Txerrimoniak ordainetan

Marcgravia evenia.
Marcgravia evenia.

Artabururen (Homo sapiens) bat gora behera, gero ere izango da artoa Euskal Herrian. Artoa, ahorako oinarrizkoa. Landareen haziak izan dira eta dira gure espeziearen elikaduraren funtsa. Garai batean ezkurra (Quercus robur), artatxikia (Panicum miliaceum) gero eta artoa (Zea mays) ondoren. Egun garia (Triticum spp) eta arroza (Oryza sativa) ditugu arto. Etorkizunean soia (Glycine max) edo batek daki.

Ez dira denak hazien zain izaten. Hazi horiek eman behar dituzten loreetatik jaten duenik ere bada. Eta ez bat, makina bat eta gehiago. Loretik jaten duten animaliak polinizaziorako erabiltzen ditu landareak. Txerrimoniak ordainetan.

Nonahiko gisara, Kuban ere bada ordain horien zorretan bizi direnak. Saguzarra eta landarea. Ez dakit zein generotako saguzar jendea den baina landarea bai, Marcgravia evenia. Hirurogeiren bat espezierekin Amerika tropikal osoan barreiatutako generoa da Marcgrevia hori.

M. evenia espeziea igokaria da, zuhaitz eta zuhaixketan gora aihenak luzatu eta lianak sortzeraino hazten da. Bereziki deigarriak ez diren lore zintzilikarioak ditu; hosto artean dilindan dauden horien nektarra eskaintzen dio trukean polena zabaltzen dionari.

Bere generoko beste batzuek txoriak, erleak, liztorrak edo muskerrak erabiltzen dituzte polena hedatzeko langintza honetan. Gure igokari kubatarrak, baina, saguzarrak ditu uztarri-kide. Eta nola erakarri saguzarra? Bera non dagoen nola arraio adierazi hegaztiari? Hostoekin. Jeneralean hostoak lauak dira argi gehiago harrapatu eta fotosintesian eraginkorrago izateko. Landare honen hostoak parabola formakoak dira. Saguzarraren ultrasoinu uhinak hosto laua baino 50 aldiz azkarrago aurkitzen du parabolikoa. Hosto parabolikoa eta, gosea asetzeko, aldameneko loreak duen nektarra. Bide batez aurretik bisitatu duen lorearen polena uzten dio eta lore horren polena hurrengoari eramango dio. Txerrimoniak ordainetan.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Bestelakoak
2019-05-19 | Jakoba Errekondo
Zaldaleak irabazten

Egunak gauari gaina hartzen dio udaberriko ekinozioarekin. Aurten martxoaren 20an gertatu da, 22:59an, udaberriaren atea irekiz. Eki aurrizkiak gauza bera esan nahi du. Ordura arte gaua luzeagoa zen. Egun hartan egunak eta gauak hamabina ordu izan zituzten. Ordutik eguna... [+]


2019-03-31 | Jakoba Errekondo
Klima aldaketa eta paisaia

Eguraldia aspaldian dugu hizpidean jarria; klimarena, ordea, berri samarra da. Klima aldaketa zer den argitu behar handirik ez dago. Paisaia zer den azaltzea bai, horren premia gorriagoa da. Puri-purian dago klimaren aldaketaz hitzaldi, mahai inguru edota nazioarteko... [+]


2018-09-16 | Jakoba Errekondo
Sagardoaren emakumeak

Fruituak bildu eta dolarerako bidean jartzeko sasoia da. Udarea (Pyrus communis), sagarra (Malus x domestica), mahatsa (Vitis vinifera)... Bide motz eta azkarra dirudi baina makina bat itzulinguru eta hauen saihesbide landu behar dira fruitua muztio eta muztioa edari alkoholdun... [+]


2018-07-22 | Jakoba Errekondo
Alde guztietatik jatea

Euskal Herrian nekazaritza etengabeko kolonizazioaren historia da. Toki guztietan bezala. Lehen lantzen ez zen lurra lugorritu; lehen ereiten ez zen uzta erein; lehen jaten ez zena gozatu. Dena beste nonbaitetik ekarria. Historia horietako asko idatzi dituzte nonahi laboreek;... [+]


2018-04-22 | Jakoba Errekondo
Kurka-kurka

Laboreekin egiten diren ardoetara itzuliz, ezker-aihena (Humulus lupulus) kontserbatzaile eta dasta mikatzaren eransle dute. Laboreak eta ezker-aihena uztartzeak makina bat zurrustada gozo sortua du, kurka-kurka, batik bat garagardoaren herrialdeetan. Lagun batek azaldu berri... [+]


Eguneraketa berriak daude