza ekologikoa sustatzen duen Biolur elkarteak baserria eta lurra kolektibizatu nahi ditu Amillubi proiektuaren bidez... [+]

2024-05-12 | Amets Aranguren Arrieta

Pastoral bat Iruñearendako

Herri-antzerki forma bat da pastorala. Sujet edo protagonista bat (hildakoa) hautatu eta bere bizia bertsotan ematen duena. Kantua ere presente dago emanaldian. Taula zuzendaria, taula gainean arituko diren arizaleak eta musikariak aritzen dira pastorala ematen den egunean... [+]

2024-05-12 | Urko Apaolaza Avila

'Ekonomia eraldatzailea(k)' liburua

Ekonomiaren adjektibo guztiak

10. urteurrena kari, Olatukoopek bi liburuxka atondu ditu eta labean ditu jadanik, ekonomia eraldatzailearen eta kooperatibagintzaren ingurukoak biak ala biak. Alde batetik, herri-kooperatiben inguruko eskuorri edo gida bat kaleratuko dute, herri kooperatiba bat zer den... [+]

Eguneraketa berriak daude