Potosiko minak

Zure babesik gabe independetzia ezinezkoa zaigu
I
Zulo txikia dauka atetzat
ondoren sarrera gela,
pasabideak estu-estuak
giroa zinez umela.
Sarri lau hankan joan behar da
goia jotzen da bestela,
ahoa zapiz estaltzen dugu
hautsa delako itzela.
Kaskoa eta linternarekin
giri koadrila ergela,
behera heltzean gidak esan du:
“hau da laugarren nibela”.
Jose lanean ari da bertan
eta ez al da krudela?
Berak badaki berrogeita bost
urterekin hilko dela.
II
Jose goizero heltzen da hona
zortziak baino lehenago,
arratsaldeko zazpiak arte,
eta horrela luzaro.
Koka orriak bazkaltzen ditu,
eta fanta, lau bost trago.
Hori astean zazpi egunez,
jai egiterik ez dago.
Eguneko lehen ez zuen lortzen
euro bat baino gehiago,
bost urte eta gero enpresan
igo da pixkat gorago.
Gauzak aldatzen ari dira bai.
Nola ez? Ni ados nago:
lehen esklaboak ziren langile
gaur langileak esklabo.
III
Ikasketarik ez dauka Josek,
esan zuen: zertarako?
Jakituria handirik ere
ez da behar minarako.
Sarritan piper egin ohi zuen
behar zuten lanerako,
minan jardunda eskola uzten
zuen beste baterako.
Silikosiak hil zion aitak
pasa zuen oso txarto,
minez sufritzen eman zituen
egun eta aste asko.
Baina Roberto gustura hil zen
ez arrangura, ez malko,
ospitalean opor egunak
heldu zitzaizkiolako.
IV
Potosiko mendi aberatsak
Jose utziko du pobre.
Garai batean bazuen nahiko
urre, zilar eta kobre.
Zulatutako gazta bat da gaur
eta izango da gero (e)re.
Aurpegi beltzak daude minetan
ez poz eta ez umore.
Pertsona pila hil dute bertan
ez medaila ez ohore,
euren hiletek ez dute izan
merezi beste kolore.
Apaizik ez dut minan ikusi
ez badira nonbait gorde,
baina elizak urrez josita
daude dotore-dotore.
V
Esku batean harria dauka
eta bestean burdina,
kolperik kolpe beti zarata
eta erritmo berdina.
Ez segurtasun neurri eta
ez zulatzeko makina,
lur azaletik ehun metrora
egiten du ahalegina.
Gustuko duen galdetu eta
ezetz esan dit, jakina:
“bizitzeko lan egin behar da
eta lortu etekina”.
Bi mila eta bederatzian
hau da bihotzeko mina!
Erdi Aroan dago oraindik
Potosiko behargina.
VI
Bero-beroa dago lurpea
eta kanpoa hotz-hotza,
kontraste honek eragin ditu
makina bat heriotza.
Tarteka soilik gelditu ohi da
burdinaren tak-tak hotsa,
tragotxoren bat hartzeko edo
zabaltzeko koka poltsa.
Josek horiak ditu haginak
eta iluna bihotza,
dinamitaren eztanda batek
estali dio ahotsa.
Zein handia den sentitzen dudan
amorrua eta lotsa,
guk kamiseta zikintzearren
galtzen dugu bizipoza.
VII
Bera zuloan lanean utzi
eta bagoaz kanpora
burua justu kabitzen zaigun
eskaileratxoan gora.
Arnasa ezin dudanez hartu
zapitxoa poltsikora
bidali eta hautsa kiloka
hasi zait heltzen ahora.
Ze itolarri, ze estuasun!
Ez da pasatzen denbora.
Klaustrofobia era hontako
sentipena izango da.
Orain tabernan trago bat hartuz
Jose datorkit gogora,
hark infernuan egiten du lan
eta ez da metafora.
VIII
Behin Potosira iritsi ziren
inperialisten tropak
azpian hartuz hango ohiturak
eta bizimodu motak.
Bertan zeudenak esklabo hartu,
lotu kate eta sokak,
eta minara bota zituzten.
Alferrik ziren borrokak.
Hango urreak dotoretzeko
noble ustelen arropak,
eliza, apaiz, artzapezpiku
politikoak, pelotak.
Handiegiak ziren, ordea
Espainiarren erronkak,
eurek gizendu zuten txerria
pozik jan zuen Europak.
IX
Bi hiru egun pasa nituen
Potosi inguruetan,
eta oso goiz hunkigarria
Cerro Ricoko minetan.
Oraindik ere oroitu eta
barrua daukat minetan,
ea guztia utz dezakedan
gaurko bertso paperetan.
Ez nuke inoiz egon nahi Josek
egun duen papeletan,
zerutik hurbil egiten du lan,
baina infernuan bertan.
Mina gogorra delako, zinez,
hitzaren zentzu bietan,
gaur daukadana baloratzen dut
eta maite dut benetan.

