Baigorri eskualdeaz
Bankako eskola publikoan ikasi zenuen txikitan, frantses elebakarrean. Eskolari dagokionez, nolakoa zen orduan, nolakoa da egun?
Gaur egun ere Urepeleko eta Bankako eskolak elebakarrak dira, astean bizpahiru ordu erakusten dute euskara. Gure garaian ez ginen zigortuak euskaraz mintzatzeagatik, baina irakaslearen ‘mintza ezazue frantsesa’ entzuten genuen. Gaur egun, Iparraldeko ikasleetako %80k ez du euskarazko irakaskuntza segitzen. Ikasleen %6 A ereduan ari da. %12 B ereduan eta %5 inguru D ereduan. Egoera ez da hainbeste aldatu oro har. Bankak herri euskalduna izaten segitzen du, pozten naiz ikustean Bankako nerabeak oraino ere euskaraz ongi mintzo direla. Hori gero eta gutiago gertatzen da iparraldean. Aldiz, duela 30 urte, nerabe batzuk euskaraz frantsesez baino errazago mintzo ziren, ez da gehiago horrelakorik.
Baigorri eskualde biziki dinamikoa izan zen iraganean. Zuk zer gorde duzu sortu zineneko hamarkadatik?
1970eko hamarkada aldaketa garaia izan zen, belaunaldi bat hasi zen politikagintzan. Antzinakoekiko –tradizionalak, notableak, gaullistak –haustura eman zen nolabait. Auzapeza koronela zen, Minjonnet, gaullista, II. Mundu Gerran nabarmendu zen nazien aurkako soldadu gisa. Geroago, oposizioak –ezkerrekoa eta abertzalea– Jean Haritselhar eraman zuen Herriko Etxera. Haritselhar auzapeza zela berriz, udal batzarrak kanporatu zuen IK-ko bi militanteren ehorzketara joan zelako. Haietako bat Ramuntxo Arruiz baigorriarra zen –bestea Txomin Olhagarai itsasuarra–. Nik 10 urte inguru nituen. Gauza hauek geroztik ikasi ditut. Berantago, IK-ri leporatu zioten bi polizien (CRS) hilketa gogoan dut. Eskolatik landa autobusean gindoazen etxera eta gertakariaren ondokoa ikusi genuen. “Enbata zikinek” [abertzaleak izendatzeko moldea orduan] hil zituztela entzun genuen. Oroitzapen horiek gorde ditut.
Tentsio biziko garaiak...
80ko hamarkadan abertzaleak arrunt kriminalizatuak ziren, baztertuak. Geroztik, Baigorrin aldaketa soziologikoa izan da. Lehenbiziko Nafarroaren Egunean herritarrek leihoak hersten zituzten. Nire aitatxi-amatxi beldur ziren, Hegoaldeko bizardunak heldu baitziren, haien hitzetan espainolak eta enbatak. Gaur egun, egoera soziala normalizatuta dago, ez dago boikotik. Abertzaleen ideiek aitzina egin dute eta nolabaiteko onespena erdietsi dute. Euskararen defentsa ez bada garatu arras ere, errespetua irabazi da bederen. Kirol giroan adibidez abertzaleak ez ziren orduan ongi ikusiak, baztertuak ziren nolabait, egun hori normalizatua da. Arrola eta Basaizea euskal kultur elkarteak onetsiak dira.
Gaur egunera helduz, Jean-Michel Galant abertzalea izana da Pauen hautetsi. Azken hauteskundeetan aulkia galdu zuen, ordea.
Alabaina, Galantek aurreko hauteskundeetan baino boz gehiago eskuratu ditu azkenekoetan. Orduko hartan eskuina zatitua zen, oraingoan eskuinak ongi lerrokatu ditu bere sektore guztiak. Hautagai bakarra aurkeztu zuten eta Galant-i irabazi diote. Baina Galantek Herrien Arteko Sindikataren presidente kargua bereganatu du. Galantek Paueko kontseilaria izan zelarik boikota jasan zuen, arrunt baztertua izan zen, baita Baigorriko kantonamenduko auzapez gehienek baztertua ere. Orain, Baigorri eta Garaziko auzapezen gehiengoaren sostengua du. Aulkia galdu du Pauen, baina bi kantonamenduetako Sindikataren presidentea da eta gehiengoaren laguntzaz gobernatzen du. Lorpen handia da.
Donostia, 1960. Fermin Leizaola 16 urteko gazteak San Telmo Museoan zegoen Aranzadi Zientzia Elkarteko idazkaritzara jo zuen, bertako Espeleologia Sailean aritzeko prest.
