Kolonbia Handia zergatik ez?
Cúcuta (egungo Kolonbia), 1821eko urriaren 3a. Goizeko 11etan, Simon Bolibar elizako bilera aretoan sartu zen. Kongresuko presidentearen alboan jarri zen, eta Kolonbia Handiko Errepublikako presidente karguaren zina egin zuen. Kolonbia Handiak egungo Kolonbia, Venezuela, Ekuador eta Panama batzen zituen, baita beste herrialde batzuetako hainbat lurralde ere, baina Hego Amerika osoa biltzea zuen helburu. Mende erdi lehenago Ipar Amerikako kolonia gehienek arrakastaz batzea lortu zuten, baina Kolonbia Handiak hamar urte soilik iraun zuen, eta batasun juridikoak ez zuen praktikan aurrera egin. Zergatik ez?
Benedict Anderson historialariaren arabera, komunikazioa funtsezko elementua izan zen. Hego Amerikako gune administratiboak oso zabalak ziren, elkarren arteko loturarik ez zen ia, eta teknologia eta garapen ekonomiko maila oso desberdinak zituzten. Egoera horrek tokian tokiko identitateak indartu zituen, eta identitate komuna oztopatu. Aldiz, Ipar Amerikako hamahiru kolonia ingelesek batera Argentinak baino azalera txikiagoa zuten. Merkatu gune nagusiak (Boston, New York eta Philadelphia) hurbil zeuden, eta inprentak eta merkataritzak are gehiago hurbiltzen zituzten. Dena den, porrotak ere izan ziren iparrean, Kanada anglofonoa ez baitzuten txertatu eta Texas independente izan baitzen hamar urtez (1835-1846).
John H. Elliott historialariak, berriz, tirabira sozialen garrantzia nabarmentzen du. Haren esnetan, Hego Amerikan gizarte gatazkak larriagoak izan ziren, espainiarrek ezarritako arraza hierarkia ingeles kolonietako hierarkia baino askoz konplexuagoa zelako. Ipar Amerikan gizartea bitan zatituta zegoen: zuriak eta beltzak.
Horrez gain, britainiar kolonia bakoitzak bere ordezkaritza batzordea izan zuen, eta Amerika espainiarrean horrelakorik ez zen izan. Horregatik, Hego Amerikako eliteek ez zuten gobernuan inolako esperientzia biltzeko aukerarik izan. Inperioko botere zentralaren eta lokalaren artean ez zegoen bitarteko administratiborik. Horrek agintari lokalei eta beren aldarrikapenei egin zien mesede, aldarrikapen orokorragoen kaltetan. Hego Amerika Batuaren kaltetan.
Epaiak legez kanpokotzat jotzen du hizkuntza eskakizun egiaztagiria ez duten pertsonak Lan Eskaintza Publikotik kanpo geratzea. Gipuzkoako Foru Aldundiak jarritako helegitearen kontrako epaia izan da. CCOOk eman du epaiaren berri eta garaipen gisa hartu du.
"Izugarria izan da ariketak sortu duen mugimendua", adierazi du Euskaraldiaren Koordinazio Mahaiak hamaika eguneko ariketaren osteko egunean. Dena dela, nahi baino txapa gutxiago ikusi direla kalean azpimarratu dute.
Apenas erreparatzen diogu edo, besterik gabe, ez dakigu hor dagoenik ere. Hego Euskal Herrian XX. mende hasieran itzali zen betirako, eta antzeko patua paira dezake Ipar Euskal Herrian. Neurri sendoak hartzen ez badira, gaskoia azkenetan egon liteke.
Okzitanian, joan den... [+]
Manifestazioa astelehenean, maiatzak 26, izango da 18:30ean Gasteizko Plaza Berritik. ELA, LAB eta ESK sindikatuek deitutako manifestazioan eskatuko dute grebari hasiera eman zion hitzarmen propioa lortzea.
Jende andana bertaratu zen Nafarroako hirira larunbatean, BAM Burujabetzaren Aldeko Mugimenduak antolatu zituen azokara nahiz hitzaldietara. Egun osoan zehar giro polita nagusitu zela azpimarratu du Itziar Moreno BAMeko kideak. Gainera, Morenok adierazi du "ondorio... [+]
Haize Berria plataformak, Enigma Green Power enpresak Odieta, Olaibar, Anue eta Esteribar inguruan ezarri nahi dituen zazpi parke eolikoek eragin ditzaketen kalteak salatu zituen berriki. Ekainaren 11n bukatzen da proiektuaren kontrako elegiteak aurkezteko epea.
Maiatzaren hasieran zerrendaren aurkako oldarraldia "gogortuko" zuela iragarri ondoren, esandako berresten ari da Israel: azken 224 orduetan 50 lagun hil ditu. Gainera, Gazan bizi diren 2,5 milioi palestinarrek pairatzen duten gosetea areagotzen ari da azken asteetan... [+]
2023ko abuztuan, Bilboko Kale Nagusian, saltzaile ibiltari baten defentsan Poliziari aurre egin zion emakumeari hiru urteko espetxe zigorra eskatzen dio udaltzain batek. Bideo batek Poliziaren kontakizuna ezbaian jartzen du.
Irene Lafuente lagun hartuta, heldu izatearen inguruan gogoetatu dute Iñigo Martinezek eta biek Galdera Basatiak podcastaren zazpigarren atalean. Pista bat: "Helduok badugu barnean Peter Pan-en sindromea; nahi dugu dena, nahi bezala, nahi dugunean". Hain helduak al... [+]
Ekainaren 13an hasita 50 kilometroko martxa egingo dute hiru egunez Egiptoko Sinaiko basamortuan barrena Rafahko pasabidera arte, Gazako muga irekitzea eta genozidioa gelditzea exijitzeko. Momentuz munduko 32 estatutako 1.000 pertsona inguruk eman dute izena, horien artean... [+]
21 Zabalgunea udal soziatateak desalojo data ezarri diela jakinarazi dute Alde Zaharreko espazio okupatua kudeatzen duten Auzoan Bizi etxebizitza sareak, Herrizoma elikadura sareak eta Zaharraz Harro jai herrikoiak. Korda “defendatuko” dutela adierazi dute.
Intxaurrondoak ekainean emango du bere fruitua. Lan bikaina egin du, esfortzuak merezi izan du. Lehen beroaldiekin zirkulazioak eta bihotzak zaintza bereziak behar dituzte. Garrantzitsua da hidratazioa mantentzeko neurriak hartzea –ura, infusioa eta saldak– eta fruta... [+]
Gorputzeko ezkatak kolore berde bizikoak ditu; biziak eta deigarriak. Eta horiekin nahasten dira, sare bat osatuko balute bezala, orban beltzak, bizkar osoan zehar. Gizakiaren begietara gardatxoa gardatxo egiten duena, ordea, saihetsean aurkituko dugu. Bertan, lerrokatuta,... [+]