Jandako egunak

Eliza katolikoa nagusi zen Europako herrialdeetan, urte horretan bertan ezarri zuen Gregorio XIII.a Aita Santuak bere izena daraman egutegia, gaur egun erabiltzen duguna. Kosta egin zitzaion eliza katolikoari egutegi juliotarra erreformatzea, baina Julio Zesarren egutegiko urtea benetakoa baino hamaika minutu eta hamalau segundo luzeagoa zen, eta horrek zekartzan arazoak saihesteko ekin zion Aita Santuak erreformari.

Lugi Lilio kalabriar mediku eta filosofoak urte batzuk lehenago proposatutako ereduari jarraiki egin zuten aldaketa. Batetik, urtearen iraupena finkatzeko orduan, Alfontso X.a Jakintsuak emandakoa hautatu zuten: 365 egun, 5 ordu, 49 minutu eta 16 segundo.

Bestetik, egutegi juliotarrak benetakoarekin zuen aldea desagerrarazi behar zuten. Horretarako, urte bisestuen sistemari eutsi zioten, baina aldaketa bat erantsiz: 100en multiploak diren urte bisestoak ezabatzea erabaki zuten, lehen bi zenbakiak lauren multiploa direnean izan ezik. Argiago esateko: 2000. urtea bisestua izan zen, baina 2100, 2200 eta 2300 ez dira izango. Benetako urtearen eta urte juliotarraren arteko aldea (hiru egun 402 urtero) ia guztiz saihestu zuten horrela.

Baina iraganeko zorrak kitatzea falta zen. Zer egin Julio Zesarren garaietatik ordura arte pilatutako soberakinekin? Apurka-apurka banatu ala denak batera jan? Hamar egun zeuden soberan eta hamar urte bisestuko jauzia egiteko aukera zegoen; huraxe zen Lilioren proposamena eta 40 urtetan arazoa konpondutaegongo zen. Baina egun horiek bat-batean desagerraraztea erabaki zuten.

Avilako Santa Teresa 1582ko urriaren 4an hil zen eta biharamunean ehortzi zuten, hilaren 15ean alegia. Santa Teresaren bizitzan bitxikeria baino ez dena, ordea, arazo ederra izan zen bizirik zeudenentzat. Arazo administratiboak agerikoak dira: 21 eguneko hil bateko soldatak, errentak eta bestelako kontuak moldatu behar izan zituzten. Baina eragin psikologikoa are nabarmenagoa izan zen. Nekazariak gehiengoa ziren gizarte hartan, elizak hamar egun lapurtu nahi zizkiola pentsatu zuen askok. Mendeak zeramatzan elizak nekazarien ondasunak bereganatzen eta, hori gutxi balitz, denbora ere lapurtu nahi zieten!

Erreforma Aita Santu katolikoak ezarri zuela-eta, hasieran herrialde protestante eta ortodoxoek ez zuten egutegi berria onartu. Hala, hainbat mendetan iraun zuen herrialde batzuen eta besteen egutegien arteko desfaseak. Esaterako, Cervantes eta Shakespeare ez ziren egun berean hil, data berean hil arren. Cervantes, jakina, hamar egun lehenago hil zen.