Potosiko minak
| I Zulo txikia dauka atetzat ondoren sarrera gela, pasabideak estu-estuak giroa zinez umela. Sarri lau hankan joan behar da goia jotzen da bestela, ahoa zapiz estaltzen dugu hautsa delako itzela. Kaskoa eta linternarekin giri koadrila ergela, behera heltzean gidak esan du: “hau da laugarren nibela”. Jose lanean ari da bertan eta ez al da krudela? Berak badaki berrogeita bost urterekin hilko dela. |
II Jose goizero heltzen da hona zortziak baino lehenago, arratsaldeko zazpiak arte, eta horrela luzaro. Koka orriak bazkaltzen ditu, eta fanta, lau bost trago. Hori astean zazpi egunez, jai egiterik ez dago. Eguneko lehen ez zuen lortzen euro bat baino gehiago, bost urte eta gero enpresan igo da pixkat gorago. Gauzak aldatzen ari dira bai. Nola ez? Ni ados nago: lehen esklaboak ziren langile gaur langileak esklabo. |
III Ikasketarik ez dauka Josek, esan zuen: zertarako? Jakituria handirik ere ez da behar minarako. Sarritan piper egin ohi zuen behar zuten lanerako, minan jardunda eskola uzten zuen beste baterako. Silikosiak hil zion aitak pasa zuen oso txarto, minez sufritzen eman zituen egun eta aste asko. Baina Roberto gustura hil zen ez arrangura, ez malko, ospitalean opor egunak heldu zitzaizkiolako. |
| IV Potosiko mendi aberatsak Jose utziko du pobre. Garai batean bazuen nahiko urre, zilar eta kobre. Zulatutako gazta bat da gaur eta izango da gero (e)re. Aurpegi beltzak daude minetan ez poz eta ez umore. Pertsona pila hil dute bertan ez medaila ez ohore, euren hiletek ez dute izan merezi beste kolore. Apaizik ez dut minan ikusi ez badira nonbait gorde, baina elizak urrez josita daude dotore-dotore. |
V Esku batean harria dauka eta bestean burdina, kolperik kolpe beti zarata eta erritmo berdina. Ez segurtasun neurri eta ez zulatzeko makina, lur azaletik ehun metrora egiten du ahalegina. Gustuko duen galdetu eta ezetz esan dit, jakina: “bizitzeko lan egin behar da eta lortu etekina”. Bi mila eta bederatzian hau da bihotzeko mina! Erdi Aroan dago oraindik Potosiko behargina. |
VI Bero-beroa dago lurpea eta kanpoa hotz-hotza, kontraste honek eragin ditu makina bat heriotza. Tarteka soilik gelditu ohi da burdinaren tak-tak hotsa, tragotxoren bat hartzeko edo zabaltzeko koka poltsa. Josek horiak ditu haginak eta iluna bihotza, dinamitaren eztanda batek estali dio ahotsa. Zein handia den sentitzen dudan amorrua eta lotsa, guk kamiseta zikintzearren galtzen dugu bizipoza. |
| VII Bera zuloan lanean utzi eta bagoaz kanpora burua justu kabitzen zaigun eskaileratxoan gora. Arnasa ezin dudanez hartu zapitxoa poltsikora bidali eta hautsa kiloka hasi zait heltzen ahora. Ze itolarri, ze estuasun! Ez da pasatzen denbora. Klaustrofobia era hontako sentipena izango da. Orain tabernan trago bat hartuz Jose datorkit gogora, hark infernuan egiten du lan eta ez da metafora. |
VIII Behin Potosira iritsi ziren inperialisten tropak azpian hartuz hango ohiturak eta bizimodu motak. Bertan zeudenak esklabo hartu, lotu kate eta sokak, eta minara bota zituzten. Alferrik ziren borrokak. Hango urreak dotoretzeko noble ustelen arropak, eliza, apaiz, artzapezpiku politikoak, pelotak. Handiegiak ziren, ordea Espainiarren erronkak, eurek gizendu zuten txerria pozik jan zuen Europak. |
IX Bi hiru egun pasa nituen Potosi inguruetan, eta oso goiz hunkigarria Cerro Ricoko minetan. Oraindik ere oroitu eta barrua daukat minetan, ea guztia utz dezakedan gaurko bertso paperetan. Ez nuke inoiz egon nahi Josek egun duen papeletan, zerutik hurbil egiten du lan, baina infernuan bertan. Mina gogorra delako, zinez, hitzaren zentzu bietan, gaur daukadana baloratzen dut eta maite dut benetan. |
Doinua: Eguzkiak urtzen du goia
Bidali zure sortak bertsoak@argia.eus helbidera. Aukeratuak orri honetan argitaratuko ditugu.
Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]
Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]
Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]
Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]
Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]
Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]
Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]
Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]
Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]
Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.
Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]
Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.
Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]
Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.
Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatuta eta Agirre Lehendakaria Center erakundearen eta New Yorkeko Columbiako Unibertsitatearen gidaritzapean egindako entzuketa prozesuaren emaitzak aurkeztu dituzte uztailaren 23 honetan. Museoa eraikitzearekin sustatuko... [+]