Doinua: Eguzkiak urtzen du goia

Bidali zure sortak bertsoak@argia.eus helbidera. Aukeratuak orri honetan argitaratuko ditugu.

Azkenak
Auzolanean ikastola eraiki!

Goizaldeko lehenengo eguzki-izpiekin batera zabaldu ditu ateak Kirikiño Ikastolak. Zapatua da, auzolan eguna. Parte-hartze batzordeko arduradunak irrintzia egin eta lanera bideratu ditu bertaratu diren ehundik gora partaide: “Hemen erronkak denonak dira! Aurrera,... [+]


Amasa-Villabonako EH Bilduri erantzuna

Amasa-Villabonako EH Bilduk argitaratutako idatziaren harira, hainbat adierazpen egin nahiko genituzke. Lehenik eta behin, argi utzi nahi dugu larrialdi klimatikoari aurre egitearen urgentzia ukaezina dela, eta horregatik, krisi honekiko dugun kezkagatik beragatik jartzen dugula... [+]


Irunen eskuin muturreko “auzo patruilak” sortu dituztela salatu dute

Hainbat talde "neonazik" azkenaldian Irunen zabaltzen ari dituzten mezuak salatu dituzte asteazkenean Harrera Sareak eta hainbat kolektibok herrian. Eskuin muturreko "auzo patruilak" antolatzen ari direla salatu dute, eta hauek jendearen jatorriaren arabera... [+]


Udal legearen kontrako epai euskarafoboa
Euskararen aurkako erasoa salatu dute 200 alkate eta udal ordezkarik, eta hizkuntza bultzatzeko konpromisoa berretsi

Euskalgintzaren Kontseiluak deituta, Espainiako Auzitegi Gorenak joan den astean ebatzitako sententzia salatzeko prentsaurreko bateratua egin dute Bilbon. Sententzia "euskal gizartearen eta euskal erakundeen borondate demokratikoaren aurkako eraso zuzena" dela... [+]


Alonsotegiko Udalari dirua itzultzeko eskatu dio Bizkaiko Aldundiak, iruzurra egin zenetik hamairu urtera

Egun EH Bilduren esku dagoen udalak ia milioi bat euro itzuli beharko lioke foru erakundeari, duela hamairu urte, EAJ agintean zenean, diru-laguntza bat ez zelako behar bezala erabili, baizik eta iruzurra egiteko, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiak berretsi duenez. Eskaerak erabat... [+]


Ertzaintzaren 300 BMW ibilgailuen erosketan irregulartasun posibleak salatu zituen barne txosten batek

Eusko Jaurlaritzako Ogasuneko Kontrol Ekonomikoko Bulegoak barne txosten bat egin zuen Ertzaintzak jaso dituen 300 BMWen esleipen kontratuaren hainbat baldintza kritikatzeko. Ezarritako baldintzak zehatzegiak eta murriztaileegiak zirela salatu du ogasunak, eta horrek enpresa... [+]


Txosnetako “beto politikoaren” aurkako GKSren kanpaldiaren kontra oldartu eta lau pertsona atxilotu ditu Poliziak Gasteizen

