Bankuen nazionalizazioa ez  zuen inork aipatzen aspaldi honetan, ez bada ezker muturreko talde eta militanteek. Demodé, komunisten zaharkeria. 2007an lehertu zenetik XXI. mendeko krisitzarra, gero eta analisi gehiago iristen da puntu horretara. Askok banku pribatuak publiko bihurtzea aldarrikatzen du arrazoi etiko edo justiziazkoengatik: denon diruekin salbatu baldin badira leizean amiltzetik, denontzako bitez haien mozkinak. Baina ez dira gutxi neurri hori, bankuen nazionalizazioa, beharrezkotzat jotzen dutenak efikazia ekonomikoan, are derrigortasun praktikoan, oinarrituta.

Le Monde Diplomatiquen blog interesgarria egiten du Frédéric Lordon ekonomialariak, Pompe à Phynance (Finantza ponpa). Parisko CNRS erakunde publikoko ikasketa buru den Lordonek 2008ko apirilean ekin zion blogari, hasieratik aitortuz Pierre Rimbert antzerkigilearen Ubu erregea obrari zor ziola asko.

Hainbestetan taularatua izan den Ubuk pasarte batean dio: “Beste behin ere aberastu egin behar dut, ez dut sos bakar bat lagako”. Baina gaurko Ubu modernoa ez errege bat edo estatu bat, finantza sistema dela ziur dago Lordon. “Zein da gaur gizartea, egindako lan guztia zurrupatuta, odolik gabe utzi eta erabat menderatzen duen indar despotikoa? Ez Estatua, hori ziur (...) aitzitik, bankuen eta akziodunen sistema da lapurreta guzti horren emaitza eskuetan daukana”.

2008tik minbiziak jota dagoen ekonomia kapitalistari jarraipen argia egiten dio Lordonek. Orain arteko hiru sarrerak, frantses hiztuna ez denarentzako barrokogi idatzitakoetan, egia, irakurtzekoak dira: Crise, la croisée des chemins (Crisia, bidegurutzea), Sauver les banques jusqu’à quand? eta En route vers la Grand Depression?

“Egoera harrigarria dirudi, baina ez da –idatzi du Lordonek–. Zeren eta, finantza pribatuen krisia finantza publikoen krisi bihurtzen ikusi zen bezala, ondoren gertatu behar zuen metamorfosia, moneta krisi eta krisi politikoa barne, guzti hori 2007 amaieran aurreikusten baitzen”. Bistan dena, oker ari ziren, nahita edo nahi gabe, “txarrena gainditu dugu” gutxienez hirutan esan dutenak.

Nahasmenaren erdian puntuz puntu hari logiko bat nabarmendu nahi du Lordonek. Puntuak gure kabuz laburtuta, 2007a baino lehen Europan ez zegoen zor publiko arazorik. Azken bi hamarkadetako krisiak beti finantzen arloko shocken ondorioz sortu dira, handik kutsatuz ekonomia erreala kredituaren mekanismoetan. Errezesio egoeretan defizit publikoak handiagotzea derrigorrezkoa da. Estatuek defizita arindu beharrak dakar zergak igo eta zerbitzu publikoak gutxitu beharra.

Puntu horretan gaude, hain zuzen. Eskubiak eskatzen du edozer egitea merkatuak lasaitzeko –Estatuak zor publiko gehiago saldu ahal izan dezan, aurreko zorren konpromisoak betetzeko–. Ezkerrak aldarrikatzen du herritarrak ez sobera kaltetzea. Tirabira horretan gabiltza orain. Baina datu latz hau erantsita: finantzen arloak urteotan ezagutu duen araugabetzearen ondorioz, inork, ez politikoek eta ez beste agintariek, ez du aurkitzen tresnarik egunetik egunera sekulako aldaketak nozitzen dituen bilakaerari aurre egiteko.

