Ustelkeria urbanistikoa XVII. mendean

Francisco de Sandoval, Lermako dukea (1553-1625). Espainiako Filipe III.a erregearen balido kargua baliatu zuen etxebizitzekin eta lur sailekin espekulatzeko.
Francisco de Sandoval, Lermako dukea (1553-1625). Espainiako Filipe III.a erregearen balido kargua baliatu zuen etxebizitzekin eta lur sailekin espekulatzeko.

San Lorenzo de El Escorial (Espainia), 1598ko irailaren 13a. Filipe II.a erregea hil zen, eta haren seme Filipe III.a koroatu zuten. Espainiako errege berriak hartutako lehen neurria Francisco de Sandoval lagun mina –orduan Deniako markesa, aurrerago Lermako duke izango zena– balido izendatzea izan zen. Erregeak politikaz kanpoko aferetan ematen zuen ia denbora guztia: antzerkia, pintura eta ehiza ziren haren zereginak. Eta, hala, praktikan balidoa izan zen Espainiako agintari nagusia. Konfiantzazko lagun taldea bildu zuen, eta gorteko kargu eta titulu garrantzitsuenak senitartekoen eta lagunen artean banatu zituen. Mesedeen banaketan ez zuen bere burua ahaztu, eta 1599an, Lermako dukerria eskuratu zuen.

1601an Lermako dukea erresumaren hariak mugitzen hasi zen: gortea Madrildik Valladolidera aldatzea erabaki zuen. Arrazoi teorikoa Filipe III.a Maria Austriakoa erregearen izeba zaharraren eragin kaltegarritik aldentzea zen. Praktikan, aberastea beste asmorik ez zuen. Eta erregea konbentzitzea erraza zen: nahikoa izan zuen Valladoliden ehizarako eremu hobeak zeudela esatea. 

Gortea hiriz aldatu baino sei hilabete lehenago, Lermako dukeak hainbat orube, etxe eta lur sail erosi zituen. Gortea han kokatzean, balidoaren ondasun berrien prezioak izugarri egin zuen gora. 1605ean, Huerta de la Ribera izeneko lur saila saldu zion koroari 30 milioi marabediren truke; horregatik, eremu horrek Huerta del Rey du izena gaur egun. Baina balidoaren jokaldi onena etortzeko zegoen: 1606ko urtarrilaren 30ean gortea atzera Madrilera eraman zuten.

Madrilgo Udalak zuzenean Lermako dukearekin negoziatu zuen gortearen itzulera. Madril hiriburu izatearen truke hiriak 250.000 dukateko –93 milioi marabedi inguruko–dohaintza egin zuen; kopuru horren bi herenak koroarentzat izan ziren, eta beste herena negoziatzailearen zakura joan zen.

Gainera, Madrilgo alkatearen laguntzaz, dukeak zenbait inbertsio egin zituen Madrilen, hiriak gortearen egoitza izateari utzi ondoren, eta, beraz, etxebizitzen prezioek nabarmen behera egin ondoren. Eta, nola ez, prezioek izugarri egin zuten gora koroa Madrilera itzuli zenean.

Baina Lermako dukeak aberasteko aukeratu zuen metodoa nabarmenegia zen, eta hark ehundutako ustelkeria sarea agerian geratu zen. Balidoaren hurbilekoak epaitegietara eraman zituzten, eta bazirudien dukeak ere bere zigorra jasotzea denbora kontua izango zela. Orduan, Erromara jo zuen kardinal kapela eske. Kardinalgoa, epaitua izateko immunitatea alegia, 1618an lortu zuen. Valladoliden hil zen, 1625ean, auzitegietatik pasa gabe, baina herriak kantuz epaituta:

Para no morir ahorcado,
el mayor ladrón de España,
se viste de colorado.


Azkenak
Mutil-dantzak indartu eta babesteko deia luzatu du Plazara Dantzara elkarteak

Baztango lehen festak hastearekin batera, mutil-dantzak dantzatzera bultzatu nahi dituzte baztandarrak; hala adierazi dute Plazara Dantzara elkarteko kideek publikatu berri duten prentsa-oharrean. Aurreko urtea Baztanen bazterketarik gabeko lehenengo urtea izan zen eta horri... [+]


Gazako osasun zentroen %80 zerbitzuz kanpo dago

Gazako osasun sistema kolapsatzeko zorian dagoela jakinarazi du Osasun Ministerioak, erregai faltaren eta erasoen ondorioz. Urriaren 7tik 500 mediku eta 138 erizain hil ditu Israelek, eta 33 ospitale suntsitu. Rafah-tik 300.000 pertsonak egin behar izan dute ihes azken egunetan,... [+]


Heziketa perfektuaren sindromea: nekeak jotako gurasoak eta presioak itotako haurrak

Heziketa perfektua jasoko duen seme-alaba perfektua izateko nahiak eta espektatiba eta lorpenetan oinarritutako kulturak estresa, antsietatea eta jarrera arazoak sortzen dituzte, eta zabalduta dagoen fenomenoa da gainera. Hala dio ikerketa berri batek.


Ezinbesteko egoera

Apirilaren 2 eta 3an Parisen iragan zen epaiketa, dudarik gabe, judizialki memento historikoa izan zen. Lehen aldikotz euskal afera judizialetan, defentsa eta estatuaren ordezkariak aho batez mintzatu ziren.


Hil egin da Lizarrako langile bat, gidatzen zuen kamioian istripua izan ostean

51 urteko garraiolariaren kamioia irauli egin da Ejea de los Caballerosen (Aragoi). 2024an hiltzen den 23. langilea da.


Eguneraketa berriak daude