Vinci, Toscana, 1452. Leonardo margolari, eskultore, arkitekto, musikari, idazle, diseinugile eta ingeniaria jaio zen. Eta sukaldaria, jeinuaren alderdi hau gutxitan aintzat hartzen bada ere.

Accatabriga di Piero del Vacca aitaordea gozogilea zen eta txikitatik jaso zuen harengandik janarekiko maitasuna. Florentziako Le Tre Lumache (hiru barraskiloak) tabernan sukaldari aritu ondoren, Sandro Boticcelli lagunarekin batera jatetxea zabaldu zuen. Bertan bere sukaldaritza berritzailea praktikan jarri ahal izan zuen, baina arrakasta gutxirekin. Izan ere, Berpizkundeak sormenaren eztanda ekarri zuen hainbat esparrutan, baina italiarren urdailek Erdi Aroko ohiturak mantentzen zituzten oraindik cinquecentoan. Gauza bera gertatu zitzaion Leonardori Sforzatarren aginduetara lan egin zuenean. Besteak beste, Azken afaria margotzeaz gain, hainbat afari prestatu zituen Vinciko semeak familia harentzat. Ludovico Sforzari kosta egin zitzaion Leonardoren plater sofistikatuak onartzea, baina Sforzatarren sukaldeko arduradun izendatu zuen azkenean. Eta Ludovicok bere iloba baten ezkontzarako menua presta zezan ere eskatu zion. Besteak beste, «bokartan bildutako arbia, igel forman tailatua» jasotzen zuen Leonardoren proposamenak. Hots, XX. mendeko nouvelle cuisinetik gertuago zegoen sukaldaria, bere nagusiaren gustu «barbaroetatik» baino. Eta Ludovicok proposamena baztertu zuen. Ezkontzan 200 txekor, 200 kapoi, 600 saltxitxa, 60 indioilar... jan zituzten, Leonardoren zoritxarrerako eta gonbidatuen osasunaren kalterako.

Leonardo jakiek osasunean zuten eraginaz ere kezkatzen baitzen. Hala jasotzen da behintzat Codex Romanoff lanean. Lan honen kopia 1982an aurkitu zuten eta oraindik hainbatek bere autentikotasuna zalantzan jartzen badu ere, badirudi Da Vincik Sforzarentzat lan egin zuen garaian idatzitako sukaldaritza liburua dela. Tipula, baratxuria, dilistak edo ilarrak nola prestatu azaltzeaz gain, osasunarentzat dakartzaten onurak ere azaldu zituen bertan.

Espagetiak ere berak asmatutako tramankulu bati esker sortu ziren. Antzinaroan Apiciok lasagnaren antzeko pasta lamina zabalak asmatu zituen eta geroago Marco Polok Catay urrunetik bertako pasta ekarriko zuen. Baina Italian dekoraziorako soilik erabiliko zuten. Leonardoren makinak pasta hari luzeak sortzen zituen eta spago mangiabile esaten zien hark. Mahaikideak eskuekin jaten eta aurpegia edozein modutara garbitzen ikusten nazkatua, hiru hortzako sardea eta ahozapia asmatu zituen. Baita irabiagailua, piperbeltza xehatzeko errota eta kortxo-ateratzekoa ere.

Beste hainbat esparrutan bezala, Leonardo aitzindari izan zen sukaldean ere. Baina bizitza guztian pasioz landutako jarduna ahaztu eta Giocondaren irribarrearen atzean dagoen misterioa aztertzen jarraitzen dugu.

Kapitolioko otsoa Erroma bera baino zaharragoa dela uste izan da orain arte, baina Erromako arkeologia superintendenteak eskultura ezaguna askoz berriagoa dela baieztatu berri du. Erdi Aroko lana dela esan du eta erreferentziak IX. mendetik aurrera aurki daitezkeela.

Dirudienez adituek 2000. urtean dagoeneko bazekiten lupa capitolinaren benetako adina, baina Erromaren fundazioaren sinbolo izaki, orain arte isilean mantendu dute berria, aurkako erreakzioen beldur.

Harresi Handia arriskuan dago. Txinatarrek harresi zatiak hartzen omen dituzte euren eraikuntzatarako. Horregatik Txinako gobernuak lege berri bat ipini du indarrean, monumentuari egindako edozein kalte gogor zigortuz.