Alfabetatzea (3)


1969ko uztailaren 27an
Euskaltzaindiko Rikardo Arregiri elkarrizketa

Alfabetatzea (3)
Euskaldunok analfabetoak gera. Hau entzutean asko txunditu egingo dira, edo asarretu (danetik dago-eta). Baina egia hutsa da. Euskaldun gehienek ez dakite euskeraz irakurtzen, gutxiago idazten. Analfabetoak, beraz.
Maiz aipatu dugu idazlearen eta herriaren arteko lokarri hori gorde beharra dagoela, idazlearen lana bera haintzat hartzea nahi bada. Ikastalarekin batera, alfabetatzea etorri da hutsune hori betetzera.
Rikardo Arregirekin mintzatu naiz, Rikardo baida kanpaña honen eragile nagusia. Berak bakarrik dakizki, arazo honekin, eman dituan hitzaldiak, egin dituan ibilaldiak. Eta hartu dituan buruausteak.
–Noiz hasi zan kanpaña hau, Rikardo?
–Proiektoa, 66-koaren hilbeltzean, Jarraikoek presentatu zuten. Nik presentatu nuan Euskaltzaindian, bostek izenpetua. Aurreneko komisio hortan asko ziran. Baino inork ez zuan kolperik joten. Eta ni, handik gutxira, soldadutzara joan nintzan.
–Eta artean?
–Begoña Arregi nere arrebak, Mari Karmen Garmendiak, eta Arantxa Saizarbitoriak zuzendu zuten.
–Jakin al liteke nola hasi ziran?
–Zenbait zuzenbide hartu zituzten: Baserri-Gaztedikoenak, Euskal folklore eta beste zenbait taldekoenak: eta hoiei asmoa agertu, berri emanaz. Ondoren, 67-ko udan lehengo kursilloa ospatu genuan Donostian. 50 bat etorri ziran, Berastegi, Andoain, Zumaia, Tolosa, eta Donostia bertatik. Hoiei alfabetatzekarneta eman genien, baina ezer gutxi egin dute beren herrietan.
–Eta gerora ere Donostian bilduaz jarraitu al duzue?
–Ballaraka egitea hobe zala erabaki genuan. Eta horrela, Zestuan (Urola), Bergaran eta Beasainen (Goierri) egin ditugu besteak.
–Gaur zertan zaudete, ze etapan?
–Organizazioa sendotzen. Ez dugu nahi organizazio berri bat izatea, bat gehiago. Uste dugu ballarako antolamenduekin kontatu behar dala. Baina direzio bat ez ba dago, ez dago aurrera egiterik.
-Nola muntatu duzute zuen "organizazio" hori?
–Hiru zatitan: antolamendu ofiziala (Irigarayk eta biok) –maila teknikoa– herriko maila.
–Maila teknikoa zer da, Rikardo?
–Izenak dionez, hartuemanak eta gainontzeko teknika-lanak oro aurrera eramateko ofizina. Prim kalean dugu, jarri berria. Honek diruproblema sortzen du. Hemen gertatzen dana da lanean dabilenak pagatu behar duala.
–Kanpaña hontan hasieran pentsatutako martxan al zoazte?
–Mantxoago. Konturatu gera ez dala lana hain erreza eta ez dagoala horren presaka joaterik.
–Ikus zagun herri-maila: Euskalerria, zuen lanerako, herrialdetan banaturik duzute, ezta? Nun?
–Batez ere Gipuzkoa eta Bizkaian. Baina gurea euskalki banaketa politikakoa baino gehiago da.
–Gaur dauzkazuten problema nausiak zeintzuk dira.
–Bi eratakoak: lebendabizi, alfabetatzeak sentidua «masaka» eginaz bakarrik hartzen duala. Eta masaka egiteko propaganda beharra dugu, eta hontarako diru-beharra. Propaganda zabal bat ez bada egiten, lehendik kutsuturikoak bakarrik etorriko dira. Eta beste denak? Eta bigarren, irakasleak behar ditugu, liberatuak behar ditugu. Zaila da, guk daukagun jendea herriko jendea baida eta bere eguneroko lana bukatu ondoren egin behar baidute beste edozein eginkizun.
-Gaurkoz nola konpontzen zerate?
–Beti da apaizgai izandako edo apaizen bat.
–Urrengo asmoak?
–Kursilloak berriro Bergaran, Urolan eta Goierrin egitekotan gaude. Nahi genduke udan bildu responsableak eta organizazio naiko finkatua izanen da eta datorren kursoko kanpaña nahi genduke eratu.
–Alfabetatzea irakasle batek eman ohi du herri bakoitzean. Eta irakasle izateko karnet bat ematen duzute, Zer eskatzen zaio alfabetatzaileari, karnet hori lortu nahi duanari?
–Reglamendu bat ba dago: Kursillo bat pasatu beharra. Zer erakusten zaien? Irakatsi behar dituzten irakur-zatiak entenitzen, eta konferentzi batzuk ere ematen zaizkie. Egia esan, zer erakutsi behar zaien proiektoa estudioan dauka batzorde tekniko batek. Aurrerantzean, gramatika, pedagogia, eta munduan alfabetatzea, nahiz giro diferenteetan, nola egin dan jakitea eskatuko zaie. Gero esamina eta kontrola.
–Karnet hori betiko al da?
–Bi urterako. Eta zuzendaritzak berritzen ez badu, ez du balio.
–Zenbat karnet banatu dituzue orainarte?
–200 bat. Baina benetan lan egin, 40 batek egin dute.
-Alfabetatzaileari eskatzen zaiona ikusiaz, ikus zagun alfabetatuari zer eskatzen diozuten lehen maila hontan.
-Kursoa bukatzerako, 24 zati hoiek irakurtzen jakin dezala, euskalki diferenteak ezagutu ditzala, eta ohitu dedila. Eta behin betirako uxa ditzala prejuizio sikolojikoak oro.
-Alfabetatze-ikastaro hauek nun eman dituzute?
-Gipuzkoan eta Bizkaian. Herri askotan.
-Fruiturik onenak nun?
–Goierrin. Hemen urte guzian jardun ziran. Eta gero Eibarren. Urolakoak eta Bergara aldekoak erdipurdizka egin dute. Noski, lehenengo pausoak ziran.
–Egin dan toki guzietan lehenengo maila egin da, ezta?
–Bai. Bigarrenean pentsatzen gaude. Baina oraingoz lehenengoak gerra asko eman digu. Eta askoz ere zailagoa da bigarrena irakaslearen aldetik. Irakasleari zer ira katsi? Eta bigarrenakin hasteko planifikazio kultural oso bat behar dugu. Alfabetatzeatik kanpo beste gauza batzuk eskatzen ditu: tekstoak..., hemen gaiak erakutsi behar dira zuzenki, ez lehenengoan bezala osagarri legez.
–Alfabetatze-mota bat bera da guzientzako eta toki guzietarako?
–Hasieran bai. Baina legegizonengan eta besteengan ere pentsatu beharra dugu.
–Zenbat herritan egin da?
-40-50 izango dira.
-Ze jende-klase bildu da?
–Ez dakigu. Dakizunez, numerofalta da nagusi euskal alorrean. Horregatik estadistika-sail bat jarri nahi dugu. Tekniko bati eman diogu. Personaren egoera eta euskerarena, estudiatu nahi da.
–Zenbat pasatu dira ikastaro hoietatik?
–Bajutik jota 3.000 bat irakurle. Baina ez daukat numeroak jartzerik.
-Jendeari begira: problemarik nausiena?
-Asistentzia, iraupena.
-Zergatik?
–Lehen aipatutakoa: propagandarik-eza. Eta gero jendeak behar hau subjetiboki senditzen ez dualako. Objetiboki ba dago behar hori.
–Euskaltzaindiaren barruan dago taldea bera?
–Bai. Eta hain zuzen Baionako Euskaltzaindiaren azkeneko bileran hautatu ziran lehendakaria eta idazkaria.
–Ikastaro hau egitea kobratzen al duzute?
–Hutsa. Bakoitzari karpeta bat ematen zaiolako. Hortik apenas geratzen zaigun dirurik.
JOAN MARI TORREALDAY

Juan San Martin, Irigaray eta Rikardo Arregi, euskaltzaindiko jaunak, euskal-alfabetatze saioetan jardundako gizon bati txartela eskeintzen.
Ara emen Euskaltzaindiak lenengo irakastaldian parte artu zutenei emandako txartela, karneta. Aurrera egindiran saioetan onelakoak zabaldu dira azterketa batzuek egin ondorenean.
18

GaiezKulturaKultur ErakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraErakundeakEuskaltzain
GaiezHizkuntzaEuskaraAlfabetatzeAlfabetatze
PertsonaiazARREGI1
EgileezTORREALDAI1Kultura

Azkenak
Seaskaren baliabideak emendatzeko eskatu diote Frantziako Hezkuntza ministroari Ipar Euskal Herriko parlamentariek

Maiatzaren 21ean bidali diote gutuna Elisabeth Borne Frantziako Hezkuntza ministroari Ipar Euskal Herriko sei parlamentariek. Dagoen ikasle kopurua ikusita, ikastoletarako aurreikusi dituzten lanpostuak "aise gutxiegi" direla deitoratzen dute gutunean. Kexua adierazteko... [+]


Eibarko Udalak jai batzordeari jarritako oztopoak salatu dituzte

Eibarko San Juanetara begira, Eibarko jai batzordeak udal-gobernuaren eta alkatetzaren aldetik jasotzen ari duen jarrera salatu du. JHH Jaixak Herrixak Herrixandakoak batzordeak luzatu proposamenak "arrazoirik gabe" errefusatu dituztela deitoratzeaz gain, Udalak... [+]


2025-05-23 | Elhuyar
Ipar globaleko konpainia gutxi batzuk dira baliabide naturalen erauzketarekin lotutako gatazken arduradun nagusiak

Ehun konpainia multinazional baino ez daude baliabide naturalen erauzketarekin lotutako gatazka guztien % 20aren atzean, Bartzelonako Unibertsitate Autonomoak egin duen ikerketa baten arabera. Ikerketak agerian utzi du iparralde globaleko herrialdeetako konpainiak baliabideez... [+]


Aroztegiko epaiketaren kronika (laugarren eguna)
Taldean erabakita, dena era baketsuan egin zutela esan dute auzipetuek

Ostegunean auzipetuek deklaratu dute, eta haien adierazpenetatik honakoa laburbildu liteke: Lekarozko plazan edo akanpadan biltzen ziren herritarrek taldean erabakitzen zuten zer egin; oro har, obren eremura joan eta makinen aurrean era pasiboan jarri.


2025-05-22 | ARGIA
Bizilagunekin plataformak ‘Donostia Tropikala’ festa egingo du maiatzaren 30ean

Ekimen honekin tonu alai eta ironikoan salatu nahi dute aldaketa klimatikoa eta turistifikazioa elkar elikatzen ari direla, eta horrek "gure hiria eta lurraldea merkatuaren logikaren esku uzten" dituela.


“Euskal Herrian berezko askapen prozesu bat badagoela konturatzeko balioko dute topaketek”

Burujabetzaren Aldeko Mugimenduak topaketak antolatu ditu larunbatean, Tafallan (Nafarroa). Egun osoko egitarau zabala antolatu dute, eta mugimendu horretako kide den José Javier Oses "Jotas"-ekin hitz egin du ARGIAk. Osesek azpimarratu du elkarteak Euskal Herri... [+]


2025-05-22 | ARGIA
Nafarroako D-PAI ereduan bideratu nahi diren aldaketak euskararen kaltetan doazela gaitzetsi du guraso talde batek

Erriberri, Tafalla, Gares, Sarriguren, Buztintxuri eta Noaingo ikastetxe publikoetako D-PAI ereduko guraso talde bat Nafarroako Hezkuntza batzordean egon da, 57/2024 foru aginduari jarraikiz, Hezkuntza Departamentuak bideratu nahi dituen aldaketak deitoratzeko. Euskarazko... [+]


2025-05-22 | dantzan.eus
80-90 urte bitarteko dantzariz osatutako euskal dantza taldea

Adina ez dela dantzan aritzeko oztopo agerian utzi dute Errenteria-Oreretako Beti Bizkor elkarteko euskal dantza taldeko kideek. Dantzaren onurak argi erakusten dituen testigantza esanguratsuak jaso ditu Ikerne Zaratek Oarsoaldeko Hitzan argitaratutako Adina ez dadin ekiteko... [+]


2025-05-22 | LAB sindikatua
67 urte betetzear zituen garraiolari bat hil da Irunen
LABek jakin duenez, herenegun, goizaldeko 6:30ean, TRANSDIPE S.L. enpresako S.S. garraiolaria hilik agertu zen Irunen, lanerako prestatzen ari zen kamioiaren aldamenean. Kamioia martxan zegoen, atea irekita eta zantzu guztien arabera, heriotza ez traumatiko baten aurrean gaude... [+]

Iratxe Sorzabalen aldeko epaiari helegitea aurkeztuko dio fiskalak

Espainiako Auzitegi Nazionaleko fiskalak kasazio helegitea aurkeztuko du Auzitegi Gorenean, Guardia Zibilak eragindako torturak onartu eta Sorzabal errugabetu zuen epaiaren aurka. Sorzabalek bere burua autoinkulpatu zuen gutuna torturen ondorioz idatzi zuela ebatzi zuen Auzitegi... [+]


2025-05-22 | ARGIA
90 kamioi baino ez dira sartu Gazan eta gosetea zabaltzen ari da

NBEk azaldu duenez, egunotan soilik 90 kamioi sartu ahal izan dira lurraldera oinarrizko elikagaiekin; beste 105 zain daude mugan. Gazako gobernuaren prentsa bulegoak emandako datuen arabera martxotik 326 pertsona hil dira elikagai eta botika faltagatik eta 300 abortu izan dira... [+]


40 minutu Iratxerekin

Historikoa izan da, Monarkia Espainiarreko epaitegi batek honako ebazpen hau onartu du: "Iratxe Sorzabal zaintzeaz arduratzen ziren funtzionarioek elektrodoak aplikatu zizkioten deklaratzera behartzeko, eta horrek zera dakar, haren oinarrizko giza eskubideak nabarmen... [+]


2025-05-22 | Gedar
Geldialdia AEBen eta Iranen arteko negoziazio nuklearretan, Israelek mehatxuak areagotzen dituen bitartean

Teheranek ez du baieztatu hurrengo elkarrizketa-saioan parte hartuko duen, Israelgo Estatuak Irango instalazio nuklearrei eraso egiteko mehatxuak egiten dituen bitartean.


2025-05-22 | Axier Lopez
Alemaniako Red.media hedabidea itxiarazi dute

ARGIAk aspaldi du harremana Alemaniako Red.media hedabidearekin, beren bideo batzuk topatuko ditu irakurleak ARGIAren webgunean. Baina haien aurkako jazarpen kanpaina baten ondorioz proiektua ixtea erabaki dute. Red-eko kideek arrazoiak publikoki azaldu dituzte eta artikulu... [+]


Eguneraketa berriak daude