Gerra Hotzaren akuriak

  • Nevada (AEB), 1951. Nevadako Proba Esparrua erabili zuten lehenengoz. 1962 bitartean ehunka bonba atomiko leherrarazi zituzten bertan. Bonba suntsitzailearen ondorioak ahalik eta ondoen ezagutzea zen helburua, eta gizakiengan zuten eragina xede horren barruan zegoen, noski. Zer gaitasun operatibo izango zuen ejertzito batek gerra nuklear baten ondoren? Erantzuna lortzeko giza akuriak behar ziren eta ejertzitoak ez zuen erreparorik ipini “boluntario” mordoa Nevadara bidaltzeko. Soldaduek ez zuten inoiz jakin zertara zihoazen. 1951ko azaroan gertatu zen, operazioari Buster izena ipini zioten eta 21 kilotoitako bonbari Dog esan zioten. 6.500 soldadu leherketa gunetik sei miliara edo hurbilago ipini zituzten; talka-uhinak ez zituen harrapatu behar, baina erradiazio-haizeek bai. Ondorioak larriak izan ziren eta operazioa AEBetako gobernuak ordaindu beharreko milioika eta milioika dolarretako kalte-ordainengatik egin zen ezagun.
Baina Gerra Hotzaren urteak ziren eta Sobiet Batasunak ezin zuen lehian atzera egin. 1954ko irailaren 14an, goizeko 9:33ean, bonba atomiko batek eztanda egin zuen Orenburg izeneko herriaren gainean, Totskoe inguruetan, lurretik 350 metrora. Hamar kilometroko inguruan 70.000en bat lagun bizi ziren. Operazioan Georgi Khuzov mariskal ezagunak parte hartu zuen –Bigarren Mundu Gerran etsaiaren “urguilua zapaltzeko” hamaika emakumeren bortxaketa agindu zuen berberak– eta milaka soldadu, 1.200 tanke eta 320 hegazkin bidali zituen berehala leherketaren hipozentrora, borroka-simulazioak egitera.

Buster operazioak ehunka hildako eta milaka gaixo eragin zituen. Eta horretan SESBk erraz hartu zion aurre Orenburgeko bonbarekin: 45.000 hildako inguru eragin zituen urte gutxian, zibilak nahiz militarrak. Bonba jaurti zuen Tu-4 hegazkineko pilotua ere leuzemiak hil zuen eta kopilotua, berriz, hezur-muineko minbiziak.

Saiakera nuklear horietan propio bilatu zuten gizakiengan kaltea sortzea, gero ondorio horiek ikertu ahal izateko. Proba nuklearrak populaziorik gabeko guneetan egin dituzte geroztik, baina horrek ez du esan nahi biktimarik sortu ez dutenik. 1954an, Marshall uharteetan, Castle Bravo eztanda termonuklearrak euri erradiaktiboa eragin zuen milaka kilometroko erradioan, eta Itsaso Bareko eremu horietan minbizi kasuak ugaldu egin ziren nabarmen. Gerran bi aldiz erabili da bonba atomikoa, baina 2.000tik gora proba egin dira 1945eko ekainaren 16an Manhattan proiektuak arrakasta izan zuenetik –AEBk 1.054, SESBk 715 eta 969 artean eta gainerakoak, batez ere, Frantziak, Erresuma Batuak eta Txinak–. Horixe da behintzat ofizialki ematen den kopurua, sismografoek onartu gabeko askoz eztanda gehiago jaso baitituzte.

Eta Orenburgen, gaur egun, mende erdi baino gehiago pasa denean, minbizi tasa Txernobilekoaren bi halako da.

Azkenak
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude