Zipaioak matxino

  • India, 1857ko otsailaren 26a. Zipaio talde batek, Bengalako 19. infanteria erregimentuak, uko egin zion munizio berria erabiltzeari. Lehen aldiz iritsi ziren Indiara Lee-Enfield rifle berriak. Rifle horientzako kartutxoek mintz koipetsu bat zuten, soldaduek hortzekin kendu beharrekoa. Zurrumurruek zioten mintz horrek txerrietan edo behietan zuela jatorria eta, beraz, berau ahoarekin erabiltzea larria zen soldadu hinduentzat zein musulmanentzat. Erregimentuko koronel ingelesa irtenbide baketsua topatzen saiatu zen.
Maiatzaren 9an, ordea, zalditeriako 3. erregimentuko 85 kidek egin zioten muzin munizio berriari. Publikoki umiliatu eta 10 urtera kondenatu zituzten. Hurrengo egunean zalditeriako 10. eta 20. erregimentuak ofizial ingelesen aurka altxa ziren. Maiatzaren 11n ordurarte ingelesen aginduetara zeuden errebeldeak Delhira iritsi ziren. Zipaioak asko ziren: 257.000 1857an, britainiar armadako soldaduak baino gehiago.

Munizioaren koipea aitzakia baino ez zen izan. Azken hamarkadatan Ekialdeko Indietako Konpainia Britainiarraren itzala zabalduz joan zen Indian. 1840ko hamarkadan Sindh eta Punjab herrialdeak mendean hartu zituen. 1854an Berar probintziari egokitu zitzaion, 1856an Awadh-Oudth hartu zuten, eta handik gutxira mogolen inperioa desagertu zen, britainiarren mesedetan.

Gainera, indiarrentzat ingelesak mehatxua ziren euren ohitura erlijiosoentzat. Eta iritsi berriek ezarritako sistema judizialak bertakoak kaltetzen zituen. Mendean hartutako lurretan Konpainiak nekazarien lan-baldintzak are gehiago gogortzen zituen. Hori guztiari, gehienbat jatorri indiarreko soldaduz osatutako armadari esker eusten zioten. Eta zipaioen baldintzak ere ez ziren onak.

Indiako erdialdean hainbat garaipen lortu zituzten zipaioek matxinadaren hasieran, baina britainiarren estrategia eta armak hobeak ziren. Indiar askok ingelesen alde egin zuen, gainera; ez zuten erregimen mogola itzultzerik nahi.

1858ko ekainaren 20an britainiarrek Gwalior-en hartu zituzten mendean azken matxinoak.

Gerra odoltsuak izan zuen ondoriorik. Ingelesek ez zuten aurrerantzean bertako ohituren aurkako ahaleginik egin; etekin handiagoa lortzen zuten berez kastatan banandua zegoen gizartea are gehiago banantzen, are gehiago ahultzen. Eta Ekialdeko Indietako Konpainiaren agintaldia ere hortxe amaitu zen; handik aurrera India Britainiar Koroaren lurraldea zen, hots, Victoria erreginak zuen aginte zuzena. Eta hala izango zen beste ehun urtez.

Azkenak
'Cristóbal Balenciaga' telesaila
"Nabaritu dadila euskaldun batzuok euskaldun baten istorioa kontatu dugula"

Cristóbal Balenciaga diseinatzailearen biografia kutsuko fikziozko telesaila egin du Moriarti hirukoteak, Disney+ plataformarentzat. Estreinakoa dute formatu horretan. Aitor Arregi eta Jon Garañorekin egin du hitzordua ARGIAk, Jose Mari Goenaga kanpoan baitzen,... [+]


Eguneraketa berriak daude