Ez zen San Telmora egiten zuen lehen bisita izan; 1975eko ekainean Zeruko Argia-rekin... [+]
Maribi Ugarteburuk, EHNE Bizkaiaren enkarguz, herrialdeko hamar emakume baserritarren bizi historiak batu ditu Erein, Borrokatu, Bizi liburuan. Azken mende erdian Hego Euskal Herrian nekazaritzan eta abeltzaintzan izandako gertaerak bizi izan dituzten emakumeak dira protagonista.
Zuzendaritzak aurkeztutako Enplegu-erregulazioko espedientea (EEE) atzera bota eta "irtenbide bat bilatzeko negoziaketak hasteko helburuz", Agurain eta Legasako ArcelorMittal enpresako langileek greba mugagabeari ekingo diote.
Argitaratutako oharrean, EHGAM Euskal Herriko Sexu Askapen Mugimenduak ohartarazi du "faxismoa eta ideia faxistak" zabaltzen ari direla mundu mailan, eta "erresistitzeko prest" daudela: "Beldurra baino askoz handiagoa da sentitzen dugun amorrua".
María del Cielo Galindo Puyalek EHUn Master Amaierako Lana aurkeztu du ostegunean, ekainaren 26an. Galindok kitxuaz hitz egin du epaimahaiaren aurrean, Boliviako emakume indigena meatzarien parte-hartze politikoaz. Lana kitxuaz eta gaztelaniaz idatzi du, eta bere anaiak... [+]
Beethovenen 'Missa Solemnis'
- Taldeak: Bilbao Orkestra Sinfonikoa (zuzendaria: Nuno Coelho), Bilbao Koral Elkartea (Enrique Azurza) eta Iruñeko Orfeoia (Igor Ijurra).
- Bakarlariak: Mira Alkhovik (sopranoa), Nerea Berraondo (mezzoa), Michael Porter (tenorea)... [+]
Aurrez, Plentziak, Alkizak eta Gernikak euskal errepublikaren parte izatea erabaki zuten. Baztanekin, dagoeneko Euskal Herriko lau herriek hartu dute erabakia.
Artxibo biluzia
Nor: Intza Alkain eta Javi Barandiaran (Metrokoadroka).
Non: Lemoako Kotxepin aretoan.
Noiz: ekainaren 2an.
-------------------------------------------------------
Lemoan independentzia eguna ospatzen ari dira. Kotxepin kultur etxearen alboan,... [+]
Duela urtebetetik duen aldi baterako harrera proiektua eten diote familia bati, eta bestea joan den astean etxegabetu zuten, inolako jakinarazpenik jaso gabe. Auzoan Bizi etxebizitza sareak agerraldia egin du ostegunean Txagoko Komunitate Sarearekin eta Federico Baraibar... [+]
Bretainiako adierazpide musikal zein literarioen sustatzaile eta banatzaile nagusia izan da Breizh kooperatiba. Ia zazpi hamarkadetako ibilbidean ehunka egile bretainiarren lanak editatu eta ekoitzi ditu, horietako hainbat bretoieraz.
Maider Behotegi Euskararen Erakunde Publikoaren (EEP) lehendakariak inbertsio handitze guztiak berri onak direla adierazi zuen iaz. Hala ere, erakunde bakoitzak gutxienez 300.000 euro gehiago ipintzea "beharrezkoa" dela nabarmendu zuen, helburua 2050ean hiztun kopurua... [+]
Tramite burokratikoetan murgilduta dago Ed Rojas. Kolonbian jaio eta bizi, 2022an Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen EHUn. Baina titulua amaitu eta hiru urtera, ez du lortu bere izenean jasotzea. Arrazoia? 2022an ez-bitar markagailua jarri zuen bere... [+]
2009tik 2023ra izandako iktus intzidentziak jaso ditu Nafarroako Osasun Publikoko eta Lan Osasuneko Institutuak. Iktusa izan duten nafarren %84k arrisku faktoreren bat zuen.
1978ko sanferminetan gertatutako Poliziaren kargak argitzea, horiei buruzko dokumentuak desklasifikatzea eta gertakarietan hildako German Rodriguez biktima gisa aitortzea eskatzen diote Espainiako Gobernuari Kongresuak onarturiko dokumentuaren bidez.
Adimen artifizialak adimenari berari buruzko eztabaida berpiztu du: zer da adimena, zertan bereizten dira giza adimena eta adimen artifiziala deritzoguna, zer egitura dute oinarrian… Eztabaida horrekin batera, animalien garunen egiturari eta gaitasun kognitiboei buruz... [+]