Biziaren bila

  • Nola jakin urrutiko planeta batean bizia egon daitekeen ala ez? Urtarrilaren lehen astean galdera horren inguruko teoria eman dute argitara Kanarietako Astrofisikako Institutuko (IAC) ikerlariek, American Astrophysical Journal aldizkarian.
Lurra ez da eguzki-sisteman hodeiez inguratuta dagoen planeta bakarra, Artizarrean eta Martitzen ere hodeiak baitaude. Hori dela eta, urrutiko behatzaile batek bi horietan ere bizia dagoela ondoriozta lezake, baina orain arteko ikerketen arabera ez da hala. Beraz, hodeiez gain beste zerbait beharko litzateke bizia dagoela ziurtatu ahal izateko.

Zerbait hori, IACeko ikerlarien arabera, planetaren errotazio-abiadura da. Lurrean dugun klima, hain zuzen, bi faktore horiek –hodeiak eta errotazio-abiadura– elkartzetik sortzen da. Beraz, planeta batek Lurrarenaren antzeko errotazio-abiadura duela neurtuko bagenu, planeta horretan bizia egon daitekeela susmatzen has gintezke. Hodeiak edukiz gero, jakina.

Garunaren eta hitzaren arteko harremana

Giza garunak bi zati desberdin ditu. Ezkerreko hemisferioan hitzak ekoitzi eta deskodetzen dira; eskuinekoan, berriz, hitz egiten duenaren ahotsa ezagutzen da. Gizakiongan, hainbat animaliarengan bezala, ezkerreko entzumen-kortexa eskuinekoa baino askoz ere garatuago dago, eta bertako neuronek askoz lan astunagoa egiten dute.

Hainbat behaketa sistema erabiliz, ezkerreko eta eskuineko kortexek jarduera elektriko neuronal desberdina dutela ikusi da. Horrela, ezkerreko aldeak azkarrago prozesatzen du entzumenarekin zerikusia duen formazioa eta fonema desberdinak bereizteaz arduratzen da nagusiki. Eskuineko aldea sentikorragoa da ahotsaren gorabehera akustikoenganako eta baita hitzek eduki ditzaketen zenbait aldaketarenganako ere. Hain zuzen, hitz egiten duenaren ahotsa ezagutzeko ezinbestekoak dira ezaugarriok.

Ezkerreko aldean, aldaketa elektriko handiak antzeman dira mingainaren mugimenduak kontrolatzen dituzten guneetan. Ahoa mugitzea ahalbidetzen duten guneetan, aldiz, aldaketa elektrikoak motelagoak dira. Antza denez, hitz egiteko eta entzuteko guneak elkartuz joan dira eboluzioaren eraginez eta elkarketa horretan autismo edo dislexia bezalako arazoen zergatia egon daiteke.

Azkenak
2024-03-31 | Julen Azpitarte
Zinearen historiako film-kontzerturik “onena”

Oscar sari andana jaso zuen The Silence of the Lambs (1991) thriller-a zuzendu zuen Jonathan Demme (1944-2017) zinegile estatubatuarrak estreinatu zuen zineak inoiz eman duen kontzerturik onena: 1970eko hamarkadaren erdialdean New Yorken eratutako Talking Heads taldearen Stop... [+]


"Enpresa pribatuen esku utzi da segurtasun publikoaren norabidea"

Ertzaintzaren azken hamarkadako bilakaera teknologikoa aztertu du bere liburu berrian Ahoztar Zelaieta ikerketa kazetari, kriminologo eta ARGIAko kolaboratzaileak. Segurtasunaren industria ikertu eta Ertzaintzarekin duen lotura plazaratu du, La Ertzaintza que viene... [+]


Campi Bisenzioko GKN fabrikan batu dituzte langile borroka eta ekologismoa

2021eko uztailaren 9an jaso zuten kanporatze abisua Campi Bisenzioko GKN lantegiko 422 langileek. Biharamunean berean abiatu zuten fabrikaren okupazioa eta orduz geroztik bertatik dabiltza borrokan, deslokalizazioaren aurkako borroka zena bestelako industria eredu baten aldeko... [+]


Judith Bilelo Biachó
"Erakundeek ez digute lagunduko, guk geure hizkuntzan hitz egitea lortzen ez badugu"

Judith Bilelo Biachó gure artean izan zen iragan udazkenean, Garabideren Aditu programaren karietara. Ekuatore Ginean jaioa (Malabo, Bioko, 1975), bubi etniako kide da, bubiera hiztun eta hizkuntzaren aldeko militantea. Iraganaz bezainbat mintzo da orainaz, geroari... [+]


Eguneraketa berriak daude