Ruanda: genozidioaren 25. urteurrena dela eta
aurre egingo dieten hedabide independenteak
Duela 25 urte, 1994ko apiriletik uztailera iragan zen Ruandako Tutsien genozidioa: hiru hilabetez, milioi bat presuna, Tutsi edo Hutu moderatu, erail zituzten Hutu erradikalek. Geroztik, bizirik atera zirenek etengabe lan egin dute egia osoa bilatzeko, garai hartako goi-mailako frantses politikari, bankari eta militarren parte-hartze aktiboa salatuz. Miaketa horietan diharduen Adélaïde Mukantabana anderea behin eta berriz etorri zaigu Euskal Herrira, herri eta ikastetxe zenbaitetan bere lekukotasun hunkigarria plazaratzeko. Azken aldian, Zuberoako Hau aldizkariak du gonbidatu Maulera, apirilaren 29an.
Beste ruandar anitzek bezala, Adélaïde Mukantabanak gutun irekia idatzi zion Emmanuel Macroni lehendakari bihurtu zelarik, 2017an. Horretan koherentzia eskasa leporatu zion II. Mundu Gerrako sarraskiak gaitzetsi zituelako, eta ez 1994an François Mitterrand, Edouard Balladur, Alain Juppé, Nicolas Sarkozy edo Hubert Védrine agintariek Ruandan eragin zituztenak. Gutun horretan, Adélaïde Mukantabanak azpimarratu zuen Emmanuel Macron gaztetxoa zela orduan, eta bihotzez galdegin zion Ruandari buruzko gaietan esku odoltsudunen ildo politikoarekin hausteko, hots artxibo guztiak historialari eta justiziari zabaltzeko, eta Frantziaren izenean ofizialki barkamen galdegiteko –Belgikak, Amerikako Estatu Batuek, Vatikanoak eta Nazio Batuen Erakundeak egin bezala–.
Urrats historiko hori egin beharrean, Emmanuel Macronek Ruandako Turquoise operazio militarrean parte hartu zuen Lecointre jenerala Aitzindaritza Goreneko buruzagi izendatu du, eta modu arinegian hartu du genozidioaren 25. urteurren sinbolikoa: ez omen du astirik izan apirilean iragan den Kigaliko oroitzarrera joateko, eta frantses enbaxadorerik ez dagoenez Ruandan azken lau urteetan, La République en Marche alderdi politikoko 29 urteko diputatu gazte bat, ruandar frantsestua, igorri du Frantziaren ordezkatzera –Alain Juppék publikoki erran duenez, Ruanda herri arbuiagarriak ez zuen merezi-eta Frantziak ministrorik bidal ziezaion–.
Baina zer interes ote zuten, zer interes dute oraindik frantses agintariek beren herria hein horretaraino zikintzeko Ruandako genozidio horretan? Batez ere frankofoniaren zaintza. Ezen, Ruanda, belgikar kolonia frankofono ohia da, herri anglofonoz inguratua. Porrota ikaragarria izan da haatik istorio hori Frantziarendako: 2008tik goiti buruzagiek hizkuntza frantsesa kanporatu dute eskola egitarauetarik eta administraziotik, ingelesa sarraraziz haren partez. Egun, herritarren %6 baizik ez omen da frantsesez mintzatzeko gai.
Louise Mushikiwabo Atzerriko Arazoetako ministro ohiak zioen 2011n, probokazioz: “Ingelesarekin, urrun ikus dezakegu; frantsesarekin, ez gara inora joanen”. Horrelako deklarazioak zaizkigu heltzen guri, eta menturaz beste gisako gatazka bat ezkutatzen digute, hori da tokiko hizkuntza den kinyaruandari lotutakoa. Ezen, Adélaïde Mukantabanak azaldu bezala, eta literatura alemaniarrean gertatu zenaren antzera, lekuko kontalari, idazle eta artistek berrasmatzekoa dute genozidioko eragile eta hiltzaileek likistu hizkuntza: herraren sustatzeko erabili mintzaira ez zen frantsesa izan bertako hedabideetan, baizik eta kolonialismo aitzineko kultura eta memoria zekarren kinyaruanda. Erronka izugarria idazle gazteentzat, interes handirekin segi dezakeguna hizkuntz berreskuratze prozesuei begiratzen diegunok.
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Beethovenen 'Missa Solemnis'
- Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
- Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]
Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.
Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.
-------------------------------------------------------
Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]
Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]