Matxinada edo manipulazioa

Europar Batasunak onartu berri du egonkortze plan bat 750.000 milioi eurokoa, bere baitako edozein estatu larrialditik ateratzeko. Horietatik 60.000 direla EBk dirutan jar ditzakeenak, 250.000 Nazioarteko Diru Funtsak, eta gainerako 440.000ak Europako estatuen bermeei lotuta daudela. Zorretan estu dabiltzan estatuak berak dira berme!

Jokaldiarekin Grezia salbatu nahi da hondoa jotzetik, esaten da. Baina kobratuko dutenak, ostera ere, bankuak, inbertsio funtsak eta gisa bereko beste hartzekodunak izanen dira. Haien esku da zor publikoa.

Greziak ordainketak etengo balitu edozein enpresak egiten duen gisan, hartzekodun guztiekin negoziatu beharko luke, zorraren parte bat kitatzeko posibilitatea baztertu gabe. Baina oraingoa bezalako salbamendu operazio batekin bankuak eta inbertsio funtsak izango dira onuradunak; aldiz, estatuaren zerbitzuak gutxituko zaizkien herritarrek nozituko kalteak. Hauek ere bankuak bezain hartzekodunak izan arren. Horra finantza ponpa lanean.

Zer dela eta ezin ditu Greziak ordainketak eten? New York hiriak egin zuen, Kalifornia antzeko egoera batean bizi da, izan dira aurrekari gehiago. Zorrak berrantolatzea edo ordainketak eteteak ez du esan nahi hartzekodunek diru guztia galduko dutenik baizik eta ordainketak atzeratuko direla... tartean zorren zati bat kitatutzat emanez, ingelesez haircut (ile mozketa) esaten zaiona.

Kontua da azken hamar urteotan zor publikoaren osaketa erabat aldatu dela, finantzen merkatuan urtu direlako zorrok, produktu batetik bestera pasatuz. Erakunde batek aurrean hartzekodun gutxi eta ezagunak dauzkanean zorra berriro negoziatu eta ordainketak atzeratzeko modua badauka, baina nola egin merkatuen liberalizazioarekin nork-noren-zer daukan ez dakienean?

Ororen buru, banku, inbertsio funts eta bestelako finantza egituren eskuetan daude gaur estatuak. “Herritarrok bankuen atzaparretan harrapatuta gaude?”, galdetzen du Lordonek, berak erantzuteko: “Bai”. Orduan, gizartearen bizimodua, biziraupena bera, hain neurri handian mugatzen duen tresna ezin da esku pribatuetan egon. Nazionalizatu beharra dago.

Lordonen hitzetan, Europak martxan jarri duen oraingo salbamendu plana ondo aterako balitz, eta ez da segurua, bankuek herritarren gehiengoaren sakrifizioen bizkar urrats berria emana izango lukete herritarren ondasunak beren altxorretara eramateko. Horregatik, finantza erakundeek indar handiegia hartu dutelako, alternatiba dagoenekoz ezin da izan haiei arau berriak ezartzea, zerga berriak. Tobin tasa famatua bera ere hutsaren hurrengoa litzateke finantzek herritarren eta erakundeen bizitzan hartu duten garrantziari egokitzeko.

Bitartean,  aginte publikoek  banka jabe pribatuei eskuetatik kentzea aurreikusita ez dagoenez, ondorengo hilabeteetako bi eszenatoki posible aurreikusi ditu Frédéric Lordonek. Bata, jendearen oldartzea, matxinada. Esan liteke Grezian herritar asko horretan dabiltzala: besterik da zer lortu lezaketen.

Bigarren aukera da finantzek estatuen bihotzei zuzenean erasotzea: jendea mobilizatzeko partez, merkatua astindu, finantza krisia  larriagotu eta gobernuak behartu are neurri gogorragoak hartzera, herritarren bizkarretik.

Zer dio jendeak? Lasai dirudi, menturaz krisiak ez dio nahiko min egin... Laster igarriko dio.