Bi aste barru hasiko diren hiriko jaietan txosna jartzen utzi ez dietela salatzeko kanpaldia egin nahi zuten Gasteizko GKSk eta Etxebizitza Sindikatu Sozialistak, Andre Maria Zuriaren plazan. 20:30ak aldera, ertzainak oldartu egin dira kanpaldian zeudenen aurka, eta bi... [+]


Lotsa sentitzen dut giza generoko kide izateagatik

Milaka pertsonak modu aktiboan parte hartu dute, eta hala jarraitzen dute, XXI. mendeko holokausto telebisatu handienaren aurka protestatzeko, eta pertsona horiei errespetu eta miresmen handiena zor diet. Baina, gizateriaren zoritxarrerako, askoz gehiago dira, egoerarekin... [+]


2025-07-24 | Nicolas Goñi
Europan, oraingo sinplifikazioaren izenean, biharko bizitzak kaltetuko dira

Jarduera ekonomikoak sinplifikatzeko eta lehiakortasuna indartzeko aitzakiarekin, Europa mailan baita Europar Batasuneko hainbat estatutan ere, klima, ingurunea eta giza osasuna kaltetuko dituzten legeak biderkatzen ari dira 2024tik, askotan interes pribatuen lobbyen eraginpean... [+]


Sektore publikoan gurasotasun baimena luzatu eta seme-alaba bakoitzeko diru laguntza handituko duela iragarri du Jaurlaritzak

Eusko Jaurlaritzaren Familia, Haur eta Nerabeen V. plana aurkeztu du Nerea Melgosa sailburuak asteazkenean. Hamazazpi "trakzio-neurri berritzaile" jaso ditu planak, baina ez dute zehaztu noiz jarriko diren indarrean.


CAFek giza eskubideak errespetatzen dituela “baieztatu” beharko du, Belgikako kontratu milioiduna eskuratzeko

Beasaingo enpresak 1.695 milioi euroko kontratua lortu du Belgikako SNCB-NMBS tren konpainia publikoarentzat 54.000 plaza dituzten bagoiak egiteko. Baina aurretik, belgikar konpainiak eskatu dio bere jarduerek nazioarteko zuzenbidea eta giza eskubideak errespetatzen dituztela... [+]


2025-07-24 | Gedar
Aurka kolektiboa
“Auzi politikoa da: zertarako egiten dugu musika?”

Musika-eszena antikomertzialean alea jartzeko asmoz sortu dute Aurka kolektiboa. Martin eta Katalin kideekin hitz egin dugu arlo horretako kolektiboen loraldiaz, musika politizatuaz eta musikaren potentzialitateez, industria musikalaz, makrojaialdiez eta beste.


Euskarafobia ari du beste behin Lizarrako Udalean

Lizarrako Udalak udarako antolatu dituen bost musika ikuskizunetan eta beste horrenbeste film emanaldietan bat bera ere ez da euskaraz izanen; datorren astean hasiko diren festen egitarauan haurrentzako ekitaldi bat dago euskaraz programatua, justu, erraldoi eta buruhandien... [+]


2025-07-24 | El Salto
Israelek Marwan Al-Hams doktorea bahitu du, Gazako kanpaina-ospitaleetako arduraduna

Abu Youssef Al-Najjar Ospitaleko zuzendari Marwan Al-Hams kanpainako ospitaleen arduraduna da eta Gazako Osasun Ministerioko bozeramailea. Uztailaren 21eko arratsaldean atxilotu dute Israelgo Indar Armatuek.


Guggenheim Urdaibai egitearen kontrako iritziak gailendu dira entzuketa prozesuan

Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak bultzatuta eta Agirre Lehendakaria Center erakundearen eta New Yorkeko Columbiako Unibertsitatearen gidaritzapean egindako entzuketa prozesuaren emaitzak aurkeztu dituzte uztailaren 23 honetan. Museoa eraikitzearekin sustatuko... [+]


Eguneraketa berriak daude